Haaksbergen, Aartsengel Raphaël / Kruisgroep

Cultusobject: Aartsengel Raphaël / Kruisgroep Open Street Maps
Datum: 15 augustus; 29 september; gehele jaar
Periode: 1986 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kapel in de tuin van een particuliere woning aan de Buurserstraat
Adres: Buurserstraat 127, 7481 EH Haaksbergen
Gemeente: Haaksbergen
Provincie: Overijssel
Bisdom: Utrecht
Samenvatting:

Kleine in 1986 ontstane bedevaartcultus rond de aartsengel Raphaël, opgekomen naar aanleiding van de vijf nachtelijke verschijningen en een aantal boodschappen die een inwoner van Haaksbergen van de aartsengel heeft gekregen. De devotie kende een uitstraling aan beide zijden van de landsgrens onder met name rooms-katholieken van behoudende signatuur. In de 21e eeuw is de verering tot een kleine kring teruggelopen.
Auteur: Peter Jan Margry
Illustraties:
Topografie - De kapel is gelegen in de achtertuin van het woonhuis van de Wim en Diny Holtschlag aan de Buurserstraat. De kapel, een eenvoudig rechthoekig (ongeveer vijf bij zes meter) houten bouwsel met een puntdak, is bereikbaar via een zijdeur. In een hoek van deze kapel staat weer een zeshoekig houten kapelletje (diameter circa twee meter) met openslaande deuren aan de voorzijde, waarin de Kruisgroep is geplaatst. Het is in 1986 gebouwd. Aanvankelijk stond dit kapelletje onbeschermd in de tuin, maar om overlast voor omwonenden te beperken, de invloed van het weer te verminderen en om een betere structuur (tafels met devotionalia, kaarsenstandaard e.d.) aan de devotie te kunnen geven, werd er in de winter van 1987 een overkapping overheen gebouwd. Naast de kleine kapel staat op een aparte tafel het Raphaelbeeld.
↑ top
Cultusobject - De verering concentreert zich in feite op twee elementen: enerzijds het beeld van de engel Raphael en anderzijds de Kruisgroep bestaande uit Christus aan het kruis met daaronder Maria en de apostel Johannes aan zijn zijde. Het Christuscorpus is van Zuidduitse origine uit het midden van de 19e eeuw. Het is geschonken door een Duitse vriend van het echtpaar Holtschlag die het zelf weer bij een antiquair heeft gekocht. Het Maria- en het Johannesbeeld zijn in circa 1987 speciaal voor Haaksbergen gesneden door een kunstenares uit de buurt van Massenbachhausen.
- Het Raphaelbeeld is in 1986 gemaakt door de Duitse kunstenaar Karl Franken uit Essen-Meerbach en is vormgegeven op basis van de verschijningsgetuigenissen van de heer Holtschlag zelf. Het beeld is ruim één meter hoog en is vrijwel geheel beige van kleur, het haar is in bruin-goud geverfd. Een tweede, ouder, Raphaelbeeld staat in de gebedsruimte van de r.k. geloofsgemeenschap te Haaksbergen. Dit beeld staat afgebeeld in de brochures over de verschijningen.
↑ top
Verering Algemeen
- De Haaksberger 'ziener' W. (Wim) Holtschlag werkt als timmerman (zijn vader had zelf een kleine Twentse aannemerij) bij een bedrijf in Hengelo. Hij is geboren in 1937 in een dorpje vlakbij zijn huidige woonplaats, is getrouwd en heeft twee kinderen. Hij was zoals hij zegt een 'gewoon christen'; het katholieke gezin waarin hij opgroeide was niet overdreven godsdienstig. Slechts éénmaal is hij bijvoorbeeld met zijn familie op bedevaart naar Kevelaer gegaan. Vóór 1984 zei zelfs de naam Raphael hem niets.
- In 1982 heeft het echtpaar Holtschlag, met medewerking van de Stichting Pro Fide et Ecclesia, een eigen geloofgemeenschap, de 'Interparochiële R.K. geloofsgemeenschap Haaksbergen' gesticht. Zij waren hiertoe overgegaan omdat de eigen parochiepriesters niet voldoende de pauselijke richtlijnen zouden willen volgen. De nieuwe gemeenschap wenste eerherstel voor de H. Eucharistie en missen volgens richtlijnen van de latijnse liturgie die is goedgekeurd door Vaticanum II. Sindsdien komen zij elke zondag bij elkaar in de conferentieruimte van Hotel Morssinkhof aan de Molenstraat om er om 9.30 uur de mis te laten opdragen door een Nederlandse of Duitse priester. De bedoeling is de mensen zodoende weer 'tot het kruis' te brengen. De gemeenschapsleden vormen de conferentieruimte op zaterdag om tot een kapel. Daar wordt dan de volgende morgen de mis opgedragen. In de kapel aan de Buurserstraat worden geen missen opgedragen. In principe vindt geen vermenging tussen mis en Raphaeldevotie plaats. Wel staat tijdens de mis het oudere beeld van Raphael in de gebedsruimte. Overigens bestaat er wel een zeker verband tussen de geloofsgemeenschap en de latere boodschappen omdat daarin verschillende verwijzingen naar de geloofsgemeenschap en hun eigen kerkruimte voorkwamen.

Boodschappen
- De vijf nachtelijke verschijningen van Raphael vonden plaats tussen donderdag 23 augustus 1984 en september 1985. Holtschlag werd tijdens zijn slaap door de engel letterlijk aan de hand meegenomen. Deze ontmoetingen zijn door de ziener persoonlijk opgetekend in brochures. In de periode 1986-1995 heeft de engel 22 keer het 'gesproken woord' tot hem gericht. Het gaat om influisteringen waarbij de engel niet zichtbaar was, maar waarbij het voelen van een warme wind om het lichaam van de ziener een teken van de aanwezigheid van de engel is.
In de eerste verschijning werd al een relatie gelegd met de kapel die door de eigen geloofsgemeenschap sinds enkele jaren werd gebruikt. De ziener zag toen al objecten die nu in de kapel staan. Het zou een eerste onderkomen zijn voor de nieuwe tijd die God zal brengen. De ziener heeft pas na vijf maanden een kennis uit de geloofsgemeenschap over de verschijningen ingelicht.
Tijdens de verschijningen liet de engel aan Holtschlag de (apocalyptische) verschrikkingen van de wereld zien (oorlog, abortus, euthanasie, incest etc.). Dat bracht hem ertoe zijn leven verder in dienst van Christus te stellen.
In een latere verschijning is hij ook door de engel zijn eigen tuin mee ingenomen. De engel vertelde hem dat daar het kruis van de 'Meester' moest komen te staan. De engel heeft vervolgens ook gezegd dat hij alles moest opschrijven en bekend maken. Getoond moest worden hoe je als christen moet leven. De engel gaf verder aan hoe Christus gevolgd moet worden door vaak naar de mis te gaan en dagelijks de rozenkrans te bidden. Met behulp van zijn vrouw en dochter werden de boodschappen op schrift gesteld en uitgegeven. Een in catholica gespecialiseerde Duitse uitgever heeft de uitgaven verzorgd.
- De algemene context van de boodschappen is geplaatst tegen de achtergrond van de naderende eindtijd. Daarbij moet voor satan worden opgepast en moet men de verleiding tot slechte daden onderkennen. In deze 'duistere en angstvolle tijd' stuurt God de engel Raphael als zijn verkondiger en bode om de 'wonden der mensen te helen' en ze weer tot God te brengen. Of zoals in de bijbel de nieuwe tijd wordt aangekondigd: 'Hij zendt zijn engelen voor zich uit. Christus komt weerom'. In het algemeen staat de aarts- en beschermengel Raphael (betekent: 'God heeft genezen') bekend als de boodschapper van God in menselijke gedaante, die volgens het gelijknamige bijbelboek Tobias begeleidde op zijn reizen (hij is patroonheilige van reizigers en bedevaartgangers) en diens vader Tobit genas.

Verspreiding devotie
- Een verwante r.k. gebedsgroep uit Nordhorn gaf het echtpaar van het begin af aan steun en hielp ze met het verkrijgen van het corpus. Duitse metselaars en timmerlieden hielpen bij het opbouwen van de Kruisgroep en de kapel. Ook dankzij vele giften kon ten slotte op 15 augustus 1986 om 15.00 uur, het stervensuur van Christus, de Kruisgroep en het kleine kapelletje in aanwezigheid van zo'n 200 mensen worden ingewijd. Met name onder druk van de geluidsoverlast voor de buren, die de devotie een snel einde toewensten, werd in de winter van 1987 een tentachtige overkapping over de kruiskapel gebouwd.
- Via mondreclame, de bestaande devotionele circuits en de aandacht van de media kwam een snelle bekendmaking van de verschijningen tot stand. Het getal der bedevaartgangers is moeilijk te schatten. Per jaar bezoeken ongeveer drieduizend vereerders de kapel. Het grootste deel van hen komt uit Duitsland (met name de grensregio's Bentheim en Münster), daarnaast ook veel Nederlanders, maar ook bezoekers uit België, Oostenrijk en Polen. Per jaar komt ook een tiental bussen met grotere groepen bedevaartgangers. Vanuit Nederland en Duitsland komen er verder nog twaalf vaste gebedsgroepen van ieder twintig personen regelmatig 'bij het kruis'. De Nederlandse groepen komen uit Hoofddorp, Volendam, Den Bosch, Valkenswaard, Enschede en Utrecht. De Duitse komen uit Ahaus, Essen, Heek-Nienborg, Epe-Nienborg, Wietmarschen en Mesum. Elke groep staat onder leiding van een 'kruisbroeder', een vrijwilliger die na een gelofte aan het kruis te hebben afgelegd, zijn groep devotioneel leidt. Deze structurering met twaalf kruisbroeders was in oktober 1987 door de engel aan Holtschlag als opdracht gegeven. Daarnaast zal - aldus Holtschlag - nog een legioen van jeugdigen, gekenmerkt met de Haaksberger medaille, moeten ontstaan dat samen met Christus en Maria moet zegevieren.
- Iedere maandagavond wordt gemeenschappelijk van 20.00 tot 21.30 uur gebeden: onder meer het rozenkransgebed, het 'Haaksberger gebed' (vijf Onze Vaders) of gebeden tot Onze Lieve Vrouw. Relatief veel jongeren en priesterstudenten uit Duitsland zijn daarbij aanwezig. Bij de meeste samenkomsten probeert de ziener zelf mee- of voor te bidden en wat te vertellen over de boodschappen van de engel.
- Sinds omstreeks 2004 treedt de Bossche diocesane priester Luc Buyens (te Reusel) op eigen initiatief op als geestelijk leidsman of adviseur voor Holtschlag (eerder was hij leidsman van Agatha Molki in ⟶ Valkenswaard). Buyens' traditionalistische opvattingen brachten hem in februari 2010 in opspraak toen hij in Reusel de communie weigerde aan een homoseksuele prins carnaval tijdens een carnavalsmis. Zijn handelswijze werd mede verklaard vanuit de strekking van de Haaksberger devotie, waarbij de engel Raphael met name waarschuwde tegen ontaardingen in de moderne samenleving (waaonder praktiserende homofilie). Buyens hielp een engelstalige website voor de cultus op te zetten.
- Karakteristiek voor dit type van niet-erkende devoties is het zoeken van legitimatie of erkenning. In Haaksbergen hangt daartoe een foto in de kapel waarop Holtschlag paus Johannes-Paulus II in Rome een Rafaëlbeeld overhandigt, ten tijde van een algemene audiëntie. In samenhang met de verklaring dat de paus hem daarna de apostolische heeft gegeven, suggereert een zekere erkenning van Holtschlags ervaringen. Omdat de paus daarbij zei dat hij de hemelse boodschappen door de kerk moest laten goedkeuren, heeft de ziener de brochure met boodschappen naar het aartsbisdom gestuurd. Omdat daar verder geen reactie op is gekomen, interpreteerde de ziener dit als een goedkeuring van de gebeurtenissen in Haaksbergen.
- In de kleine kapel, die dagelijks is geopend, zijn diverse rozenkransen opgehangen, achtergelaten door mensen wier gebeden inzake ziekte of anderszins zijn verhoord. Verder staat er een speciale kaarsenstandaard voor devotielichtjes en noveenkaarsen.
In de tent zelf is een grote verscheidenheid aan, veelal geschonken, devotionele elementen aan te treffen: Mariabeelden van andere heiligdommen zoals het nabijgelegen O.L. Vrouw van Heede en O.L. Vrouw van Fatima, afbeeldingen van pater Pio, H. Eucharistie, kaarsen van O.L. Vrouw van Alle Volkeren (⟶ Amsterdam; deze Lieve Vrouw komt o.m. in het '4e gesproken woord' naar voren) en O.L. Vrouw van Medjugorje, H. Bruder Klaus, St. Joseph.
Volgens de boodschappen van Raphael zullen allen die deze gewijde plaats bezoeken en oprecht de Vijf H. Wonden van Christus vereren, lichamelijk of geestelijk genezen of innerlijke kracht ontvangen om het eigen lijden verwerken. Er zou een aflaat van 100 dagen aan zijn verbonden. Een tijdlang hield de ziener de engelstalige website www.raphaelthearchangel.com in de lucht met alle "Messages of the New Era' om met name een buitenlands publiek van devotees aan te spreken. De toon is traditionalistisch en tegen misstanden in de kerk en de samenleving.
- Anno 2019 is de plek min of meer nog altijd actief. De ziener participeert ook in conservatief katholieke emailgroepen waarin hij commentaar levert op basis van de verschijningen aan hem, zoals de noodzaak om knielend en op de tong de hostie te ontvangen of tegen abortus. Ziener Holtschlag wacht nog altijd op de laatste twee van de in totaal zeven aangekondigde verschijningen. Eenmaal per week is er een viering met veelal slechts enkele belangstellenden.
↑ top
Materiële cultuur - 1 kunststof kopiebeeldjes (30 cm hoog) van het grote Raphaelbeeld van kunstenaar Karl Franken zijn voor ⨍45,- te koop; 2 verder ook medailles: enkele algemene Mariamedailles en de Haaksbergse medaille zoals die op 3 augustus 1992 in het '13e gesproken woord' door Raphael werd beschreven. Deze medaille toont op de voorzijde de O.L.Vrouw van de Vrede/van het Heelal/van alle Volkeren en op de achterzijde Christus Koning (2,5 x 1,4 cm).

Devotioneel drukwerk
- In de kapel bevinden zich een zgn. 'Nederlandse' en 'Duitse' tafel met prentjes en gebedenboekjes etc. over de verschijningen.
- Brochures: 1 Boodschappen voor de eindtijd augustus 1984 - september 1985 (Jestetten: Miriam-Verlag, 1987; 48 p.) en 2 Endzeitliche Botschaften des Erzengels Raphael August 1984 - Juli 1993 (Jestetten: Miriam-Verlag, 1994; 64 p.) (met recente boodschapaanvullingen in fotokopie; Engelse, Franse en Spaanse vertalingen van de brochures zijn in voorbereiding);
- Devotieprentjes e.d.: 1 devotieprentje met foto van een beeld [van de gebedsgemeenschap] van de Heilige Engel Raphaël, met het Haaksberger gebed van 5 x Onze Vader op de keerzijde (Jestetten: Miriam-Verlag, z.j.; 8,0 x 12,2 cm); 2 Gebedsprentjes met opgeplakt ouderwets kleurenprentje van de aartsengel Raphael, met het gebed in vertaling in het Engels en het Frans; 3 fotovouwblad Diese Zeit ist unsere Zeit (10,5 x 15,0 cm) met afbeeldingen van het Raphaelbeeld, de paus samen met O.L. Vrouw, Christus en Maria, met op de keerzijde een Duitse tekst over de eindtijd en enkele samenhangende profetieën uit de verschijningen van La Salette tot Haaksbergen; 4 Goudkleurige stickers met 'St. Raphaël' (3,2 x 4,6 cm).
- Verder worden ook diverse Duitstalige vouwblaadjes en brochures met betrekking tot andere devoties (o.m. tot Jozef, O.L. Vrouw van Medjugorje en van de Wonderdadige Medaille, Heilig Hart van Jezus) aangeboden. Tevens ligt er een (commerciële) folder van een Duits bureau (Luksch) dat 'Pilgerreisen' organiseert, waaronder een combinatiereis Haaksbergen, ⟶ O.L. Vrouw van Berlicum (dl. 2) en de ⟶ Amsterdamse Vrouwe van Alle Volkeren.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Dossiers (illegale bouwwerken; brandveiligheid - Holtschlag) in het secretariearchief van de gemeente Haaksbergen.
Literatuur: Gerben Kuiters, ‘De opdracht van de aartsengel’, in: Trouw, 8 december 1988; ‘Onderzoek naar overlast door bedevaartsoord’, in: Twentsche Courant, 7 september 1988; Jos Straathof, ‘Haaksbergers gebukt onder engel’, in: Brabants Dagblad, 9 september 1988; [Rudo Franken], 'H. Raphael te Haaksbergen?', in: Avé, Nieuwsbrief over actuele verschijningen, september 2004, p. 66-69; Monic Slingerland, 'Pastoor besloot in de geest van de aartsengel te handelen', in: Trouw, 26 februari 2010, p. 3; Gerrit-Jan Kleinjan, 'Vergeten devotie: De ziener van Haaksbergen', in: Trouw, 16 juli 2014 (online: Trouw)
Overige bronnen: PJMI BiN-dossier Haaksbergen; NOB-beeldarchief: NOS-journaal van 2 september 1988.
URL's:
wikipedia
Also: http://www.visionsofjesuschrist.com/weeping127.html
↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.