Loosduinen, Margaretha van Henneberg |
||
| Cultusobject: | Margaretha van Henneberg |
Open Street Maps
|
|---|---|---|
| Datum: | Onbekend | |
| Periode: | 14e eeuw (?)- 17e eeuw? | |
| Religieuze context: | Christelijk | |
| Locatie: | Abdijkerk (patrocinium onbekend; thans N.H.) | |
| Adres: | Loosduinen | |
| Gemeente: | Den Haag | |
| Provincie: | Zuid-Holland | |
| Bisdom: | Rotterdam | |
| Samenvatting: | Volgens een paar dichtregels van Jacob Westerbaen (1654) bestond onder onvruchtbare vrouwen het gebruik om een bedevaart te houden naar de Abdijkerk te Loosduinen. Dit gebeurde mogelijk al sinds de 14e eeuw. De vrouwen hoopten daar vruchtbaar te worden door het aanraken van de doopbekkens waarin de 365 kinderen van Margaretha van Henneberg zouden zijn gedoopt. | |
| Auteur: | Jan van Herwaarden; bew. Peter Jan Margry | |
| Illustraties: |
   |
|
| Topografie |
- Omstreeks 1230 stichtten de Hollandse graaf Floris IV en zijn vrouw Machteld van Brabant een cisterciënzerinnenklooster in Loosduinen. Met name Machteld zou deze stichting koesteren; zij leefde als weduwe veelal in ⟶ 's-Gravenzande, verbleef dikwijls in het klooster en werd uiteindelijk na haar dood op 27 december 1267 in de abdijkerk van Loosduinen begraven (in 1992 werd een moderne gedenksteen in de kerk aangebracht). Ook Machtelds dochter Margaretha, gehuwd met Herman van Henneberg, steunde de abdij en ook zij werd daar begraven. |
|
| Cultusobject |
- Blijkens de tekst van Westerbaen waren de twee doopbekkens waarin de 365 kinderen van gravin Margaretha van Henneberg waren gedoopt, het cultusobject: het ene bekken had gediend voor de jongetjes; het andere voor de meisjes. De koperen doopbekkens die tegenwoordig nog in de kerk zijn te zien, zijn, evenals het wandbord waarop de legende te lezen is, en waarop zij zijn bevestigd, omstreeks 1600 aangebracht in opdracht van de Loosduinense predikant J. Meursius, ter vervanging van een ouder stel dat omstreeks 1572 verloren zou zijn gegaan. |
|
| Verering |
- Een drietal versregels van de dichter Jacob Westerbaan geven een indicatie dat er in Loosduinen een bedevaartoord is geweest dat tenminste tot het midden van de zeventiende eeuw speciaal was bestemd voor onvruchtbare vrouwen: Waerom hier menigh wijf gegaen komt of gereden Die vruchtbaer hoopt te zyn en haest met kind gemaeckt So maer haer handschoen een van dese beckens raeckt'. Zo er al daadwerkelijk een cultus is geweest, berust deze op een verhaal aangaande Margaretha van Henneberg die volgens de 'Clerc uten laghen lande bi der see' in zijn Kronijk van Holland (geschreven tussen 1349 en 1356) zou zijn bevallen 'vanalsoe veel kinderen alser dagen in't iaer zyn, dat's te weeten drie hondert vijf en tsestich', omdat zij twijfels over de mogelijkheid van meerlingen te berde had gebracht. Ongeveer terzelfder tijd werd te Egmond genoteerd dat Margaretha van Henneberg op Goede Vrijdag 1276 was gestorven nadat zij 364 zonen en dochters had voortgebracht. Enklaar heeft aangetoond hoe de formulering van de legende zich verhoudt tot de in Holland gebruikelijke jaarstijl: gravin Margaretha van Henneberg was om drie uur in de middag van Goede Vrijdag (= 6-4-) 1276 gestorven. - Het verhaal kreeg een plaats in de Hollandse geschiedschrijving en drong in verhalen elders door, ook in het buitenland. Dat het verhaal zijn weg vooral in Engelstalige bronnen heeft gevonden is niet zo verwonderlijk, omdat er in de 16e en 17e eeuw nauwe relaties met Engelsen bestonden, vooral als gevolg van het verblijf van Leicester (1585-1588) en de huwelijken van Willem II en Willem III met koninklijke Stuarttelgen. Nogal wat Engelsen bezochten Loosduinen in deze periode om de bekkens te bekijken. Een van hen was de bekende schrijver Samuel Pepys die op zaterdag 19 mei 1660 met paard en wagen naar 'Lausdune' reed om de bekkens in ogenschouw te nemen. In zijn dagboek vermeldde hij dat de historie van de bekkens zowel in het latijn als in het Nederlands op de muur achter de bekkens stond opgetekend: "After that by waggon to Lausdune, where the 365 children were born. We saw the hill where they say the house stood and sunk wherein the children were born. The basins wherein the male and female children were baptized do stand over a large table that hangs upon a wall, with the whole story of the thing in Dutch and Latin, beginning, "Margarita Herman Comitissa," &c. The thing was done about 200 years ago." |
|
| Bronnen en literatuur |
Uitgegeven bronnen: Dagboek S. Pepys: http://www.pepysdiary.com/archive/1660/05/19/ |
|
|
naar het KDC, voor aanvullingen en
commentaar. |
||
Bedevaart en Bedevaartplaatsen in Nederland
