Valkenburg, O.L. Vrouw / Jomanda

Cultusobject: O.L. Vrouw / Jomanda Open Street Maps
Datum: Gehele jaar; eerste of tweede maandag van de maand
Periode: 1997 - 2009
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kapel 'Maria Vrede' in het voormalige klooster Ravensbos
Adres: Ravensbos 1, 6301 PR Valkenburg
Gemeente: Valkenburg aan de Geul
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: Nadat haar in een visioen de vestiging van een bedevaartoord was aangedragen, huurde het medium Jomanda in 1997 een voormalige kloosterkapel in Zuid-Limburg om haar opdracht uit te voeren. Daarna is de kapel tot een Mariaoord uitgegroeid, waarin O.L. Vrouw in vele van haar (mondiale) verschijningsvormen is gerepresenteerd, en waar vereerders vanuit geheel Nederland genezing zoeken op voorspraak van Maria en via bemiddeling van Jomanda. In 2009 kwam er een einde aan de cultus. Jomanda emigreerde naar Canada.
Auteur: Peter Jan Margry
Illustraties:
Topografie - Ten noorden van Valkenburg en de A79 en ten westen van het gehucht Arensgenhout ligt het voormalige klooster Ravensbos uit 1885 van de paters oblaten. Het complex staat nabij de kruising van Bosstraat, Sittarderweg en de Ravensbosstraat, met op de kruising zelf nog een kleine Mariakapel. De kloostergebouwen zijn in oktober 1996 door de congregatie verkocht aan handelsonderneming Rödiger (Nuth) die het complex verhuurt aan een paardenfokkerij annex manege (Friezen stoeterij) en een bedrijfsonderdeel van PTT Post. De kloosterkapel wordt sinds maart 1997 separaat gehuurd door Jomanda's Stichting Line.
- De kapel staat midden in het gebouwencomplex en is bereikbaar via een zijingang, waarboven de tekst 'Kapel' staat. De kapel is grotendeels in zijn oorspronkelijke staat gebleven. Deze grote neoromaanse kapel - die eens fungeerde als kloosterkapel - is volgens de paters aan de officiële eredienst onttrokken. De aanwezige altaren schijnen door de firma Rödiger te zijn geplaatst. De kapel is van binnen wit geverfd en voorzien van roodgekleurde banden, terwijl de kapitelen van de zuilen zilverkleurig zijn. De ruimte is verder voorzien van oudere neogotische en van nieuwe altaren teneinde alle geschonken Mariabeeldjes en -devotionalia een eerbiedwaardige plaats te geven. In het priesterkoor, achter het altaar, is de zogenaamde 'Vredespaal' (ca. 2,5 m hoog), een vierkante, gepunte paal, met daarop de tekst: 'Moge vrede heersen op aarde'. Daarom is de kapel ook genoemd 'Maria Vrede', want volgens Jomanda betekent Maria 'liefde, licht en vrede'.
↑ top
Cultusobject - Het object van verering in deze kapel is in de eerste plaats O.L. Vrouw, hetgeen aanschouwelijk is gemaakt door de algehele inrichting die door Jomanda met behulp van de bezoekers is gerealiseerd; zo'n vijftal altaren is getransformeerd tot devotieplaatsen voor Maria met in totaal honderden beeldjes en afbeeldingen van Maria. Het betreft niet een specifieke Lieve Vrouw, maar het is een vrij willekeurige collectie van Mariabeeltenissen vanuit de gehele wereld. Het is dus Maria die hier in haar vele verschijningsvormen wordt aangeroepen.
- Daarnaast kan als secundair vereringsobject ook Jomanda (geboren op 5 mei 1948 te Deventer) worden genoemd, die haar aanwezigheid en positie naar voren laat komen via naamsplakkaten, affiches en prentjes. Op de momenten dat zij voor een healing zelf in de kapel aanwezig is, haalt zij nadrukkelijk Christus en Maria naar voren en benadrukt zij haar eigen rol als intermediair (en diskwalificeert zij zichzelf als mogelijk primair cultusobject). Jomanda ('The Lady of the Light'; pseudoniem/anagram van Johanna Wilhelmina Petronella Damman) heeft een katholieke achtergrond. In haar jeugd was ze regelmatig ziek en had last van een huidziekte. Ze ondernam diverse bedevaarten (Lourdes) en werd ook geholpen door de paranormale genezer Gerard Croiset. Ze koos voor een beroep op het terrein van dans, zang en presentatie. Nadat haar was verteld dat ze een beroemd medium zou worden, is ze zich meer gaan bezighouden met haar 'genezende gaven'. De Evenementenhal in Tiel kreeg in de jaren negentig door het succes van haar healings - honderdduizenden bezoekers kwamen er op af - nationale bekendheid. Later heeft zij deze locatie losgelaten en is healings op stations, in zalen en via de radio gaan verzorgen.
↑ top
Verering - In tegenstelling tot de locaties van de vroegere activiteiten van Jomanda in Tiel of elders in het land, ontwikkelde de voormalige kloosterkapel in Valkenburg zich wel tot bedevaartoord. In Tiel was de focus voornamelijk op 'gebedsgenezeres' Jomanda gericht, die bovendien een voorkeur had om zelf naar de mensen toe te komen. Uiteindelijk werd dan ook de hal in Tiel om verschillende redenen verlaten.
- De kloosterkapel in Ravensbos werd met een heel ander doel gehuurd, dan met de hal in Tiel was gebeurd. Het kerkje werd Jomanda in januari 1997 in een visioen getoond en niet veel later kwam ze er 'bij toeval' terecht. Het was haar duidelijk dat dit de geprofeteerde plaats moest zijn. Jomanda verklaarde nadrukkelijk dat, zoals in het visioen reeds was aangeduid, er op die plaats een Mariabedevaartoord gevestigd moest worden voor 'moslims, atheïsten en ieder die maar wil komen'. Jomanda verklaarde in oktober 1997 'de Mariaverering in het kerkje te versterken'. Dit uitgangspunt, de cultische vormgeving en de primaire focus binnen deze ruimte op de heilige maagd Maria, hebben de plaats tot een soort (oecumenische) bedevaartplaats gemaakt. Op deze 'symbolische ontmoetingsplek' moeten de ingebrachte beeldjes bijeen blijven opdat er 'altijd iets zal zijn waar de mensen heen kunnen voor dankbaarheid, rust en liefde', aldus Jomanda. 'De mensen moeten er altijd voor kracht en troost terecht kunnen zonder dat ik erbij ben', aldus het medium.
- Het bisdom Roermond gaf in 1998, in reactie op de vestiging van de bedevaartplaats, het volgende commentaar: 'Totaal afkeurenswaardig. Dit bedevaartsoord heeft niets met de katholieke kerk te maken. De Maagd Maria is door niemand te privatiseren. (...) Het is niet oprecht en zaait verwarring'.
- Sinds Pasen (30 maart) 1997 zijn er in de kapel maandelijkse 'healing-service bijeenkomsten'. Na een half jaar zijn door Jomanda de activiteiten in Valkenburg geëvalueerd. De healings worden sindsdien uit praktische overwegingen niet meer om de twee weken, maar één keer per maand gehouden: op een maandag, 's middags en 's avonds. Vanwege de drukte en de beperkte ruimte in de kapel moeten toegangskaarten worden gereserveerd. De meeste bezoekers komen met een speciaal verzoek of voor genezing, waarbij Jomanda als medium fungeert. Zij wijst erop dat altijd een wonderbaarlijke genezing kan plaatsvinden. Op tweede Paasdag 1997 was de eerste genezing een feit: een vrouw uit Beek was na een 'spirituele operatie' van een maag- en darmkwaal genezen, terwijl een litteken op de buik achterbleef. Volgens Jomanda is het goed om met een speciale intentie kaarsen aan te steken. De aanwezigen of zieken gaan gedurende de healing successievelijk langs alle altaren en raken de Vredespaal aan, die in het voormalige priesterkoor staat. Verder wijkt het ritueel niet wezenlijk af van de healings die her in der in het land worden gehouden (of vroeger in Tiel). Een groot deel van de bezoekers bestaat uit vrouwen van middelbare leeftijd, maar ook mannen en jongeren zijn goed vertegenwoordigd. Men komt uit geheel Nederland, vooral uit Limburg, en uit de grensgebieden van België en met name Duitsland ('Duitsland gaat heel goed'). De ruimte is, onafhankelijk van de aanwezigheid van het medium, dagelijks van 14.00 tot 17.00 uur geopend voor (Maria-)vereerders. Er is dan gelegenheid voor gebed, meditatie, het geven van beeldjes en intentiebriefjes of het opsteken van kaarsen bij Maria. De achtergelaten intentiebriefjes vermelden een reeks van (ernstige) ziekten en persoonlijke ellende, waarvoor de bezoekers de tussenkomst van Maria en/of Jomanda inroepen. De combinatie van Maria en Jomanda is voor een aantal bezoekers juist de reden om Ravensbos te bezoeken; zij hopen op een 'dubbele' tussenkomst van beide voorsprekers.
- Daarnaast blijft Jomanda als persoon actief bij de vele healings op wisselende locaties in Nederland, maar ook elders in de wereld. Er bestaat een landelijk netwerk voor de organisatie van regionale bustochten om naar healings in Valkenburg of elders te gaan. Daarnaast gaat Jomanda elke avond een uur lang in op vragen van luisteraars van FM radio Noordzee Nationaal. Zij schrijft de wekelijkse rubriek 'Onderweg met Jomanda' in het tijdschrift Party. Tenslotte zijn door haar diverse hulp- en informatielijnen en een internetsite opgezet.
- Door de toenemende druk op de persoon Jomanda, vooral vanwege de beschuldigingen - maar daarvan vrijgesproken - rond de dood van actrice Sylvia Millecam, is het medium in april 2009 in Valkenburg gestopt. Vervolgens is Jomanda naar Canada, naar het platteland van Vancouver Island, geëmigreerd. Daar schijnt ze haar healingwerk op kleine schaal te hebben voortgezet.

↑ top
Materiële cultuur Devotionalia
- Devotiekaars: kaars (ø 2,5 cm, hoogte 25 cm) met een opdruk in blauw van de hand en de voet van Jomanda en de wereldbol en de tekst 'Jomanda' er doorheen.
- Diversen: 1 met liefdesenergie ingestraalde inlegzooltjes, ter opheffing van 'blokkades'; 2 ingestraalde sleutelhangers; 3 ingestraalde medaillons.

Devotioneel drukwerk
- Prentjes: 1 met op de voorzijde een kleurenfoto van Jomanda met wereldbol en de tekst 'Genezend medium Jomanda, schakel tussen hemel en aarde' (1995?; 6,5 x 11 cm; verkrijgbaar in het Nederlands, Frans, Duits, Engels, Italiaans, Spaans, Russisch, Kroatisch); 2 prentje in blauw met op de voorzijde de hand en voet van Jomanda met daar tussenin de naam Jomanda, op de achterzijde een tekst over de heilzame krachten van 'instraling' (1995?; 6,5 x 11 cm; in Nederland en Duits).
- Boeken: 1 Hoe & Waarom. Informatie over de healing service bijeenkomst (Tiel: Stg. Line, [1994]; 12 p.); 2 Jomanda, Jomanda's wonderbaarlijke genezingen (Naarden: Strengholt, 1999; 207 p.).
- Video: Genezend medium Jomanda. Schakel tussen hemel en aarde (Tiel: Stichting Line, 1993; Sanlo videoproducties 40 minuten).

↑ top
Bronnen en literatuur

Literatuur: Jacques Onderwater, Genezend medium Jomanda, schakel tussen hemel en aarde (Tiel: Stg. Leven in Nieuwe Energie, 1992; 2e dr. 1993); B. Koene & B. van der Grijn Santen, 'Jomanda: genezend medium', in: Religieuze bewegingen in Nederland nr. 27 (Amsterdam: VU, 1993) p. 25-51; Peter Jan Margry, 'Accommodatie en innovatie met betrekking tot traditionele rituelen. Bedevaarten en processies in de moderne tijd', in: M. van Uden, J. Pieper & P. Post ed., Oude sporen, nieuwe wegen. Ontwikkelingen in bedevaartonderzoek (Baarn: Gooi en Sticht, 1995) p. 183-185 [over Jomanda, gebedsgenezing en bedevaart]; Piet Schelling, Jomanda, Heks of Heilige? Pastoraal-Kritische Kanttekeningen (Kampen: Kok, 1995); Caroline Dielwart, 'De zon schijnt weer in mijn leven'. Onderzoek naar de resultaten van healings van Jomanda, n.a.v. psychische en psychologie-sociale klachten (ongepubliceerd onderzoek 1995); Joost van Iersel, 'Jomanda: kruis of munt (Amsterdam: ongepubliceerde scriptie VU, 1995); Rob Cox, 'Jomanda verricht eerste "wonder" in Valkenburg', in: Dagblad de Limburger, 3 april 1997; 'Jomanda niet te stuiten', in: Katholiek Nieuwsblad 16 mei 1997; 'Mariabeeldjes', in: Dagblad de Limburger, 9 augustus 1997; 'Jomanda blijft in Valkenburg healen', in: Dagblad de Limburger, 14 oktober 1997; Ewald Vervaet, Het verschijnsel Jomanda (Amsterdam: de Geus, 1997); Math Wijnands, 'Klooster van de Laatste Hoop', in: Limburgs Dagblad, 14 november 1998; Gabry Vanderveen, 'Jomanda: een modern bedevaartsoord', in: J. Pieper e.a. ed., Pelgrimage in beweging. Een christelijk ritueel in nieuwe contexten (Baarn: Gooi & Sticht, 1999) p. 57-72; Jacques Janssen, 'Stenen voor brood. Kritische kanttekeningen bij Jomanda's healing service', in: J. Pieper e.a. ed., Pelgrimage in beweging. Een christelijk ritueel in nieuwe contexten (Baarn: Gooi & Sticht, 1999) p. 73-84; Kim E. Knibbe en I.J.E. Westra, 'Het heeft zo moeten zijn'. Een antropologisch onderzoek naar ervaring, betekenisgeving en legitimatie in de context van het fenomeen Jomanda (Amsterdam: ongepubliceerde doctoraalscriptie VU, 2001); Marc Wingens, 'Jomanda: schakel tussen hemel en aarde', in: Joris van Eijnatten e.a. (red), Heiligen of Helden. Opstellen voor Willem Frijhoff (Amsterdam: Bert Bakker, 2007) p. 393-405; Ruud Maas, 'In Limburg zag Jomanda het licht', in: De Limburger, 23 oktober 2021, Limburgs Supplement, p. 8-11.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Valkenburg-O.L. Vrouw / Jomanda; zie ook BiN-diskw.-dossier Tiel-Jomanda; uitzending van Kruispunt van RKK/KRO-tv van 11 mei 1997, over het nieuw verworven kerkje. Documentaires: 1 'Jomanda: Lady of the Night, 2021, 4 afleveringen uitgezonden op Discovery+; 2 'Jomanda, het echte verhaal', 2021 (producent Ewout Genemans), 2 afleveringen uitgezonden op Videoland.

 

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.