Afferden, O.L. Vrouw, Moeder van Smarten

Cultusobject: O.L. Vrouw, Moeder van Smarten Open Street Maps
Datum: 15 september; gehele jaar
Periode: 17e eeuw- heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kapel van O.L. Vrouw van Smarten binnen de parochie van de HH. Cosmas en Damianus
Adres: Langstraat 1, 5851 BA Afferden
Gemeente: Bergen
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

In 1612 werd een Mariakapel te Afferden gebouwd. Vooral na de herbouw van de kapel in 1688 kwam de Mariaverering er op gang. Men trok vaak in groepjes van minstens zeven personen naar de Afferdense kapel, niet zozeer om genezing voor een ernstige zieke te vragen, maar eerder om een zalige dood voor hem te verkrijgen zodat hij uit zijn lijden verlost werd. Ook de bewoners van de naburige Duitse streek deden op deze wijze de kapel aan. De Mariakapel neemt anno 1999 nog een duidelijke devotionele plaats in binnen de Afferdense gemeenschap en vervult nog een bescheiden streekfunctie.
Auteur: Lambertus Moonen; bewerking Peter Jan Margry
Illustraties:
Topografie - Tot de Tweede Wereldoorlog lag de kapel van O.L. Vrouw van Smarten aan de rand van de bebouwde kom van het dorp, maar sindsdien is de bebouwing dusdanig uitgebreid dat de Mariakapel thans in het dorp staat. Zij staat naast het plaatselijke kerkhof bij de kruising van de Julianastraat/ Kapelstraat/ Langstraat en wordt omgeven door enige bomen. Tegenover de kapel is een cafetaria, ''t Kapelleke' geheten. Een houten bord draagt het opschrift 'Mariakapel anno 1909', hetgeen betrekking heeft op de in 1909 gebouwde neo-romaanse kapel. Achter deze staat het oorspronkelijk bedehuisje, gebouwd in 1612 met als grondplan een Grieks kruis en herbouwd in 1688. Met zijn voorgevel sluit dit kruiskapelletje aan bij de neoromaanse kapel. Een trapje van vier treden vormt binnen de verbinding tussen beide ruimten. Het kruiskapelletje is inwendig ongeveer 3,50 meter diep en breed en wordt overkluisd door tongewelven. Pastoor W. Berden liet in 1909 de nieuwe kapel tegen het kruiskapelletje bouwen wegens de beperkte ruimte daarin. Op het leien kruisdak van dit 17e-eeuwse gebouwtje van baksteen - in de vorige eeuw gewit - staat een vierkant torenspitsje met kruis en windvaan. Op deze laatste zijn de letters A(ve) en M(aria) aangebracht. Tot de Tweede Wereldoorlog hing in dit torentje een klokje met het opschrift 'Amore Passionis 1612' ('Uit liefde voor het lijden van de Heer').
- De neoromaanse kapel van rode baksteen bestaat uit een zeshoek met een eveneens zeshoekige ingesnoerde toren, welke wordt bekroond met een klokkenhuis. Hier hing tot in de Tweede Wereldoorlog een klok afkomstig van de Thomashof, gelegen tussen Gaesdonck (D) en Goch (D). Sinds de restauratie van de kapel in 1983 hangt er een nieuwe klok die is geschonken door de toenmalige Afferdense pastoor A. van Dijk o.s.c. Boven de glas-in-loodramen is op alle zijden van de toren een decoratie met een letter, respectievelijk met een jaartal aangebracht. Deze letters S.M.O.P.N. betekenen: 'Sancta Maria, ora pro nobis'; het jaartal 1909 verwijst uiteraard naar het bouwjaar van de kapel. De binnenruimte (breedte en lengte 5,50 m) wordt gevormd door de zes pilaren die de toren dragen, en een omgang (breedte 1,65 m) waar tegen de muur een kruisweg op papier is geschilderd door Hubert Bekkers, afkomstig uit Maashees. Boven, aan de binnenkant van de toren, zijn door dezelfde kunstenaar drie van de zogenoemde zeven smarten van Maria uitgebeeld, namelijk de voorspelling van Simeon, de vlucht naar Egypte en het verlies van de twaalfjarige Jezus in de tempel. Al deze schilderingen zijn 65 cm hoog en 92 cm breed.
- Achter het altaar van de zeshoekige kapel, in de doorgang (lengte 2,40 m, breedte 3,20 m) naar het kruiskapelletje, hangen rechts en links twee Afferdense teksten met betrekking op de plaatselijke Mariaverering, aan de ene kant het lied ''t Kapelke' van de hand van Handrie van de Venn, aan de andere kant een gedicht zonder titel van H. Franssen, gedateerd 'Afferden, maart 1966'. In de drie glas-in-loodramen boven de ingang van het kruiskapelletje is in het midden de gekruisigde Christus weergegeven, rechts Maria met een zwaard in haar borst en links Sint Jan. Aan de voet van het kruis bevindt zich een vrouwelijke figuur, die een banderol draagt met de volgende tekst: '"Mijn volk, wat heb Ik u aangedaan", renovatie augustus A.D. 1952'. Helemaal beneden wordt vermeld: 'Matri dolorosae parochus juli A.D. 1942'. Het raam is gesigneerd door Henk van de Burgt. Het werd door de Afferdense parochie aan O.L. Vrouw van Smarten geschonken tijdens de oorlog en is in 1952 gerestaureerd en herplaatst. Het middelste glas-in-loodraam stelt aldus de vijfde smart van Maria voor: de kruisiging. De twee laatste smarten van O.L. Vrouw zijn in het kruiskapelletje zelf afgebeeld: links de pietà, rechts de graflegging. Beide glas-in-loodramen zijn in 1952 vervaardigd door Henk van de Burgt. De achterwand van het kruiskapelletje wordt ingenomen door een houten barokaltaartje met vier getorste zuiltjes en een schelpnis, waarin de vereerde Mariabeeltenis staat, achter een paar tralies. Voor de Tweede Wereldoorlog werd het altaar geflankeerd door de parochiepatronen de HH. Cosmas en Damianus, maar deze 19e-eeuwse beelden staan nu in de parochiekerk. Door de plaatsing van de afbeeldingen van de Smarten van O.L. Vrouw, de omgang van de neoromaanse kapel en de lagere ligging van het oude bedehuisje wordt aangegeven dat de eigenlijke devotieplaats het kruiskapelletje is met de beeltenis van O.L. Vrouw van Smarten. De neoromaanse kapel is de plaats voor gemeenschappelijke vieringen en de ruimte die de bedevaartgangers voorbereidt en leidt naar O.L. Vrouw van Smarten in het kruiskapelletje.
↑ top
Cultusobject - Het kruiskapelletje is toegewijd aan de 'Passie van de Heer' - blijkens de vorm van het gebouwtje en de tekst van het klokje uit 1612 - en de 'Zeven Smarten van de Moeder van de Heer'. Kapelaan Jansen, die in 1895 de geschiedenis van het kapelletje schreef, vermoedt dat er een fundatie heeft bestaan voor het lezen van heilige missen in het kruiskapelletje ter ere van het lijden van Jezus Christus. Later werd meer de devotie van de Moeder van Smarten aan het bedehuisje verbonden, waardoor het kruiskapelletje bekend werd als het 'kapelletje der Zeven Weeën'. Het oorspronkelijke cultusobject is het kruiskapelletje als zodanig, in de loop van de tijd werd het beeld van de Moeder van Smarten het eigenlijke cultusobject. Het 17e-eeuwse beeld (61 cm hoog) stelt Maria staande voor, het hoofd naar boven gekeerd, met een zwaard in de borst, de handen gevouwen naar beneden gestrekt. Het houten beeld is van zijn polychromie ontdaan. Uit de vooroorlogse afbeeldingen van het gepolychromeerde Mariabeeld blijkt dat O.L. Vrouw toen een witte zakdoek tussen haar handen hield. Voor de veiligheid was het Mariabeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog enige tijd in de grond begraven.
- Simeon voorspelde in het evangelie volgens Lucas 2:35 het lijden van Maria aldus: 'Uw eigen ziel zal door een zwaard worden doorboord'. In het cultusbeeld van O.L. Vrouw van Smarten te Afferden is deze profetie tot uitdrukking gebracht door het zwaard dat in haar borst steekt. De houding van Maria is alsof zij staat onder het kruis van haar zoon; daarmee verwijst het cultusbeeld tevens naar Maria's werkelijke smart onder het kruis vlak voor de dood van Jezus, ook al is de gekruisigde zelf niet weergegeven.
↑ top
Verering - De stichting van het kapelletje vond in 1612 plaats tijdens het Twaalfjarig Bestand tussen de Nederlandse Republiek en Spanje, toen Johannes van Goch uit Venray pastoor te Afferden was (1606-1626). Het is niet duidelijk door welke krijgsverrichtingen het bedehuisje later precies is getroffen, in ieder geval bleek herbouw in 1688 noodzakelijk. Vlakbij de Nederlands-Duitse grens ligt Gaesdonck (D), tegenwoordig het Collegium Augustinianum, indertijd een klooster van de reguliere kanunniken van de H. Augustinus, dat sedert 1430 deel uitmaakte van de Congregatie van Windesheim. Wanneer men tegenwoordig over Mariaverering te Gaesdonck hoort spreken, denkt men aan de zogenaamde Gaesdoncker Madonna (O.L. Vrouw met Kind), een werk toegeschreven aan de Meester van Elsloo, dat nu in de voormalige kloosterkerk wordt vereerd. In de 17e eeuw echter stond te Gaesdonck de devotie tot O.L. Vrouw van Smarten op de voorgrond dankzij de toenmalige prior Theodoor Metzmecher. In 1659 werd aldaar een broederschap ter ere van de smartvolle Moeder Maria opgericht en tezelfdertijd werd er ter ere van haar een kapel gebouwd. De franciscanen, die met name voor die verering ijverden, lieten in 1660 te Venray een klooster, kerk en smartenhof toegewijd aan O.L. Vrouw van Smarten bouwen. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat in 1662 Caspar Linssen, de toenmalige bedienaar van het Maria-altaar van de parochiekerk te Afferden, een beeld van de smartvolle Moeder op het altaar liet plaatsen. Op de derde zondag na Pasen werd te Gaesdonck het feest van O.L. Vrouw van Smarten gevierd. Het trok, vanwege de aflaten die aan de broederschap verbonden waren (vgl. ⟶ Weert; ⟶ Megen) vele bedevaartgangers. Onder invloed van deze Gaesdonckse Mariaverering zou in 1688, toen de rust in de streek was weergekeerd, de herbouw van het Afferdense kruiskapelletje hebben plaats gevonden door Jan Linssen, schout aldaar, met toestemming van de Roermondse bisschop Reginaldus Cools. Er werd bepaald dat op elke eerste vrijdag van de maand een mis in het kapelletje zou worden opgedragen ter ere van het lijden van Christus. Reeds op 7 mei 1688, en eerste vrijdag, droeg de toenmalige pastoor Paulus Vossen een mis op in het herbouwde bedehuisje. Het klooster Gaesdonck zou bij die gelegenheid een veelkleurig kazuifel met toebehoren, een altaarkruisje en andere religieuze voorwerpen geschonken hebben, aldus kapelaan Jansen. In de Franse Tijd, toen de kapel van overheidswege gesloten moest worden, is de mis ter ere van het lijden van Christus verdwenen.
- Pastoor J.W. Metzmaecker (1825-1873) vond het kruiskapelletje later te klein om er een mis op te dragen en evenzo de latere pastoor W. Berden (1907-1934), die daarom vóór het oude kruiskapelletje een nieuwe kapel liet bouwen, welke op 4 april 1910 werd ingezegend. In dat jaar werd op die dag het feest van O.L. Vrouw Boodschap gevierd. Pastoor Metz-maecker had al gezorgd voor de beplanting rondom de kapel die tot de Tweede Wereldoorlog het landschappelijk beeld aldaar bepaalde. Hij was het ook die nieuwe voorstellingen van de Zeven Smarten van Maria in het bedehuisje liet aanbrengen.
- Over de 18e-eeuwse Mariaverering te Afferden zegt kapelaan Jansen het volgende: 'De zieltogende werd vooral aan de smartvolle Moeder aanbevolen om een zalige dood te verkrijgen; zware ziekte en nijpende ellende werden er door Maria's tussenkomst de lijdende Heiland opgedragen. Van oudsher togen niet alleen pelgrims uit de omtrek, uit de Kleefse plaatsen Heijen, Hassum, Siebengewald hierheen, maar vooral de inwoners van het land van Cuyk aan de andere kant van de Maas, die te Afferden in het Gelderse Overkwartier vrij en ongehinderd hun godvruchtige gevoelens konden uiten, hetgeen in de eigen omgeving niet mogelijk was, daar deze deel uitmaakte van de calvinistische Republiek der Nederlanden'.
- Tot ver in de tweede helft van de 20e eeuw kwamen bedevaartgangers vanuit het Duitse grensgebied - met name uit Hassum, Hommersum, Goch en omgeving - nog altijd naar O.L. Vrouw van Smarten te Afferden, niet alleen om genezing te vragen voor een zieke, maar ook om een genadevolle dood voor een stervende te verkrijgen. Zij kwamen de zwaar zieke bij de Moeder van Smarten aanbevelen, opdat hij uit zijn lijden verlost mocht worden. Een dergelijke bedevaart werd door de buurt georganiseerd en moest op zijn minst uit zeven personen bestaan. Er dienden zeven rozenkransen gebeden te worden, drie op de heenweg, een in de kapel met de overweging van de droevige geheimen, drie op de terugweg. Ook vanuit de naburige Nederlandse plaatsen rondom Afferden trok men te voet in klein groepsverband voor een ongeneeslijke zieke naar de kapel van O.L. Vrouw van Smarten.
- Toch werd de kapel ook bij andere noden bezocht, zoals uit de volgende versregels blijkt die tot aan de Tweede Wereldoorlog in het bedehuis te lezen waren: 'Zondaars, zieken, hopelozen, Allen kloppen bij U aan, Laat toch, smeek ik, lieve Moeder, Laat niemand verlegen staan. Lof en ere duizendmalen, Troost voor ieder droevig hart, Toevluchtsoord voor alle kwalen, Koningin van bittere smart'. Gerard Lemmens vermeldt in Maria in Limburg een Afferdense legende over een zondaar die zich bekeerde. Het betrof een voormalige rondtrekkende soldaat die te Afferden was achtergebleven en aldaar getrouwd. Op een gegeven moment kwam zijn oude levenswijze weer naar boven, doch op een feestdag van de Moeder van Smarten hervond hij zich bij de beeltenis van O.L. Vrouw.
- Nog in de eerste helft van de 20e eeuw bestond de gewoonte om vanuit Kevelaer op de zogenoemde Vaartzondag (omstreeks Sacramentsdag) te voet naar ⟶ Boxmeer te trekken om aldaar het H. Bloedwonder te gedenken. Deze tocht liep vanuit Kevelaer naar Gaesdonck en dan via Afferden richting Boxmeer. De Afferdense kapel werd bij die gelegenheid ook aangedaan. Kapelaan Jansen vermeldt dat in 1895 het genadeoord te Afferden ook door bewoners van Cuyk werd bezocht.
- In de jaren vlak voor de Tweede Wereldoorlog was er een opleving van de Mariaverering. De toenmalige pastoor J.A. Peeters te Afferden trachtte in 1938 de oude devotie tot O.L. Vrouw van Smarten onder zijn parochianen te doen herleven en bedevaarttochten uit de omliggende dorpen te bevorderen door een broederschap van de Moeder van Smarten op te richten. In totaal schreven een kleine 3000 leden zich in. Het register vermeldt geen data, maar wel de plaatsen van herkomst: Afferden, Siebengewald, Heijen, Bergen, Well, Gennep, Ottersum, Boxmeer, Smakt, Holthees, Sambeek, Horst en Helden. Voor de leden werd op de beide feestdagen van de Moeder van Smarten, vrijdag na de toenmalige passiezondag en 15 september, een mis gelezen. De broederschap bestaat niet meer.
- In de Tweede Wereldoorlog liep de kapel beschadiging op, maar dat kon spoedig hersteld worden. De parochiekerk was verwoest en de kapel diende tijdelijk als noodkerk. Na de oorlog hervatte men de verering van O.L. Vrouw van Smarten. Toen Afferdense jongemannen als soldaten dienden in Indonesië, legden de moeders foto's van hun zonen onder het genadebeeld om hen bij Maria aan te bevelen. Dit gebruik bestond al eerder wat zieken betreft.
- De parochianen van Afferden hebben altijd een bijzondere band met de Mariakapel gehad. Het huidige logo van de parochie bestaat uit een tekening van de parochiekerk én de Mariakapel. Bij de jaarlijkse sacramentsprocessie diende de kapel ook als rustplaats. Het beeld van de ⟶ Maastrichtse Sterre der Zee bezocht in 1954 op de tocht door Limburg ook de kapel. Op het jaarlijkse patroonsfeest - 15 september - trok men na de mis in processie naar de kapel. Tegenwoordig dient de Mariakapel als dagkapel. Aan het einde van de 20e eeuw was er minimaal iedere woensdag een eucharistieviering. Het patroonsfeest van de kapel wordt tegenwoordig gevierd op de woensdag rond 15 september; 60 à 70 gelovigen nemen eraan deel.
- In de parochiekerk herinnerde in 1999 niets aan de verering van O.L. Vrouw van Smarten te Afferden. In 1885 was daaruit reeds het Mariabeeld verdwenen dat in 1662 op het Maria-altaar was geplaatst.
- Aan het einde van de 20e eeuw vond jaarlijks een grote bedevaart per fiets naar Afferden plaats, georganiseerd door de Limburgse Vrouwenbond, Kring Gennep. Eerst hield men dan een eucharistieviering in de parochiekerk en vervolgens trok men in processie naar de Mariakapel. Zo'n 200 personen namen er gemiddeld aan deel. Sinds ca. 1985 ging men ook vanuit Hassum/Hommersum (D) tweemaal per jaar met de fiets op bedevaart naar Afferden, de ene keer in de maand mei in de 'Week voor het leven', de andere keer op vrijdag of zaterdag vóór 15 september. In de Mariakapel had dan een gebedsdienst plaats, waarbij 72 weesgegroeten ter ere van de vermeende 72 levensjaren van Maria gebeden werden, na elke tien weesgegroeten werd een van de zeven smarten van O.L.Vrouw bemediteerd. Te Heppeneert (B) bestond een soortgelijke gebedsdienst, die door pastoor P.J. Jansen van Hassum/Hommersum was overgenomen.
- Anno 2020 is de kapel dagelijks geopend en vindt er nog verering plaats; georganiseerde plechtigheden vinden soms plaats op eigen initiatief.
↑ top
Materiële cultuur - Replica's: 1 de kunstenaar Joop van den Heuvel (Venlo) heeft een ongepolychromeerd replicabeeldje (hoogte 28 cm) van de Afferdense O.L.Vrouw van Smarten in kunststof vervaardigd; sinds de restauratie van de parochiekerk in 1993 wordt dit beeldje te koop aangeboden; 2 bij gelegenheid van het 40-jarig priesterfeest van de Afferdense pastoor W. Jenniskens s.m.m. in 1999 kreeg deze een replica/maquette (gemaakt door W. Derksen uit Ottersum) van de kapel aangeboden.
- Leistenen: met een afbeelding van de kapel en de tekst: 'Genadekapel O.L.Vrouw van Zeven Smarten. Afferden aan de Maas'. Deze stenen (24 x 17 cm) zijn verkocht in 1983 bij gelegenheid van de restauratie van de kapel.

Devotioneel drukwerk
- Bedevaartvaantjes: 1 vaantje met langs de hoogtelijn het genadebeeld van O.L.Vrouw van Smarten en achter haar een boom en een inrijpoort met schaliedak en zuilen. In de bovenhoek een wegvliegende vogel. Op de achtergrond de genadekapel en twee bomen. Op de voorgrond richt een roeier zijn boot met zeven pelgrims naar het beeld. Voor en naast O.L.Vrouw een banderol met de aanroeping: 'O.L.Vrouw van Afferden + Moeder van Smarten + Geef ons de vrede'. In de scherpe benedenhoek een vis en de aanwijzing: 'H. Duchène; Uitg. H. Herkuleijns - Oosterbeek' (lithografie, ca. 1947; 26 x 43 cm); 2 identiek vaantje als 1, maar in de kleuren geel, rood, blauw en groen; 3 vaantje met een eenkleurige rand rondom, groen, rood, blauw of geel, aan de basis afbeeldingen van: 'Kapel der Moeder van Smarten' en verder: 'Stuw in de Maas', 'Gerarda Molen', met de aanwijzing: 'Afferden'.
- Broederschapsformulier: 'Broederschap van O.L.Vrouw "de Moeder van Smarten", opgericht door Z.H.E. Mgr. Dr. G. Lemmens 28 maart 1938 in de parochiekerk van de H.H. Cosmas en Damianus te Afferden'. Het formulier heeft de vorm van een vouwprentje; 12 x 8 cm. Op de voorzijde een foto van het genadebeeld en aan de binnenzijden een tekst over de broederschap, aan de achterzijde een inschrijfformulier (Boxmeer: Firma F. Schoth, 1938; 4 p.; collectie D. Gooren).
- Devotieprent: pentekening in kleur (31 x 24 cm; gesigneerd: L. Thomassen; 1940) van het genadebeeld geplaatst in een boogvormige achtergrond waarachter een groot kruis staat; aan weerszijden van het beeld drie kandelaars; het geheel omgeven door een versiering van bloemen (collectie gemeentearchief Maastricht).
- Devotieprentjes: 1 prentje met het genadebeeld in een gouden mandorla geplaatst en onderaan de tekst 'O.L.Vrouw van Zeven Smarten b.v.o.', het geheel is omgeven door een krans van rozen (9,8 x 6,7 cm.; kleurendruk; Maastricht/Vroenhoven: Ernest van Aelst, 1941; gesigneerd: L. Thomassen); 2 prentje waarop een foto van het centrale gedeelte van het altaar met het genadebeeld is afgebeeld en de tekst: 'O.L.Vrouw van Smarten, Afferden (L.)', op de achterzijde de teksten 'In lief en leed "ja zeggen" zoals ik deed' en 'Herinnering aan de volledige restauratie van mijn kapel in 1983' (11,6 x 7,2 cm; z.d.).
- Bidprentjes: 1 met aan de voorzijde een niet-gesigneerde tekening van de kapel en aan de binnenzijde een toepasselijke tekst met betrekking tot de overledene (11 x 7 cm); 2 bij gelegenheid van Allerzielen wordt jaarlijks door de parochie Afferden een prentje uitgegeven met de namen van de overledenen van de parochie in het afgelopen jaar. Vaak worden de voorstellingen van een van de glas-in-loodramen van de hand van H. van den Burgt in de genadekapel voor zo'n uitgave gebruikt.
- Ansichtkaarten: 1 een afbeelding in lichtdruk van het kruiskapelletje, een foto van de Gennepse fotograaf L. Perolles, werd in 1891 door de toenmalige pastoor L.H. Peeters uitgegeven; 2 zw-kaart van de nieuwe kapel met enkele personen in klederdracht en de tekst 'Groet uit Afferden (Limb.) O.L.V. Kapel', ca. 1910; 3 zw-fotokaart van altaar en beeld met bloemen, met de tekst 'Afferden, kapel O.L. Vrouw v. Zeven Smarten' (Afferden: Kool's Boekhandel, ca. 1950); 4 zw-fotokaart van het beeld, ca. 1950; collectie D. Gooren); 5 tot op de dag van vandaag worden voortdurend kaarten uitgegeven met de voorstelling van de genadekapel.
- Diversen: 1a 'Gebed ter ere van de Moeder van 7 Smarten' (72 x weesgegroet Maria ter ere van de 72 levensjaren van Maria), gestencild, vierzijdig (21 x 14,8 cm); 1b sinds 1995 bestaat van 1a een Duitse uitgave: 'Andacht zu der Smerzhaften Mutter'; 2 'Oefening ter ere van O.L.Vrouw van Zeven Smarten', gestencild en in drieën gevouwen (10,8 x 7,1 cm; ca. 1998); 3 lied ''t Kapelke' door Handrie van de Venn, ca. 1950, en een gedicht zonder titel, door H. Franssen, gedateerd 'Afferden, maart 1966' (43 x 23 cm); 4 stencil met de titel: 'Rondom Maria de Moeder van Afferden' en als afbeelding de genadekapel, bevat Marialiederen voor tijdens de mis; 5 'De kapel van O.L.V. van Smarten te Afferden', eenbladige uitgave over de geschiedenis van de kapel.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Afferden, parochiearchief H.H. Cosmas en Damianus.
Literatuur: M.J. Jansen, 'Het Limburgsche Afferden en zijn Kruiskapelletje', in: Almanak voor Nederlandsche Katholieken (1895) p. 168-222; J.H.A Mialaret, De Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V: De Provincie Limburg, tweede stuk Noord Limburg (Den Haag: Algemeene Landsdrukkerij, 1937) p. 23; A. Welters, De Lieve Vrouwkes van Limburg (Maastricht/Vroenhoven: Ernest van Aelst, 1941) p. 13-17; A. van Rijswyck, De verwoeste kerken van Limburg (Roermond/Maaseik: Romen, 1946) p. 19-26; Gerard Lemmens, Maria in Limburg. De legendenkrans van Maria (Maastricht: Uitgeverij Veldeke, 1947) p. 194-197; C.J.M. van der Veken, 'Kapellen in Limburg en Noord-Brabant', in: Het Gildeboek gewijd aan kerkelijke kunst en oudheidkunde 32 (1950) p. 42; 'Afferden en zijn Kruiskapelletje. Stille getuigen van vele beroeringen', in: Dagblad voor Noord-Limburg, 22 januari 1953, p. 3; Th.W.J. Driessen, Historische aantekeningen bij gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het dekenaat Gennep (Gennep: Dekenaat, 1962) p. 26-29; Franz Hermes, 'Historisches zur Marienverehrung', in: Gaesdoncker Blätter 27 (1974) p. 13-30; G. Hövelmann, 'Gaesdonck', in: Dictionnaire d' histoire et de géographie ecclésiastique, dl. 19 (Parijs) k. 613-614; Gerard Lemmens & Leo Herberghs, Maria in Limburg. Sprakeloze vertellingen (z.p.: Corrie Zeelen, 1978) p. 65, naar Lemmens (1947); Dieter Pesch, Wallfahrtsfähnchen. Religiöse Druckgrafik (Köln: Rheinland-Verlag, 1983) p. 373-374; J.G. Donker, Afferden in oude ansichten (Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1985) p. 17-19; Sef Derkx, Pelgrimstochten. Bedevaarten vanaf de middeleeuwen (Venlo: Goltziusmuseum, 1986) p. 11; Godfried C.M. Egelie, 'Wegkruisen en Veldkapellen', in: Terugblik. Samen Verder. 1862-1987: 125 jaar Dekenaat Gennep (Gennep: Janssen Pers, 1987) p. 70-80; Renaat van der Linden, Mariabedevaartvaantjes. Volksdevotie op 1175 vaantjes (Brugge: Uitgeverij Thabor, 1988) p. 46-47; Oud-Afferden en Heukelom op de foto! (Boxmeer: Drukkerij Schoth, 1988); 'Maria in Nederland. Afferden, Moeder van Smarten', in: De Kerk der Armen 48 (1993) nr. 2, p. 5; F. van Galen, 'Afferden kent een eeuwenoude devotie tot Maria, Moeder van Smarten', in: De Sleutel 22 (1994, nr.17) p.1 en 4-5; Herman Andriessen, Ciel Mooren & Tineke van Trigt, Kapellen onderweg. Hedendaagse spiritualiteit in Limburgse Maria-legenden (Baarn: Uitgeverij Gooi en Sticht, 1996) p. 100-104, J.G. Donker ed., De kerk en de kapel van Afferden (L.) (Afferden: Kerkepad / drukkerij Minoprint, 1996) p. 14-16; Kennismaking met onze monumenten. Open Monumentendag 1998 (Bergen: VVV 'Grens en Maas', 1998) p. 9-10; Franz Gommans, 'Die Kreuzkapelle oder Kapelle zu den sieben Schmerzen Mariens zu Afferden. Ein Beitrag zur Geschichte zu Wallfahrtskapelle und einige Anmerkungen zu der Wallfahrt', in: Kalender für das Kleverland auf das Jahr 2000 (2000) p. 21-26.
Sinds 1977 bestaat er een dorpsblad: De Knikker Koerier. Dorpsblad Afferden (L.), waarin artikelen over kapel en cultus zijn opgenomen.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Afferden; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 32 (1966), 64a (1993) L.191; Nijmegen, Katholiek Documentatie Centrum, beeldplaatnr. 1A13655.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.