Boskant, H. Rita van Cascia

Cultusobject: H. Rita van Cascia Open Street Maps
Datum: 22 mei (weekeinde voor of na)
Periode: 1957 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kapel van H. Rita (onderdeel vm parochiekerk )
Adres: Ritaplein 2, 5492 EH Boskant
Gemeente: Sint-Oedenrode - Meierijstad
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

Sinds 1957 groeide in Boskant op persoonlijk initiatief van de bouwpastoor een kleine regionale bedevaart naar de patroonheilige van de kerk, Rita van Cascia. De rozenwijding en het inroepen van haar voorspraak is anno 1997 voor velen in Boskant en omgeving nog belangrijk.
Auteur: A.K. de Meijer; P.J. Margry
Illustraties:
Topografie - Vanwege de afstand (ruim 4 km) van de buurtschap Boskant tot Sint-Oedenrode werd al in 1913 de suggestie gedaan een eigen kerk te bouwen. Na de Tweede Wereldoorlog groeide het aantal inwoners en daarmee ook de mogelijkheden om een eigen parochie op te richten. De benoeming van bouwpastoor Teurlings leidde tot het ontwerp van een eenvoudige, strakke bakstenen kerk, naar een ontwerp van architect H. de Vries uit Helmond. Deze kerk werd op 23 december 1956 door hulpbisschop W.M. Bekkers geconsacreerd. Ze was een van de twee Nederlandse Ritakerken, samen met die te Amsterdam.
- In de kerk was er tot 2014 een aparte Ritakapel ingericht. Het cultusbeeld stond daar op een marmeren piëdestal, waarachter een gordijn was gehangen. Vaak stonden er bloemen (rozen) en branden er noveenkaarsen. Aan de muur van de kapel hing een ingelijste kleurenfoto van Rita's schrijn te Cascia.
- De kunstenaar Robert Pothecary uit Sint-Oedenrode bracht in 1996 twee muurschilderingen (elk ca. 4 bij 4 m) aan op de wanden naast het hoogaltaar. Op de linkerkant stond meer dan levensgroot Rita voor Christus terwijl ze een doorn uit de kroon in haar voorhoofd ontvangt. Aan de andere zijde was Rita met de uit de tuin geplukte roos te zien.
- In 2014 is de Boskant kerk aan de eredienst onttrokken. De parochie was al eerder, in 2010, opgegaan in de H. Odaparochie van Sint-Oedenrode. De voormalige doopkapel van de kerk werd als zelfstandige Ritakapel ingericht en op 24 juli 2016 in gebruik genomen.
↑ top
Cultusobject - Rita werd in 1381 geboren te Rocca Dorena (It.), een dorpje op vijf kilometer afstand van Cascia. Op 14-jarige leeftijd werd zij uitgehuwelijkt. Na de dood van echtgenoot en kinderen trad zij toe tot het Maria Magdalenaklooster te Cascia. Groot was haar devotie tot het lijden van Christus. Op Goede Vrijdag 1442 zou zij aan het voorhoofd 'gestigmatiseerd' zijn door een doorn uit Christus' doornenkroon, een wond die niet meer heelde. Tijdens haar laatste, lange ziekbed vroeg Rita aan een verwante die haar kwam bezoeken om - het was winter - een roos voor haar te plukken. Ondanks het seizoen werd de roos gevonden en bij de zieke gebracht. Vandaar dat op 22 mei - Rita's sterfdag - rozen ter harer ere worden gewijd die men naar zieken brengt. In 1628 verklaarde paus Urbanus VIII haar zalig; zij werd op 24 mei 1900 heilig verklaard. Dat Rita na 1900 zo'n grote bekendheid heeft gekregen, is vooral het werk geweest van priorin Maria Teresa Fasce (1881-1947). Binnen de orde van de augustijnen behoort zij, samen met onder meer Nicolaas van Tolentino (⟶ Culemborg; ⟶ Eindhoven; ⟶ Wouwse Plantage), tot de belangrijkste orde- en devotieheiligen. Binnen Nederland en België werd de verering, met name sinds de heiligverklaring, vanuit de kloosters van de orde sterk gestimuleerd.
- De reliek is een klein botpartikel dat in een ronde theca wordt bewaard. Gedurende de bedevaart is deze geplaatst in een grote neobarokke zilveren houder (72 x 25 cm).
- Het cultusbeeld van Rita is uit ivoor gesneden en omstreeks 1956 vervaardigd door Ch. Wegel uit Erbach (D). Het is 35 centimeter hoog en staat in een schrijntje van ebbenhout en koper.
- Na de sluiting van de Paterskerk in ⟶ Eindhoven in 2017 is het Eindhovense cultusbeeld van Rita overgebracht naar Boskant en op 13 december 2018 door pastoor Blom in de Ritakapel geplaatst en ingewijd. Daardoor staan er nu twee beelden van de heilige in de kapel.
↑ top
Verering - De benoeming in 1955 van G.W.C. Teurlings, kapelaan van de Martinusparochie te Sint-Oedenrode, tot bouwpastoor en de bouw van een nieuwe kerk boden de mogelijkheid voor de vestiging van een nieuwe devotie. Gerard Teurlings ging met zijn broer, de augustijn A.J.J. Teurlings (Justinus) op vakantie en bezocht Cascia. Daar besloten beide broers om de nieuwe kerk aan haar te wijden.
- Reeds in 1957 werd geld geschonken door vereerders vanwege de genezing van een kind of voor het slagen voor een examen op voorspraak van de H. Rita. Door middel van devotioneel materiaal van de augustijnen in België kon ruim propaganda worden bedreven
Na de dood van Teurlings op 10 december 1964 volgde zijn broer, de genoemde pater A.J.J. Teurlings, hem met ingang van 1965 als pastoor op. De devotie zou sindsdien enigszins zijn verslapt. In 1967 overleed pater Teurlings. Zijn opvolger P. Manders vijzelde de Ritaverering weer op.
- Op haar feestdag (22 mei) in 1981 woonden 300 vereerders uit Boskant en omgeving de Ritamis bij. Zij kwamen uit geheel Midden-Brabant, maar met name uit Sint-Oedenrode, Eindhoven, Liempde en Son.
Het beeld van Rita werd zoals gebruikelijk uit de Ritakapel gehaald en bij het altaar geplaatst, samen met de reliekhouder en vele vazen met rozen. Een deel van de rozen wordt elk jaar gegeven door enkele personen die op voorspraak van Rita zijn genezen. Rita heeft geen specifiek patronaat, maar wordt gezien als patrones voor 'moeilijke, hopeloze en onmogelijke zaken'.
Tijdens de mis werden de rozen gewijd en aan belangstellenden uitgedeeld. Nog steeds worden de rozen mee naar huis genomen en als heilbrengend beschouwd als zij in de nabijheid van een zieke worden gebracht. Ook gedurende het jaar kunnen aan de pastorie gewijde Ritarozen en medailles worden afgehaald. Eveneens kan men er terecht voor een gebed in de Ritakapel, bij voorkeur op de donderdag, die als 'Ritadag' bekend staat.
- Pastoor A.J. Broeke o.s.a. die in 1984 in de parochie werd benoemd, heeft de devotie tot Rita weer extra leven ingeblazen. De negen donderdagen voorafgaand aan het feest, met avondmis, preek en gebeden tot Rita, zijn door hem ingevoerd. De viering van het feest zelf is op zaterdagavond en zondagmorgen voor of na 22 mei. In jaren 1990 trokken de vieringen jaarlijks tussen de 300 en 400 mensen, afkomstig uit de regio rondom Boskant tot aan Bladel en Valkenswaard toe.
- Sinds 2014 vindt de jaarlijkse Rita-noveen, voorafgaand aan 22 mei, plaats in de nieuwe Ritakapel; op de eerste zondag van september is er een openluchtmis bij de kapel. De verering is er nog steeds levendig met een zegening van rozen en wordt hoofdzakelijk bezocht door parochianen van de St. Odaparochie in Sint-Oedenrode.
↑ top
Materiële cultuur Devotionalia
- De in Boskant verkrijgbare devotionalia worden vaak van andere augustijnenkloosters (Kontich, B) betrokken.
- Devotieboekjes: 1 Gebedenboekje ter ere van de H. Rita van Cascia van de Tweede Orde der Augustijnen-Eremieten (Eindhoven: augustijnen; Nihil obstat, Eindhoven, F. Meulenmans, 25-1-1958; 36 p.); 2 [P. Braem], H. Rita van Cascia augustijnen (Gent: augustijnen / druk. Mortier; 72 p.).
- Prentjes: 1 er is een 'eigen' devotieprentje (6 x 10,7 cm) met een afbeelding van Rita tijdens haar stigmatisering met de doorn; op de achtergrond de kerk van Boskant. Op de voorzijde staat de tekst 'St. Oedenrode; H. Rita' en op de achterzijde een gebed tot Rita (cum permissu, augustijnen, Kontich); 2 verder verschillende 'algemene' Ritaprentjes uit Kontich, Gent en Italië.
- Diversen: 1 ronde medaille (Ø 22 mm) met op de voorzijde Rita en de tekst 'Sancta Rita ora pro nobis' en op de achterzijde Maria met de tekst 'Sancta Maria ora pro nobis'; 2 keramische tegel met ophangoog met in zwart opgedrukt een afbeelding van Rita met een kind aan de voeten en rozen en de tekst 'hl. Rita B.V.O.' (15 x 15 cm); 3 Ritabeeldje, Ritasleutelhanger en diverse medailles afkomstig van een Brusselse groothandel in religiosa.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Boskant, parochiearchief. 's-Hertogenbosch, bisdomarchief: parochiedossier Boskant.
Tekstedities: Acta Sanctorum. Tomus Maii V (Parijs-Rome: V. Palmé, 1866) p. 224-234.
Literatuur: W. Heesters & C. Rademaker, De geschiedenis van Sint-Oedenrode (Tiburg: Stichting Zuidelijk Historisch Contact, 1972) p. 303-304; P.J. Margry, Bedevaartplaatsen in Noord-Brabant (Eindhoven: Bura Boeken, 1982) p. 60-63, 330; Henry van Rooij, 'Boskant maakt zich op voor het robijnen parochiefeest', in: Bisdomblad, 26 april 1996, p. 4-5; Ad Maas, 'De Heilige Rita in de Achterhoek', in: Devotionalia 37 (2018) nr. 219, p.174-178.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Boskant; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993); Nijmegen, Katholiek Documentatie Centrum-KliB: bedevaartfoto's Margry (1981); mondelinge informatie van A.J. Broeke in 1996; Collectie 'Rita van Cascia' van A.J. Bomans, opgenomen in BiN-dossier (acquisitie 2012).
↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.