Bedum, H. Radfridus

Cultusobject: H. Radfridus Open Street Maps
Datum: 3 december (dies natalis); 22 juni (translatio)
Periode: Ca. 1000 - 16e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: St. Radfriduskapel binnen de St. Walfridusparochie
Adres: Kapelstraat 3, 9781 GK Bedum (Bloemisterij Oud Kapelle, op de locatie van de verdwenen kapel)
Gemeente: Bedum
Provincie: Groningen
Bisdom: Groningen
Samenvatting: Het graf van heilige-martelaar en als ontginner bekend staande Radfridus van Bedum, omstreeks 1000 om het leven gebracht door Noormannen, is gesitueerd in een, aanvankelijk houten, bedevaartkapel. In de 13e eeuw werd de kapel vervangen door een vrij omvangrijke bakstenen kerk van circa 20 m lengte. In de 17e eeuw raakte deze kerk ernstig in verval om omstreeks 1664 te worden afgebroken.
Auteur: Remi van Schaik
Illustraties:
Topografie - De kapel met daarin het graf van Radfridus heeft gelegen buiten het middeleeuwse dorp van Bedum circa 300 meter ten westen van de N.H. of St. Walfriduskerk, aan de overzijde van het Boterdiep (achter de huidige Kapelstraat 3 op de plaats van bloemisterij Balkema, die de naam 'Oud Kapelle' nog in ere houdt en pakpapier gebruikt dat bedrukt is met de opgravingsplattegrond van 1934).
- De in oorsprong 11e-eeuwse houten kapel is blijkens archeologisch onderzoek in 1934 tijdens de 13e eeuw vervangen door een eenbeukig bakstenen kerkgebouw met halfrond gesloten koor en een westwerk met twee torentjes. De kapel ressorteerde onder de parochie Bedum (bisdom Münster).
- In kerkmeestersrekeningen van Bedum uit 1559 en 1597 wordt de kapel nog vermeld. In 1664 was zij naar mededeling van de rondreizende missionaris pater Franciscus Mijleman nog slechts een ruïne met twee torentjes; omstreeks die tijd of kort daarna moet ze zijn afgebroken. In 1773 wordt gesproken van het 'Capelleheem' en het besef dat ter plaatse een kapel gestaan had, is feitelijk tot op heden ononderbroken aanwezig geweest. De opgravingen door A.E. van Giffen (Biologisch-Archaeologisch Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen) in 1934, waarvan slechts een uiterst summier verslag voorhanden is, hebben een reconstructie van de plattegrond mogelijk gemaakt. Van de vele aangetroffen graven is er geen met zekerheid of zelfs maar met enige waarschijnlijkheid te identificeren met dat van Radfridus.
Ten onrechte wordt in de oudere literatuur de opvatting gehuldigd dat deze kapel aanvankelijk de grafkapel van St. Walfridus is geweest (⟶ Bedum, H. Walfridus).
↑ top
Cultusobject - Zie voor de 'vita' ⟶ Bedum, H. Walfridus.
- Het graf met de relieken van Radfridus vormde de kern van de graf- en bedevaartkapel. Het graf zou zijn gedolven naast zijn huis, waar hij werd omgebracht en vanwaar zijn verwanten hem niet vermochten te verwijderen. Vandaar dat over het graf een kapel werd gebouwd.
↑ top
Verering - Over de Radfriduscultus zijn buiten de mededelingen in de Passio geen gegevens aangetroffen. De bronnen gewagen evenmin van pelgrimages, maar naar alle waarschijnlijkheid heeft de verering van Radfridus gedeeld in die van zijn vader Walfridus (⟶ Bedum, H. Walfridus).
- De bouwgeschiedenis van de kapel vormt evenwel in zekere zin een indicatie voor de verering. De bouw van de kapel wordt vermeld in de Passio S. Walfridi et Radfridi, alwaar ook gewag gemaakt wordt van wonderen die op het graf geschiedden. Eén wonder wordt expliciet beschreven, dat van een blinde vrouw die de kapel bezocht, maar gesloten aantrof; zij legde zich vóór de deur in gebed neer en werd onmiddellijk genezen.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: ⟶ Bedum, H. Walfridus.
Literatuur: Aub. Miraeus, Fasti Belgici et Burgundici (Brussel: J. Peperman, 1622) p. 722-723; Petrus Ribadineira en Heribertus Rosweydus, Generale legende der Heylighen etc., dl. 2 (Antwerpen: Hieronymus Verdussen, 1686; 6e dr.) p. 558; J.A.F. Kronenburg, Neerlands heiligen in de Middeleeuwen, dl. 1 (Amsterdam: Bekker, 1899) p. 3-13; A.E. van Giffen, 'Verslag', in: Verslag omtrent den toestand van het Museum van Oudheden Groningen ([Groningen] 1939) p. 93-100; Remi van Schaïk, Walfridus van Bedum. Een duizend jaar oude Groninger overlevering (Groningen: Wolters-Noordhoff/Bouma's Boekhuis, 1985) vooral p. 31-32, met opgave van oudere literatuur en van 20e-eeuwse afbeeldingen.
- Literair essay waarin Walfridus en Radfridus figureren: C.O. Jellema, Bedevaart (Groningen: Stichting Oude Groninger Kerken, 1993).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Bedum-Radfridus

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.