Rugge, O.L. Vrouw

Cultusobject: O.L. Vrouw Open Street Maps
Datum: Onbekend
Periode: 15e eeuw - 1572
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Nicolaas
Adres: -
Gemeente: Brielle
Provincie: Zuid-Holland
Bisdom: Rotterdam
Samenvatting: In de parochiekerk van de voormalige heerlijkheid Rugge bestond tot 1572 een bijzondere Mariaverering. Aangezien alleen opgelegde bedevaarten vanuit het nabijgelegen Brielle bekend zijn, is het niet duidelijk of de kerk werkelijk een publieke status als bedevaartoord heeft gehad.
Auteur: Peter Jan Margry
Illustraties:
Topografie - Op nog geen kilometer ten zuiden van de stad Brielle lag de heerlijkheid en polder Rugge. De bebouwing was gesitueerd om en nabij het kruispunt van de huidige Kloosterweg en De Rik (de Rugse Ringdijk). In de late middeleeuwen lagen daar de parochiekerk en een klein aantal huizen tussen het St. Elisabethsklooster van de reguliere kanunniken in het noordwesten en het St. Andrieszusterhuis in het zuidoosten. Kerk en kloosters werden in april 1572 door de watergeuzen geplunderd en verwoest, waarna zij niet meer zijn herbouwd.
↑ top
Cultusobject - Maria werd er in de parochiekerk vereerd ('tot onser liever vrouwe tot Rugge', in 1478). Het is niet bekend of ze in de vorm van een beeld of anderszins werd aangeroepen.
↑ top
Verering - De verering van de Lieve Vrouw van Rugge is alleen bekend via een strafrechtelijke bron van Brielle. Vanuit de stad werd een aantal malen een bedevaart opgelegd naar de nabijgelegen parochiekerk van Rugge. Uit de bronnen wordt niet duidelijk of het hier om een zelfstandig bedevaartoord gaat of dat in het kader van een uitgebreide verootmoediging van de gestraften een extra heilige plaats in de nabijheid van de stad werd gezocht. Alle vermeldingen zijn namelijk aan Brielle relateerd, zodat de vraag blijft of het om een beperkt regionale verering ging of dat Rugge een bredere uitstraling kende. Maar aangezien Rugge relatief vaak (10 maal) in het correctieboek voorkomt, naast diverse grote bedevaartplaatsen, lijkt de cultus toch een belangrijker uitstraling te hebben gehad dan de eenmaal genoemde en ook nabijgelegen plaatsen Rockanje (H. Laurentius) of Strype (H. Christoffel en H. Hubert).
- In 1478 werd de stadsbode van Brielle beledigd. De dader diende te bidden en een kaars te offeren aan de Rugse Lieve Vrouw. In 1480 moesten vier lieden een zilveren penning aan haar offeren. Een burgemeester van Brielle die in 1489 twee mannen had beledigd moest niet alleen verschillende offers brengen in kerken in Brielle, maar ook een bedevaart ('een bedevaert te gaen te Rugge') ondernemen naar O.L. Vrouw van Rugge. In hetzelfde jaar ging ook een vrouw wegens schelden naar Rugge. In 1490, 1497 en 1498 moesten eveneens niet nader aangeduide personen op bidtocht naar die plaats. In 1498 moesten een man en een vrouw op bedevaart naar zowel Rugge als naar St. Pancras te ⟶ Oostvoorne.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Brielle, gemeentearchief: rechterlijk archief nr. 10, correctieboek 1478-1634, f. 2v, 26v-27r, 59r+v, 63v, 80v, 81v, 83r.
Literatuur: H.F. van Heussen, Historia episcopatuum foederati Belgii etc., dl. 1 (Antwerpen: J.B. Verdussen, 1733) p. 346; W. Plokker, Geschied- en aardrijkskundige beschrijving van het eiland Voorne en Putten, benevens het eiland Rozenburg (Zwijndrecht: J. Boden, 1851) p. 154, 161; Jan van Herwaarden, Opgelegde bedevaarten (Assen-Amsterdam: Van Gorcum, 1978) p. 700, 724.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Rugge; Jacob van Deventer, plattegrond van Brielle en Rugge in circa 1570 (Algemeen Rijksarchief; zie R. Fruin, Nederlandsche Steden in de 16e eeuw. Plattegronden van Jacob van Deventer (Den Haag: Nijhoff, 1916) kaart 14).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.