Brouwhuis, H. Gerardus Majella

Cultusobject: H. Gerardus Majella Open Street Maps
Datum: 16 oktober
Periode: 1929 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk O.L. Vrouw Middelares aller Genaden
Adres: Rector Heuvelsstraat 2, 5704 AN Helmond
Gemeente: Helmond
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

In 1929 werd in de rectorale hulpkerk te Brouwhuis een bescheiden verering van de heilige Gerardus Majella in het leven geroepen, waarna Brouwhuis in de jaren dertig tot en met vijftig uitgroeide tot een klein bedevaartcentrum. Hoewel de belangstelling in de jaren zestig drastisch verminderde, duurde de verering van de H. Gerardus anno 1997 nog voort. 

 
Auteur: Henk Roosenboom
Illustraties:
Topografie - Al in de 13e eeuw had de adellijke familie Bruheze bezittingen bij Helmond in het gebied dat in de 19e eeuw de naam Brouwhuis kreeg. Eeuwenlang bestond de nederzetting uit slechts enkele boerderijen, maar in de loop van de 20e eeuw groeide zij uit tot een gehucht, waar ook plaats was voor een kerk. In 1927 besloot de bisschop van 's-Hertogenbosch, A. Diepen, na aandringen van de inwoners, dan ook dat in Brouwhuis, dat tot de parochie Bakel behoorde, een rectorale hulpkerk zou worden gebouwd en dat de priesters van het Heilig Hart van Jezus (s.c.j.) de rector zouden leveren. Op 2 december 1927 werd pater H.J. Heuvels als zodanig benoemd. Pater Heuvels vestigde zich aanvankelijk in het klooster der paters in Asten en nam als voorzitter van het kerkbestuur de leiding op zich van de bouwactiviteiten.
- In 1929 werd de nieuwe kerk van Brouwhuis, gewijd aan O.L. Vrouw Middelares aller Genaden, in gebruik genomen. De kerk heeft aan weerszijden van de ingang een kapel. De rechter kapel bestemde rector Heuvels voor de doopvont en in de linker liet hij een bijna manshoog beeld plaatsen van Gerardus Majella, een heilige die toen mede dankzij de activiteiten van de redemptoristen grote verering genoot.
↑ top
Cultusobject - Gerardus Majella werd op 23 april 1726 in Muro bij Napels als zoon van een eenvoudige kleermaker geboren. Zijn vader stierf toen Gerardus 12 jaar oud was, waarna de jongen werd uitbesteed bij een gildebroeder om het vak van kleermaker te leren. Tenslotte vond hij zijn bestemming en trad op 23-jarige leeftijd in als lekebroeder bij de redemptoristen. Hij leidde een leven van versterving en zelfgekozen pijniging. Vooral in de laatste drie jaar van zijn leven bleek Gerardus over mystieke gaven te beschikken: regelmatig verkeerde hij in extase, werd op twee plaatsen tegelijk gezien, kon gedachten lezen, deed voorspellingen en verrichtte wonderen. In 1755 overleed hij. Al snel verspreidde zich een devotie tot deze volksheilige over Europa, mede door de wonderen, die op zijn voorspraak gebeurden. In 1875 werden al 77 wonderen vermeld. Na in 1893 zalig te zijn verklaard, werd hij op 8 december 1904 door paus Pius X heilig verklaard. Na de heiligverklaring nam de devotie voor Gerardus Majella een hoge vlucht. Vooral door toedoen van de redemptoristen werden ook in Nederland en België veel kerken aan hem gewijd.
- In de kerk wordt een 1,5 meter hoog gepolychromeerd gipsen beeld van Gerardus Majella vereerd.
↑ top
Verering - In hetzelfde jaar dat de nieuwe kerk te Brouwhuis in gebruik werd genomen, werd er voor de sterfdag van Gerardus Majella (16 oktober) een triduum gehouden. Pater Heuvels stimuleerde de Gerardusverering (vgl. over zijn rol ⟶ Westerbeek). Ook bedevaarten kwamen, zij het op bescheiden wijze, op gang. Zo arriveerden de eerste pelgrims met de tram uit het naburige Asten en Ommel. Vooral Mieke van Gerwen uit Brouwhuis maakte veel propaganda voor Gerardus, nodigde kennissen uit en leverde op die manier een bijdrage aan de ontwikkeling van Brouwhuis tot een klein bedevaartcentrum. In 1933 werd er vanuit Helmond een bedevaart georganiseerd, waarbij de deelnemers te voet naar Brouwhuis trokken, en waarbij de stoet voorafgegaan werd door bruidjes die de processiekaars droegen.
- Tijdens de jaren dertig en veertig bleef de belangstelling groeien, zodat het triduum werd omgezet in een noveen. Er was ook een bedevaartboekje beschikbaar waarin naast een noveen, een litanie en drie liederen ter ere van Gerardus, ook een viertal verschillende gebedsformulieren was opgenomen. Deze gebedsformulieren konden gebruikt worden om de voorspraak van Gerardus in te roepen voor de genezing van een zieke of de bekering van een zondaar. Genezingen zijn niet opgetekend, noch werden ex-voto's gegeven. Op 1 januari 1940 werd de 'Gerardusbond' opgericht die, hoewel geen broederschap in strikte zin, toch enkele trekken daarvan vertoonde. De bond verkreeg zijn inkomsten uit de contributies van leden en bekostigde onder andere de offerkaarsen voor de Gerardusdevotie.
- Tijdens de Gerardusnoveen in de jaren vijftig werden elke ochtend drie missen opgedragen en was er 's middags een plechtig lof. Na elke dienst was er reliekverering en werd er een offerkaars ontstoken. Het beeld van Gerardus werd daarbij, omringd met bloemen en kaarsen, feestelijk bij het hoofdaltaar ten toon gesteld. De noveen werd geopend tijdens het lof op 7 oktober 's middags met een preek en het ontsteken van een offerkaars. Op de laatste dag, 16 oktober, werd 's morgens een plechtige hoogmis opgedragen en werd 's middags de noveen afgesloten met een plechtig lof.
- Na 1960 daalde de belangstelling dramatisch, hetgeen ertoe leidde dat de noveen weer werd vervangen door een triduum. In 1970 werd ook het triduum afgeschaft. Ondanks deze teruggang bleef echter de Gerardus Majella devotie in Brouwhuis bestaan. In 1997 vond de verering plaats op 16 oktober met een speciale eucharistieviering met aansluitend de verering van de reliek. Deze mis trok nog steeds een groot aantal mensen, voornamelijk uit Helmond, Asten en Ommel. Vervolgens was er 's middags een plechtig lof. Tijdens de week die voorafgaat aan de feestdag was de kerk 's middags open voor gebed en voor het opsteken van een kaarsje.
↑ top
Materiële cultuur - In de jaren dertig tot en met vijftig werden in de kerk medailles, prentjes, beeldjes en tegeltjes verkocht.

Devotioneel drukwerk
- Een Devotieboekje voor de vereerders van Sint Gerardus Majella te Brouwhuis (Asten z.j.; nihil obstat Helmond, 5 oktober 1938, P. Raymundus Libr. cens.; 48 p.).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Brouwhuis, parochiearchief. 's-Hertogenbosch, bisdomarchief: parochiedossier Brouwhuis.
Literatuur: [J.A. Geboers], Brouwhuis 50 jaar kerkdorp (z.p. 1979); P.J. Margry, Bedevaartplaatsen in Noord-Brabant (Eindhoven: Bura boeken, 1982) p. 79-82; J.H.M. Evers & P.G.J. Post ed., Historisch repertorium met betrekking tot Wittem als bedevaartsoord (Heerlen: Hogeschool voor Theologie en Pastoraat, 1986) p. 379; Brouwhuis. Van boeren tot burgers (Heemkundekring Helmond-Peelland, 1998).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Brouwhuis; Nijmegen, Katholiek Documentatie Centrum-Klib: bedevaartfoto's Margry (1981).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.