Sittard, Z. Maria-Teresa Tauscher

Cultusobject: Z. Maria-Teresa Tauscher Open Street Maps
Datum: Gehele jaar
Periode: 1938 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Algemeen moederhuis (generalaat) van de Carmel van het Goddelijke Hart van Jezus en Bezinningshuis 'Regina Carmeli'
Adres: Kollenberg 2, 6132 AL Sittard
Gemeente: Sittard
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Maria-Teresa Tauscher, stichteres van de Carmel van het Goddelijk Hart van Jezus (Carmel d.c.j.), bracht haar laatste levensjaren door in het klooster St. Jozef te Sittard, waar ze in 1938 overleed en begraven werd. Haar graf wordt niet alleen door de carmelitessen bezocht, maar ook door bezoekers van het klooster en de lokale bevolking. Haar zaligverklaring op 13 mei 2006 heeft weer een nieuwe impuls aan haar cultus gegeven.
Auteur: Gian Ackermans; Peter Jan Margry
Illustraties:
Topografie - Op de hoek van de Kennedysingel en de straat die genoemd is naar de wijk Kollenberg te Sittard staat het uit de jaren twintig daterende generalaat van de carmelitessen van het Goddelijk Hart van Jezus (zie voor een kaartje ⟶ Sittard, O.L. Vrouw Behoudenis der Kranken). In dit gebouw, dat tot dan toe onderdak had geboden aan het St. Jozefkindertehuis de Kollenberg, is sindsdien tevens het bezinningshuis 'Regina Carmeli' gevestigd. Naast het generalaat staat het in 1986 gerenoveerde 'Zorgcentrum de Kollenberg'. De huidige kapel van het klooster, een ontwerp van A.H.J. Swinkels en B.H.L.F. Salemans, werd op 12 september 1963 ingewijd. De kapel is voor buitenstaanders toegankelijk via een ingang aan de Kennedysingel en vanuit de tuin. In 1987 werd aan de linkerzijde een nieuwe grafkapel voor Maria-Teresa Tauscher ingericht. In het voor buitenstaanders slechts bij uitzondering toegankelijke woongedeelte van de zusters bevindt zich de sterfkamer van de stichteres.
- De Carmel van het Goddelijk Hart van Jezus telde in 1997 469 geprofeste zusters in conventen in Nederland, Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, Zwisterland, Italië, Kroatië, Canada, de Verenigde Staten, Kameroen, Brazilië, Venezuela en Nicaragua. Voorafgaand aan hun eeuwige professie brengen de zusters een half jaar door in het generalaat te Sittard, waar zij zich onder meer verdiepen in de spiritualiteit van de stichteres. De leden van de congregatie, vooral de buitenlandse, brengen bij een bezoek aan het generalaat te Sittard zowel een bezoek aan het graf als aan de sterfkamer.
↑ top
Cultusobject - Anna Maria Tauscher werd geboren op 29 juni 1855 in Sandow bij Frankfurt a/d Oder (thans in Polen), als dochter van de orthodox-lutherse predikant Hermann Tauscher en Pauline van den Bosch (†1874). In 1865 verhuisde het gezin naar Berlijn. Zij werd in het pensionaat van de Hernhutters te Gnadau voorbereid op haar belijdenis. Allengs groeide haar verlangen zich op andere wijze toe te wijden aan God en vatte ze sympathie op voor het katholicisme. In 1888 ging zij in Keulen over naar de rooms-katholieke kerk. In 1891 opende ze in Berlijn een tehuis voor thuisloze kinderen. Als stichtingsdag van haar congregatie wordt 2 juli 1891 beschouwd. Zij voelde zich sterk aangetrokken tot de traditie van de Carmel, leidde met enkele gezellinnen een ascetisch leven en noemde zich Teresa, naar de grote heilige van Avila. Eind 1897 werd ze in Rome opgenomen in de Carmel. Toen zij in Duitsland van de kerkelijke autoriteiten geen toestemming kreeg voor de stichting van een congregatie, vertrok zij naar Nederland en vestigde het eerste noviciaat in Sittard, waar in 1898 een kindertehuis geopend was. Als kloosterlinge ontving ze de naam Maria Teresa van de H. Jozef. In haar streven naar erkenning vond zij talrijke moeilijkheden op haar weg, ook van de zijde van de kerkelijke autoriteiten.
Op 3 januari 1905 werd de congregatie van carmelitessen van het Goddelijk Hart van Jezus eindelijk erkend, in het diocees Rocca di Papa dichtbij Rome. De groei van de congregatie zette door. Er werden kloosters gesticht in Bohemen, Zwitserland, Hongarije, Oostenrijk, Kroatië en de Verenigde Staten. Alle kloosters werden toegewijd aan de H. Jozef en de 'St. Josefsheime' werden in het Duitse taalgebied een begrip. De contemplatieve Carmeltraditie werd in dienst gesteld van het apostolaat, dat aanvankelijk vooral bestond in de zorg voor kinderen in achterstandssituaties. Later werd de taak van de kloosterlingen uitgebreid tot diverse vormen van pastoraat, bijvoorbeeld onder ouderen en ontheemden. Maria-Teresa Tauscher bracht haar laatste levensjaren door in Sittard, waar in 1924 het moederhuis van de congregatie werd gevestigd. Op 12 mei 1930 werd de congregatie algemeen erkend. Maria-Teresa Tauscher overleed op 20 september 1938 en werd begraven op het kloosterkerkhof.
- Op 7 augustus 1987 werden de stoffelijke resten van Maria-Teresa Tauscher opgegraven en de volgende dag overgebracht naar de nieuwe grafkapel, een kleine uitbouw van de kapel van het generalaat. Op de liggende marmeren grafplaat staat: 'Moeder Maria-Teresa Tauscher v.d. H. Jozef Stichteres Carmel D.C.J.' en haar levensdata. Via vier glas-in-loodramen valt licht op deze ruimte. Aan de achterwand van de grafkapel hangt een crucifix.
In 2006 werd Tauscher zaligverklaard.
↑ top
Verering - In de spiritualiteit van de congregatie neemt Maria-Teresa Tauscher nog steeds een prominente plaats in. In de meest recente uitgave van Regel, konstituties en direktorium wordt herhaaldelijk naar uitspraken van de stichteres verwezen. Tot op heden wordt de stichteres door de leden van haar congregatie 'lieve Moeder' genoemd. Bisschop Lemmens van Roermond, heeft op 2 februari 1953 het zaligverklaringsproces aanhanging gemaakt in het bisdom Roermond. Sindsdien worden prentjes verspreid met een kleine ronde uitsparing voor een relikwie, een stukje habijtstof als reliek. Na afronding van het voorbereidende diocesane proces in 1957 werd het proces te Rome voortgezet. De 'positio super virtutibus', waarin de noodzakelijke documentatie betreffende de deugden verzameld is, werd op 1 juli 1992 afgerond. Dit stuk zou de basis vormen voor haar zaligverklaring in 2006.
- De zusters van de Carmel zijn weliswaar, zoals gezegd, actief in diverse apostolaatsvormen, maar zij leven in besloten communiteiten. Het klooster zelf is daarom in beginsel voor buitenstaanders niet toegankelijk. In het kader van de viering van het eeuwfeest van de Sittardse Carmel in 1998 hield het klooster bij wijze van uitzondering op 7 juni 'open dag'. Bij die gelegenheid waren ook enkele voorwerpen tentoongesteld die hebben toebehoord aan Maria-Teresa Tauscher. Op afspraak is bezichtiging van deze kleine expositie ook gedurende het jaar mogelijk. Op 25 maart vond een thema-avond plaats over de stichteres.
- In het belendende, in 1983 geopende bezinningshuis 'Regina Carmeli' vinden evenwel regelmatig (soms meerdaagse) bezinningsdagen en retraites plaats, zowel voor Nederlands- als Duitstaligen. Tijdens hun verblijf brengen deelnemers doorgaans, al of niet begeleid door de zusters, ook een bezoek aan de grafkapel.
- De zusters te Sittard ontvangen regelmatig brieven met verzoeken om gebed tot Moeder Maria Teresa. Vereerders van de stichteres worden door de zusters uitgenodigd eventuele gebedsverhoringen aan het moederhuis mee te delen. Bezoekers van het graf kunnen bij de ingang van de kerk brochures over het leven van Maria-Teresa Tauscher, kaarsen of noveenboekjes aanschaffen.
- Op 13 mei 2006 werd Tauscher in de kathedraal van Roermond op gezag van paus Benedictus XVI door kardinaal Adriaan Simonis zalig verklaard. Hij deed door het voorlezen van een pauselijke brief. Het publiek 'bekrachtigde' dit door een spontane minutenlange staande ovatie. Bij de plechtigheid waren de Keulse kardinaal Meisner, de pauselijk nuntius Bacqué en bisschoppen uit Nederland, Duitsland, Philippijnen, de USA en diverse andere hoogwaardigheidsbekleders aanwezig; verder ook carmelitessen van kloosters uit de gehele wereld. Het was tegelijk ook, conform het nieuwe beleid van de Kerk, de eerste officiële zaligverklaring op Nederlandse bodem.
De zaligverklaring kon plaatsvinden nadat de genezing van Maria Pieters-Maas uit Heerlen van een pijnlijke voetschimmel op medisch onverklaarbare wijze zou zijn geschied.
↑ top
Materiële cultuur - Portretten: 1 een olieverfschilderij uit 1941 door W. van der Plas hangt in de kapittelzaal van het generalaat te Sittard; 2 potloodtekening in 1997 uitgegeven door Kunstverlag N. Schinkmann te Netphen.

Devotioneel drukwerk
- Gebedenboekjes: 1 Akkie Asberg-Smals, God leeft, ik sta voor Zijn Aangezicht. Moeder Maria Teresa van de heilige Josef, Anna Maria Tauscher, stichteres van de Karmel van het Goddelijk Hart van Jezus: een korte schets van haar leven en werken (Sittard: Moederhuis van de Karmel van het Goddelijk Hart van Jezus, ca. 1985; 44 p.); 2 Matthias P. Cremer, Gnaden und Segen erflehen: Neun Tagesandachten um die Fürbitte der Dienerin Gottes Maria Theresa vom heiligen Josef Tauscher van den Bosch (Leutesdorf: Johannesbund, 1988); 3 noveenboekje Bidden met Moeder Maria-Teresa van de heilige Jozef (Sittard 1988).
- Prentjes: 1 vouwprentje (7 x 10 cm) met voorstelling van een carmelites in witte koormantel aan de voet van het Kruis, met biografische data, schietgebeden en vermelding van aflaten; 2 vouwprentje (6 x 10 cm) met portret, biografische data, schietgebeden en vermelding van aflaten; 3 gedachtenisvouwprentje (7 x 11,5 cm) met op de voorzijde een pietà, met biografie; 4 vouwprentje met portret en gebed voor stichteres en congregatie in Duitse en Nederlandse versie (impr. 8 aug. 1941); 5 prentje (7 x 12 cm), portret, biografische data, achterzijde blanco (ca. 1950); 6 prentje (7 x 11 cm) met portret, zonder tekst (ca. 1950); 7 vouwprentje (4 p., 7,3 x 12, 3 cm) met portret, korte biografie, citaat uit autobiografie, gebed voor zaligverklaring, relikwie in ronde uitsparing en verzoek om gebedsverhoringen mee te delen (Duitstalig: impr. 18 okt. 1954, Nederlandstalig 10 juni 1954); 8 vouwprentje (7,7 x 11 cm) zonder illustraties, met korte biografie en citaat (ca. 1985); 9 prentje (6 x 15 cm) met portret in kleur en citaat; 10 vouwprentje (7 x 11 cm) met portret, biografie, citaten en gebed om zaligverklaring (ca 1985); 11a een vouwprentje met portret, biografie, noveengebed, foto grafmonument (impr. 1 mei 1988) in Duits, Engels, Nederlands en Spaans, en 11b een variant met ronde uitsparing voor de relikwie; 12 vouwprentje (8 x 13,3 cm) met portret, biografie en gebed voor de zaligverklaring (impr. 2 april 1982) in Duits, Engels, Nederlands, Pools, Spaans; 13 prentje met noveengebed tot de Drieëenheid (Italiaanse tekst, rond 1990).
- Ansichtkaarten: 1 kaart van grafmonument 'Die neue Grabkapelle' (ca. 1990); 2 prentbriefkaart met portret en naam op achterzijde; 3 diverse ansichtkaarten met portret (ca. 1990); 4 ansichtkaart in kleur van glas-in-loodraam (1990) met Maria Teresa in doopkapel van de St. Johannes-basiliek te Berlijn (ca. 1990).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Sittard, generalaat van de Karmelietessen van het Goddelijk Hart van Jezus: schriftelijke nalatenschap van Maria-Theresa Tauscher van den Bosch (3351 brieven).
Tekstedities: Enkele, niet kritische, uitgaven van authentieke documenten zijn uitgegeven: De dienares Gods Moeder Maria Teresa van de H. Joseph (Anna Maria Tauscher van den Bosch): stichteres van de Carmel van het Goddelijk Hart van Jezus: een autobiographie (Overijsse: Boekhandel van het Missiehuis; Steijl: Boekhandel St. Willibrordus, 1954; 2e herz. dr: Sittard, Karmel van het goddelijk Hart van Jezus, 1980); Meditatieve teksten: Worte der Zuversicht und Stärke (Leutesdorf: Johannesbund, 1985); Der Kirche dienen - Die Welt beschenken (Leutesdorf: Johannesbund, 1988); Für Gottes Reich (Leutesdorf: Johannes bund, 1988); Gottes wunderbare Welt. Meditationen zur Jahreszeit (Leutesdorf: Johannesbund, 1990); Maria Assunta Windisch, Ein Leben für die Kirche. Auszüge aus den Schriften von Mutter Maria Teresa vom hl. Josef (Leutesdorf: Johannesbund, 1996).
Literatuur: Ter gedachtenis aan de viering van het vijftig jarig bestaan der Congregatie der Zusters Carmelitessen van het Goddelijk Hart van Jezus, gesticht door Moeder Maria Teresa Tauscher van het Goddelijk Hart van den Bosch (Sittard 1941); Peter Jochum, Aufstellungen und Artikel für die Prozesse über den Ruf der Heiligkeit, die Tugenden und Wunder der Dienerin Gottes Mutter Maria-Teresa vom hl. Josef, Maria Tauscher van den Bosch, Stifterin der Carmelitinnen vom Göttlichen Herzen Jesu, (Steijl: Missiehuis, 1953); Else Budnowski, De weg naar het licht. Maria-Teresa Tauscher van den Bosch, Stichteres van de Karmelietessen van het goddelijk Hart van Jezus (Steijl: Missiehuis 1980; vert. van Sie folgte der inneren Stimme: Maria-Teresa Tauscher van den Bosch Gründer in der Karmelitinnen vom Göttlichen Herzen Jesu (Johannesbund 1979)); F. van Galen, '100 jaar Karmel in Sittard', in: De Sleutel 15 (1988) nr. 3, p. 12-13; P. Penning de Vries, Moeder Maria-Teresa en haar tehuizen voor thuislozen, een geestelijk portret (Sittard: Bezinningshuis van de Karmelietessen, 1983); J.M. Gijsen, In het spoor van Maria: Vrouwen in Limburg in de 19e en 20ste eeuw en hun betekenis voor Kerk en maatschappij (Roermond: Bisdom, 1991) p. 28-41; 'Karmel van het Goddelijk Hart van Jezus bestaat 100 jaar. Verliezen om te winnen om van verliezers winnaars te kunnen maken', in: De Sleutel 19 (1991) nr. 12, p. 27-29; Emile Gemmeke, Vaderlandse vromen. Over Nederlandse heiligen en (kandidaat-) zaligen (Utrecht: Secretariaat van het R.K. Kerkgenootschap in Nederland, 1993) p. 30; Maria Assunta Windisch, Portrait einer Karmelitin. Mutter Maria Teresa vom heiligen Josef Tauscher van den Bosch (Johannesbund 1994); Francisca M. van der Vooren, Karmel van het Goddelijk Hart van Jezus 1891-1991 (Sittard: Moederhuis Karmel DCJ); V. Macca, 'Anna Maria Tauscher van den Bosch', in: Dizionario degli Istituti di Perfezione, dl. 9 (Roma 1997) k. 845; Carmel D.C.J. (z.p. ca. 1998) informatiebrochure; 'Een eeuw Karmel Sittard', in: De Maaspost 18 maart 1998; [Congregatio de Causis Sanctorum], Ruremunden. Beatificationis et Canonizationis Ven. Servae Dei Mariae Theresiae A Sancto Joseph (in saeculo: Annae M. Tauscher van den Bosch) [...] Relatio et vota congressus peculiaris super miro die 10 Iulii an. 2004 habiti (Rome: Nova Res, 2004); F. van Galen '100 jaar Karmel in Sittard', in: De Sleutel 25 (1998) nr. 2, p. 12-13; Guido de Vries, 'Wonder van een domineesdochter', in: NRC-Handelsblad, 2 mei 2006.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Sittard-Maria-Teresa Tauscher; mondelinge informatie in 1998 van Moeder M. Katharina Rölke, generaal overste van de Carmel DCJ te Sittard; Collectie (prentje) 'Maria Teresa' van A.J. Bomans, opgenomen in BiN-dossier (acquisitie 2012).
Relevante websites: www.carmeldcj.nl
↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.