Katwijk aan den Rijn, O.L. Vrouw, Sterre der Zee

Cultusobject: O.L. Vrouw, Sterre der Zee Open Street Maps
Datum: Zondag voor 24 juni (St. Jan de Doper) (?)
Periode: 15e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Jan de Doper (thans N.H.)
Adres: Kerklaan 12, 2223 AN Katwijk aan den Rijn
Gemeente: Katwijk
Provincie: Zuid-Holland
Bisdom: Rotterdam
Samenvatting: Slechts een vermelding van een in Leiden opgelegde bedevaart biedt een indicatie voor een Mariaverering in Katwijk aan den Rijn.
Auteur: Jan van Herwaarden
Illustraties:
Topografie - Het dorp, gesitueerd aan de rand van de oude duinen, was gelegen in de nabijheid van de Oude Rijn.
- De door de Duitse orde bediende St. Janskerk (nu N.H. kerk) van Katwijk - parochiekerk sedert 1388 - dateert grotendeels uit de 15e eeuw. In de doopkapel stonden een aan Maria gewijd altaar en, in het midden, een Mariabeeld.
↑ top
Cultusobject - De Mariaverering in Katwijk richtte zich naar alle waarschijnlijkheid op een beeld voorstellend Maria als Sterre der Zee. Van Heussen vermeldt namelijk (1725) dat het beeld een kroon droeg met 12 sterren.
↑ top
Verering - De enige vermelding omtrent de verering betreft een opgelegde bedevaart van 15 januari 1472 naar O.L. Vrouw 'tot Catwijc', afkomstig uit het Leidse Zoenboek C (1435-1500). In combinatie met het bestaan van een O.L. Vrouwebroederschap in Katwijk getuigt dit van een bijzondere Mariaverering. De jaarlijkse hoogtijdag werd gevierd met een plechtige mis op het O.L. Vrouwe-altaar op de zondag voor 24 juni. Over de omvang (de toeloop van vereerders) van het cultusoord en de duur van de verering zijn verder geen gegevens bekend.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Leiden, gemeentearchief: rechterlijk archief 2, zoenboek C (1435-1500) 148v, O.L. Vrouwe 'tot Catwijc' (15 jan. 1472).
Literatuur: [H.F van Heussen,] Kerkelijke historie en outheden der Zeven Vereenigde Provinciën, dl. 3 (Leiden: D. Haak, S. Luchtmans en J.A. Langerak, 1726) p. 923, Katwijk behoorde tot de heren van Wassenaar; commanderije van Sint Jan; kerk gewijd aan Johannes de Doper; collatie aan Duitse Orde; kerk met doopkapel met in het midden een Mariabeeld met een kroon van 12 sterren, p. 924: kerk Katwijk aan Zee gewijd aan St. Andries; geen enkele referentie naar Maria; Adrianus Pars, Catti. Aborigines Batavorum, dat is De Katten, de voorouders der Batavieren ofte de twee Katwyken etc. (Leiden-Amsterdam: Langerak, 1745), 'Katwyksche, Rynsburgsche en andere Nederlandsche oudheden uit egte en meestal ongedrukte bescheiden te zamengesteld en beschreven', 33 c: O.L.Vrouwe-broederschap, en 33 d: jaarlijkse hoogtijdag; P.M. Grijpink, Register op de parochieën, altaren, vicarieën en de bedienaars etc., dl. 4: C.P.M. Holtkamp, Rijnlandia (Haarlem: St. Jacobs-Godshuis, 1932) p. 11-12: kerk bediend door de Duitse orde; Maria-altaar; W.A. Poort, Rondom de oude Rijnmond. Katwijk aan Zee in de kringloop der eeuwen (Katwijk: Van der Lee, 1951) p. 24, Katwijk aan den Rijn als parochie los van Valkenburg (1388); J. Van Laarhoven ed., Het schetsenboek van Hendrik Verhees (Den Bosch: Merlijn, 1975) p. 178-179; J. van Herwaarden, Opgelegde bedevaarten (Assen-Amsterdam: Van Gorcum, 1978) p. 695, vgl. p. 728; J.G. Endhoven, 'Bedevaart als straf. Door het Leidse gerecht opgelegde bedevaarten van 1370-1500', in: Leids Jaarboekje 70 (1978) p. 32-68; 65 (nr. 25), Katwijk (daar abusievelijk in 1441 gedateerd).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Katwijk aan den Rijn.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.