Haastrecht, Heilig Kruis

Cultusobject: Heilig Kruis Open Street Maps
Datum: Onbekend
Periode: 15e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Barnabas (thans N.H.) (?)
Adres: Kerkplein 9, 2851 CJ Haastrecht
Gemeente: Vlist
Provincie: Zuid-Holland
Bisdom: Rotterdam
Samenvatting: Het Heilig Kruis te Haastrecht was een bedevaartoord van beperkte regionale betekenis. De devotie is bekend uit enkele te Gouda opgelegde bedevaarten.
Auteur: Koen Goudriaan
Illustraties:
Topografie - Het is onbekend waar de bedevaartgangers binnen Haastrecht naar toe trokken. Het is echter goed mogelijk dat de parochiekerk van St. Barnabas als bewaarplaats van een partikel van het H. Kruis functioneerde.
↑ top
Cultusobject - Het cultusobject kan een kruisbeeld zijn geweest, maar meer waarschijnlijk was het een partikel van het H. Kruis, een kruisreliek.
↑ top
Verering - Van deze bedevaartplaats is uitsluitend bekend dat hij diende als bestemming van strafbedevaarten opgelegd door de autoriteiten uit het nabij gelegen Gouda. Als voorwerp van verering wordt het 'Heilig Kruis' vermeld. In 1474 worden drie leden van het vleeshouwersgilde veroordeeld omdat ze een koe hebben geslacht die slechts enkele dagen daarvoor had gekalfd. In aanvulling op een bedevaart naar Keulen en Aken moeten ze blootsvoets naar Haastrecht pelgrimeren en een bewijs laten zien dat ze daar zijn geweest. Vijf jaar later worden drie mannen gestraft voor wangedrag in het klooster Stein ten oosten van Gouda (in de parochie Haastrecht). De straf bestaat uit een pelgrimage naar Rome (die hen naderhand wordt kwijtgescholden), een naar Santiago de Compostela en een barrevoets ondernomen tocht naar het Heilig Kruis te Haastrecht. In een uit 1493 daterende bepaling uit het eerste keurboek tenslotte wordt een groep personen aangemaand achterstallige accijnsgelden aan de stad te betalen. Voldoen zij niet, dan dreigt hen een bedevaart naar Haastrecht als straf.
- De herinnering aan dit bedevaartoord is later compleet verdwenen. Bij de introductie van O.L.Vrouw van Foy te ⟶ Haastrecht als object van pelgrimage lijkt de herinnering aan de vroegere status van Haastrecht als bedevaartoord geen rol te hebben gespeeld.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Gouda, streekarchief Hollands Midden: oudarchief stad Gouda inv.nr. 289, keurboek (zie Rollin, Rechtsbronnen); rechterlijk archief Gouda, crimineel vonnisboek, inv.nr. 176 f. 81, 87, 5 mei 1479.
Tekstedities: L.M. Rollin Couquerque en A. Meerkamp van Embden, Rechtsbronnen der stad Gouda ('s-Gravenhage: Nijhoff, 1917) p. 164.
Literatuur: J. van Herwaarden, Opgelegde bedevaarten (Assen-Amsterdam: Van Gorcum, 1978) p. 727.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Haastrecht-H. Kruis

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.