Heikant, H. Theresia van Lisieux

Cultusobject: H. Theresia van Lisieux Open Street Maps
Datum: 1 oktober (3 oktober)
Periode: 1931 - ca. 1965 / 1994 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Theresia van het Kindje Jezus
Adres: Julianastraat 18/20, 4566 AG Heikant
Gemeente: Hulst
Provincie: Zeeland
Bisdom: Breda
Samenvatting:

Verering voor de parochiepatrones, ontstaan begin jaren dertig bij de oprichting van de parochie. De verering trok voornamelijk mensen uit de streek en is in de jaren zestig sterk teruggelopen. De broederschap, die meer dan 3000 leden telde, heeft tot de jaren zeventig bestaan. Sinds 1994 is de verering weer toegekomen in Heikant en omgeving.
Auteur: Ottie Thiers
Illustraties:
Topografie - De parochiekerk van Heikant bevindt zich in het dorp, aan de noordzijde van de doorgaande weg van St. Jansteen naar Koewacht. Het gebouw is ontworpen door F.B. Sturm uit Roosendaal en is gebouwd in 1930-1931, toen het dorp een zelfstandige parochie kreeg. De kerk staat bekend als het Theresia-heiligdom en staat tegenwoordig op de monumentenlijst. Het gebouw heeft een stenen gewelf zonder pilaren. Links van de hoofdingang bevindt zich de doopkapel, rechts de Theresiakapel. Deze is ingericht met een beeld van de heilige, een altaar, een reliekzuiltje en bidstoelen. Aan weerszijden van het altaar aan de muur zijn diverse plaquettes met dankbetuigingen voor verhoringen bevestigd; sommige vermelden een datum uit de jaren dertig of vijftig. De inrichting van de kapel is geschonken door de congregatie van de H. Familie uit Hulst.
- In de tuin rechts van het kerkgebouw is een 'Theresia-beêweg' ingericht, met staties die taferelen uit het leven van de heilige uitbeelden. In 1934 kwam deze gereed. Op de staties staat te lezen:
I Sint Teresia, Beschermster der jeugd; 1934
II Sint Teresia, Steun van 't Christelijk huisgezin; Aan mijn ouders
III Sint Teresia, Troosteres van de zieken; Geduld
IV Sint Teresia, Redding van de zondaren; Ootmoed
V Sint Teresia, Patrones van de Missiën; Liefde
VI Sint Teresia, Verkwikking voor het vagevuur; Offer
VII Rozenregen uit de hemel; Glorie
↑ top
Cultusobject - De H. Theresia van Lisieux (1873-1897) werd geboren te Alençon en trad op vijftienjarige leeftijd in in het carmelietessenklooster te Lisieux. In 1897 stierf zij aan TBC. Haar voorbeeldige kloosterleven kwam onder de aandacht na de publicatie van haar autobiografie L'Histoire d'une âme. In 1923 werd Theresia zalig verklaard, waarna in 1925 de heiligverklaring volgde.
- Het Theresiabeeld in de kapel, ca. 1,5 m hoog, is vervaardigd uit zandsteen, in dezelfde stijl als de overige beelden in de kerk. De heilige drukt met de linkerhand een kruis aan haar borst, aan haar rechterhand hangt een guirlande van rozen.
- De kerk bezit twee Theresiarelieken, een in het zuiltje in de kapel en een tweede in een houder met handgreep, die gebruikt werd voor de verering op de feestdag.
↑ top
Verering - De Heikant bestond in de jaren twintig uit wat verspreid liggende huizen en huizengroepjes, gelegen aan de Belgische grens tussen St. Jansteen en Koewacht. De behoefte ontstond zich los te maken van de parochie van St. Jansteen. Als bouwpastoor werd de Hulster kapelaan Eduardus Josephus Doens aangesteld, die de zaak voortvarend aanpakte. Hij preekte in het hele bisdom geld bijeen. De inwoners, die door de crisis weinig werk hadden, bouwden eigenhandig hun kerk.
- Pastoor Doens koos als patrones de H. Theresia van Lisieux, die kort tevoren, in 1925, was heiligverklaard. Haar levensdoel, door kleine offers genade te verwerven voor de zielen van anderen, sprak velen aan; haar verering nam een grote vlucht. De pastoor richtte de broederschap van de H. Theresia van het Kindje Jezus op. Zelatrices wierven leden en haalden de contributie van ⟶ 0,25 per jaar op in naburige parochies in het land van Hulst, in de omgeving van Cadzand en in Noord-Brabant. De pastoor reisde eveneens naar verafgelegen streken, waar zijn parochianen tijdelijk werkzaam waren, zoals in de Noordhollandse bollenteelt. Ook daar werden leden voor de broederschap geworven, die in 1940 maar liefst 3250 leden telde en tot in de jaren zeventig heeft bestaan. De pastoor liet broederschapsprentjes, een bedevaartboekje en foto's van kerk en kapel drukken. Ook waren er medailles verkrijgbaar. Reliekzakjes, gemaakt uit stof die aan de H. Theresia geraakt had, werden vervaardigd door de zusters carmelietessen uit Gent voor een frank per stuk. Deze scapuliers, alsmede noveenblaadjes, werden op aanvraag gratis toegezonden. In 1934 werd de beêweg ingezegend. Pater A. Rottier had voor deze dag een klein boekje samengesteld. De paters carmelieten uit Gent was gevraagd te preken met het triduum. De Theresiaverering in Heikant werd een succes. Regelmatig bezochten bussen vol bedevaartgangers het dorp.
- De eerste jaren werd iedere donderdag - de H. Theresia stierf op die dag - een Theresialof gehouden, met zegening en relikwieverering; vaak waren er op die dag ook missen uit dankbaarheid of ter verkrijging van een gunst. De kinderen die hun eerste communie deden vierden ook een speciaal lof in de Theresiakapel. De feestdag zelf werd voorafgegaan door een 'grote noveen': negen achtereenvolgende donderdagen mis en lof. Ook werd een 'kleine noveen' gehouden, ingaande op 24 september. De feestdag zelf, 3 oktober, werd gevierd met octaaf. Gedurende het octaaf werden diverse missen en loven gevierd en meermalen werd aansluitend de beêweg gelopen. In de loop van de jaren zestig was dit uitgebreide programma teruggebracht tot een triduum, dat besloten werd op 3 oktober. Nadien is de belangstelling nog meer teruggelopen, zonder ooit helemaal te verdwijnen.
- In 1994 namen emerituspastoor van de Leemput en mevr. T. Maes van de Katholieke Bond voor Ouderen het initiatief om de verering nieuw leven in te blazen. De feestdag van de H.Theresia was intussen verplaatst op de kerkelijke kalender. Men begint nu op 23 september de noveen, die afgesloten wordt op 1 oktober, 's ochtends om 9 uur. 's Middags om 14.30 uur is er lof met beêweg in de tuin van de kerk. Bij elk van de zeven staties houdt men halt, de pastoor spreekt een gebed uit, gevolgd door een gezamenlijk Onze Vader en Wees Gegroet. Dan begeeft men zich naar de volgende statie onder het zingen van een couplet van het Teresialied. Terug in de kerk wordt nogmaals het gehele lied gezongen, waarna het tijd is voor koffie in 'Het Heike' aan de overkant. Op 1 oktober 1996 waren er inclusief het koor ongeveer 60 bezoekers, afkomstig uit de eigen KBO-regio waar aankondigingen naartoe gaan: Heikant, St. Jansteen, Clinge, Nieuw-Namen, Graauw en Hulst.
- In 2002 nam mevrouw Theresia Stallaert, die van jongsafaan een band met haar patrones had, het initiatief om de bedevaart te stimuleren. Rond de feestdag van Theresia komen gemiddeld zo'n 50 personen uit de regio. Zij maken onder meer een ommegang langs de zeven kapelletjes, gelegen tussen de kerk en het kerkhof, waarop de cruciale momenten uit het leven van de heilige zijn te zien.
↑ top
Materiële cultuur - 1 medaille Ø 2,5 cm., op de voorzijde een buste van de heilige met kruisbeeld en rozen in de armen en de tekst 'Sta Teresia a Jesu Infante', achterz. een ster die door een wolk heen rozen naar de aarde zendt en de tekst 'Rosarum imbrem e coelo effundam; 2 medaille, Ø 1,5 cm, brons?, voorzijde buste met kruisbeeld en rozen in de armen en de tekst 'S.Therèse de l'Enfant Jesus', achterz. een roos en enkele blaadjes of druppels, de rozenregen voorstellend; 3 scapulier, diverse kleuren, rond Ø 2,5 cm of rechthoekig 2,5 x 3 cm, stof of leer, met opgelijmd papiertje met de tekst 'Stof die aan de H.Teresia van Lisieux geraakt heeft, Carmel, Gent'.

Devotioneel drukwerk
- Bedevaartboekjes: 1 Beêwegoefening ter eere van de H. Teresia van het Goddelijk Kindje Jesus te Heikant (Zeeuws-Vlaanderen) (z.p. z.j.; impr. Bredae, die 7 Augusti 1934, † P.Hopmans Episc. Bredanus, 8e duizendtal, 10,4 x 16 cm, 32 p.) met foto Theresiabeeld op voorkant; ansichtkaart St. Teresia - Kapel te Heikant (Z.Vl.) bruin-wit, kartelrand, 9 x 14 cm; 2 Noveen. 'Ik zal mijn hemel doorbrengen met goed te doen op Aarde' (Gent: Carmelitana, z.j.) 10,5 x 15 cm, 14 p., foto zw./wit van de heilige op de voorzijde; 3 Gezangen voor het Plechtig Lof en Beêweg op 1 october voor het feest van de H. Teresia te Heikant ([Heikant] [1994]), 15 x 21 cm, 8 p.
- Prentbriefkaarten: 1 'Kapel v.d. H. Teresia v.h. Kindje Jezus in de R.K. Kerk te Heikant-Z.Vl.' zwart-wit, 10,5 x 15,6 cm; 2 'R.K.Kerk - Heikant (Z.Vl.)' zwart-wit, 10,5 x 15,5 cm.
- Devotieprentjes: 1 'Broederschap H. Teresia van het Kindje Jezus te Heikant (Z.Vl.)' met rond zwart-wit fotootje beeld en gebed, 7,1 x 11,3 cm; 2 'Noveen om op voorspraak van de H. Teresia van het Kind Jezus genaden te bekomen' (Gent: carmelitessen, z.j.) 7 x 11 cm, met fotootje op voorzijde zwart-wit, en gebed op achterzijde.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Breda, archief bisdom Breda: parochie Heikant, correspondentie en drukwerk 1934. Heikant, parochiearchief: afroepboeken, Vragenlijst voor vereenigingen van personen zonder economisch doel, 1940, m.b.t. broederschap, kasboeken jaren '70.
Literatuur: C. van Winkelen, Sint Jansteen in oude ansichten. Waarin opgenomen afbeeldingen uit Absdale, Heikant en Kapellebrug (Zaltbommel-Zierikzee: Europese bibliotheek, i.s.m. De Zeeuwse Boekhandel, 1977) nrs. 55 en 56; Carlo Buysrogge en George Sponselee, Clinge, Graauw, Heikant, Hulst, Nieuw-Namen en Sint-Jansteen van 1900 tot nu (Hulst: Van Geyt Productions, 1990) p. 73, 77; Carlo Buysrogge en Eddy Weemaes, Sint Jansteen, Heikant, Kapellebrug en Absdale toen en nu (Hulst: Van Geyt Productions, 1993) p. 48-52; George Sponselee, 'Plechtigheid te Heikant', 'Heikant wordt een zelfstandige parochie' en 'Heikant als Teresia-Heiligdom' in: De stem, 23-10, 30-10 en 7-11-1996; Jeroen Wisse en Marcel Modde, 'Wonderen zijn er in verschillende betekenissen', in: BN/de stem, 7 oktober 2008.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Heikant.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.