Aduard, H. Bernardus en/of O.L. Vrouw, mirakelkruis |
||
Cultusobject: | H. Bernardus en/of O.L. Vrouw, mirakelkruis | Open Street Maps |
---|---|---|
Datum: | Onbekend | |
Periode: | 14e/15e eeuw - 16e eeuw (?) | |
Religieuze context: | Christelijk | |
Locatie: | Cistercienzerabdij van St. Bernardus | |
Adres: | - | |
Gemeente: | Zuidhorn | |
Provincie: | Groningen | |
Bisdom: | Groningen | |
Samenvatting: |
In de cisterciënzerabdij Aduard werden zowel de patroon St. Bernardus als O.L. Vrouw en een mirakelkruis vereerd. Of en in welke mate een van deze devoties ook aantrekkingskracht op de buitenwereld heeft uitgeoefend, is minder duidelijk. Daarnaast bestond er in de abdij een bedevaart naar ⟶ Aduard, Richardus de Busto. |
|
Auteur: | Folkert Bakker & Remi van Schaïk | |
Illustraties: | ||
Topografie | - Van het voormalige, aan St. Bernardus gewijde cisterciënzerklooster te Aduard (gesticht 1192, opgeheven 1594), bisdom Münster, is na een ernstige brand in 1580 en na afbraak volgend op de opheffing slechts de ziekenzaal bewaard gebleven. Deze doet dienst als kerk van de N.H. gemeente. De plaats van de abdijkerk, waar verschillende cultusobjecten gesitueerd moeten worden, is uit opgravingen bekend; ze heeft gelegen even ten zuiden van de huidige Schoolstraat en ten noorden van de tegenwoordige N.H. kerk. | |
Cultusobject |
- Het valt niet goed meer vast te stellen of er sprake was van één of meerdere cultusobjecten. In de eerste plaats was er een beeld van Bernardus van Clairvaux bij het aan hem gewijde altaar. Op datzelfde altaar stond een mirakelkruis. De kerk telde verder nog enkele vereerde Mariabeelden. |
|
Verering |
Bernardus Mirakelkruis en Maria |
|
Materiële cultuur |
- 1 Zandstenen beeld Mater dolorosa (deel van Calvariegroep), Kleefs-Gelders ca. 1500, in de r.k. St. Bonifatiusparochie te Wehe-Den Hoorn; 2houten Mariabeeld (Maria met Kind op maansikkel), 15e-eeuws, in de r.k. kerk van Zuidhorn; 3 witlinnen geborduurd Mariadoekje, 1541, Utrecht, Museum Catharijneconvent, collectie Aartsbisschoppelijk Museum inv.nr. 2061). |
|
Bronnen en literatuur |
Archivalia: Groningen, gemeentearchief: hs. in-4o nr. 9, fol. 149v-150r, 15e-eeuws rechtsboek. Tekstedities: H. Brugmans ed., 'De kroniek van het klooster Aduard', in: Bijdragen en mededelingen van het Historisch Genootschap 23 (1902) p. 1-188, aldaar 48 (Mariabeeld), 54 (mirakelkruis), 72-73 (Bernardusbeeld), 74-75, 78, 88 (Mariabeelden); voor een overzicht van handschriften en edities van de Kroniek van Aduard: zie M. Carasso-Kok, Repertorium van verhalende historische bronnen uit de middeleeuwen ('s-Gravenhage: Martinus Nijhoff, 1981) nr. 383. Literatuur: J. Nanninga Uitterdijk, Geschiedenis der voormalige abdij der Bernardijnen te Aduard (Groningen, 1870, herdr. Groningen: Berghuis/ Bouma's Boekhuis, 1973); J.A.F. Kronenburg, Maria's heerlijkheid in Nederland, dl. 3 (Amsterdam: Bekker, 1905) p. 185-187; R.R. Post, 'Het Sint Bernardsklooster te Aduard. Eene bijdrage tot de geschiedenis der kloosters in de provincie Groningen', in: Archief voor de geschiedenis van het aartsbisdom Utrecht 47 (1922) p. 168-277 en 48 (1923) p. 1-236; Minke A. de Visser, 'Een zestiende-eeuwsch Mariadoekje uit het Aduarder klooster', in: Groningsche volksalmanak 1931, p. 125-129; E.J.F. Smits en W.J. Formsma, Gedenkboek 750-jarig bestaan van Aduard (Groningen: Erven B. van der Kamp, [1954]); H. Praamstra en J.W. Boersma, 'Die archäologischen Untersuchungen der Zisterzienserabteien Clarus Campus (Klaarkamp) bei Rinsumageest (Fr.) und St. Bernardus in Aduard (Gr.)', in: Palaeohistoria XIX (1977) p. 173-259; A. Pathuis, Groninger gedenkwaardigheden. Teksten, wapens en huismerken van 1298-1814 (Assen/Amsterdam: Van Gorcum, 1977) nr. 531; Remi van Schaïk, Walfridus van Bedum. Een duizend jaar oude Groninger overlevering (Groningen: Wolters-Noordhoff/Bouma's Boekhuis, 1985) p. 50 (met noot 85); C. Tromp ed., Groninger kloosters (Assen-Maastricht: Van Gorcum, 1989) p. 28-34; Evert Westra, Sint Bernard in de klei. Het verhaal van het Aduarder klooster (Groningen: eigen uitgave, z.j. [1990]); J.A. Mol, 'Aduard 1192-1594. Een korte geschiedenis van het klooster', in: Eén klooster, drie dorpen. Geschiedenis van Aduard, Den Ham en Den Horn (Bedum: Profiel, 1992) p. 19-36; J.W. Boersma, 'De opgraving van de abdij Aduard', in: Eén klooster, drie dorpen. Geschiedenis van Aduard, Den Ham en Den Horn (Bedum: Profiel, 1992) p. 37-46, met uitvoerige literatuuropgave; Paula C. van der Heijden, 'De Hervormde kerk te Aduard: ziekenzaal van het Cisterciënzer klooster St.-Bernard', in: Groninger Kerken 8 (1991) p. 81-86; Paula C. van der Heijden, 'De middeleeuwse tegelvloer van Aduard', in: Groninger Kerken 13 (1996) p. 5-10; Paula C. van der Heijden, 'Aduard en het Rijksmuseum', in: Groninger Kerken 13 (1996) p. 11-12. Literair essay: Remco Ekkers, De droeve moeder van Aduard (Groningen: Stichting Oude Groninger Kerken, 1992). Overige bronnen: KDC BiN-dossier Aduard; Collectie 'O.L. vrouw Aduard (prentje)' van A.J. Bomans, opgenomen in BiN-dossier (acquisitie 2012). |
|
naar het KDC, voor aanvullingen en
commentaar. |