Rijkevoort, H. Rochus |
||
Cultusobject: | H. Rochus |
![]() |
---|---|---|
Datum: | 16 augustus (+ octaaf) | |
Periode: | 18e eeuw - begin 20e eeuw | |
Religieuze context: | Christelijk | |
Locatie: | Parochiekerk van de H. Rochus | |
Adres: | Meester van de Bergplein 8, 5447 AW Rijkevoort | |
Gemeente: | Boxmeer | |
Provincie: | Noord-Brabant | |
Bisdom: | 's-Hertogenbosch | |
Samenvatting: | Een waarschijnlijk lokale middeleeuwse Rochusdevotie bloeide in de 17e of de 18e eeuw op tot een verering met een regionale uitstraling. Votiefgeschenken getuigen nog van de werkzaamheid van de heilige bij besmettelijke ziekten. In 1886 werd de inmiddels weer geluwde Rochusdevotie door de pastoor aangegrepen om door middel van een Rochusbroederschap de moeilijke financiële positie van zijn parochie te verbeteren. | |
Auteur: | Peter Jan Margry | |
Illustraties: | ||
Topografie |
- Het dorp Rijkevoort ligt circa 4 kilometer ten westen van Boxmeer. In de 17e en 18e eeuw maakte Rijkevoort deel uit van de autonome, katholieke heerlijkheid Boxmeer. |
|
Cultusobject |
- Zie voor St. Rochus ⟶ Boxmeer. - De kerk beschikt over een botpartikel van Rochus welke is gevat in een ronde theca (Ø ca. 4 cm). Deze theca is, tezamen met zes andere reliektheca's, sinds enkele jaren achter een glasvenster tegen de voet van het huidige hoogaltaar (ca. 1985 verworven van een nonnenklooster uit Helmond) bevestigd. - Het 17e-eeuwse eikenhouten beeld van Rochus (1 m hoog) is geloogd en heeft een wat grijzige kleur. Aanvankelijk stond het Rochusbeeld op een console tegen de oostmuur in het linkertransept. Momenteel is het beeld op een console geplaatst aan de rechterzijde in het koor. |
|
Verering |
- Het bestaan van de devotiekapel ter ere van de H. Rochus in de 16e eeuw duidt minstens op een lokale verering in die tijd. Of de kapel ook toen al doel was van individuele bedevaarten, is niet bekend. Dit was wel het geval in de 18e en de 19e eeuw. |
|
Materiële cultuur |
- Ex-voto's: 20 stuks zilveren ex-voto's zijn bewaard gebleven: menselijke lichaamsdelen (armen, ogen, benen), harten en vee (paarden, koeien, varkens). Een aantal draagt meestertekens: drie lichaamsdelen en een hart, het teken van Christiaan Rijke (CR; 1727-1811) en twee harten, het teken van Mathieu Delfosse (MD; 1758-1838), beide uit Boxmeer. Het hart van Rijke heeft ook het cijfer 10, wat duidt op een vervaardiging in 1807-1809; de twee harten van Delfosse zijn tussen 1800 en 1810 gemaakt. De votiefgeschenken zijn bevestigd op twee pyramidevormige tableau's (90 cm hoog). - Diversen: 1 de parochie bezit een processievaandel uit het einde van de 19e eeuw met in het midden een ovale schildering van de H. Rochus; 2 op het voorplat van een folio-uitgave van het Missale Romanum uit 1855 is een ovaal-zilveren afbeelding (votiefzilver?) van Rochus aangebracht; 3 zilveren stralenmonstrans, in 1775 door Rabanus Raab (meesterteken R.R.) vervaardigd (h. 59 cm, Ø voet 21 x 16.5 cm). Boven de voet is in zilver een knielende H. Rochus op een wolk uitgebeeld; 4 bij een vergulde kerk uit het eerste kwart van de 20e eeuw, door J. Jonkergouw te 's-Hertogenbosch vervaardigd, is op een van de lobben Rochus afgebeeld. Devotioneel drukwerk - Broederschapsstatuten (13,5 x 8,5 cm) met gebed (impr.: A. Godschalk, 's-Hertogenbosch 10 augustus 1886; 4 p.) coll. D. Gooren. |
|
Bronnen en literatuur |
Archivalia: Rijkevoort, parochiearchief: broederschapsboek 1886-ca. 1940; parochiememoriaal en de inventaris kerkelijk kunstbezit uit 1983. 's-Hertogenbosch, gemeentearchief: parochiearchief Orthen, inv.nr. 161, sub 1886 zelatrices van Orthen naar Rijkevoort. 's-Hertogenbosch, bisdomarchief: parochiedossier Rijkevoort. Literatuur: L.H.C. Schutjes, Kerkelijke geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch, dl. 5 ('s-Hertogenbosch: Instituut voor Doofstommen, 1876) p. 614-616; Br. Cyprianus, Het leven van den H. Rochus. Uit verschillende werken zoo nauwkeurig mogelijk samengesteld, gevolgd door een litanie en verschillende gebeden te eere van den heilige (Leiden: J.W. van Leeuwen, 1921) p. 78-79, kapel en oprichting broederschap in 1886; L.G.W. Roosen en W.H.Th. Knippenberg, Brabants zilver (tent. cat., 's-Hertogenbosch: Centraal Noordbrabants Museum, 1965) p. 9, stralenmonstrans; Brabantia 17 (1968) p. 275-276, over stralenmonstrans; W.H.Th. Knippenberg, Kultuurhistorische verkenningen in de Kempen III. Oude pelgrimages vanuit Noord-Brabant (Oisterwijk: Stichting Brabants Heem, 1968) p. 83-84; B. Spronk, 'Johannes Franciscus Bijnen, pastoor te Rykevoort van 1886 tot 1910', in: Bisdomblad, 27 april 1973, p. 6; C. Gerrits e.a. ed., H. Rochus Rijkevoort 1887-1987 (Rijkevoort: comité 100 jaar parochiekerk, 1987) p. 2-3, 13, 52-54, 61-64; H. Maria ten Hemelopneming 700 jaar 1294-1994 Beugen (Beugen: parochiebestuur, 1994) p. 6; H.J. van Cuijk, Boxmeers zilver in de 18e en 19e eeuw. Edelsmeedkunst in een vrije heerlijkheid (Boxmeer: eigen beheer, 1997). Overige bronnen: Nijmegen KDC BiN-dossier Rijkevoort; informatie van pastoor H.A. Vonk c.i.c.m. te Rijkevoort en H.J. van Cuijk te Boxmeer in 1998. |
|
Laatste mutatie | 28-10-2022 | |
naar het KDC, voor aanvullingen en
commentaar. |