Woensdrecht, H. Wivina

Cultusobject: H. Wivina Open Street Maps
Datum: 17 december (?)
Periode: 16e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van O.L. Vrouw Hemelvaart (?)
Adres: -
Gemeente: Woensdrecht
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: Breda
Samenvatting: In 1594 beloofde een Bredase vrouw om op bedevaart te gaan naar 'St. Vijve' (Wivina) te Woensdrecht. Dit is het enige gegeven dat over deze verering en bedevaart aldaar bekend is.
Auteur: Marc Wingens
Illustraties:
Topografie - De middeleeuwse parochie Woensdrecht, die al in de 13e eeuw bestond, had een kerk die was toegewijd aan O.L. Vrouw Hemelvaart. Deze kerk werd in de jaren 1583-1584 door brand verwoest. In 1618 werd het transept van de kerk herbouwd ten behoeve van de gereformeerde eredienst. De kerk bleef tot 1809 bij de protestanten in gebruik. Daarna bleef zij ongebruikt en raakte in verval. Slechts de toren bleef staan, tot deze in oktober 1944 bij de oorlogsstrijd in en rond Woensdrecht door beschietingen verloren ging.
↑ top
Cultusobject - De abdis Wivina (†17 december ca. 1170) was afkomstig uit een adellijk Vlaams geslacht en was de eerste priorin van het benedictinessenklooster (sinds 1548 abdij) in Bijgaarden bij Brussel. Reeds zeven jaar na haar dood stond de bisschop van Kamerijk aan de abt van Affligem toe om Wivina's lichaam uit het graf te laten halen en door de gelovigen te laten vereren. Vanwege de vele wonderen die aan haar werden toegeschreven werd zij een populaire heilige in het oude hertogdom Brabant (vooral Brussel en omgeving) en in Vlaanderen.
- Haar gebeente berust sinds 1805 - de abdij te Bijgaarden werd eind 18e eeuw verwoest - in de kerk van O.L. Vrouw van Zavel in Brussel, waar St. Wivina nog altijd wordt vereerd. Blijkens een 19e-eeuwse levensschets is zij patrones tegen diverse (besmettelijke) ziekten van mens en vee.
- Het is niet bekend welk object met betrekking tot de heilige in Woensdrecht werd vereerd.
↑ top
Verering - De verering is alleen bekend uit een Breda's testament (zonder bronvermelding genoemd in een artikel van Van den Maagdenberg uit 1991) van een zekere Soetken Cornelisdochter uit 1594 waarin staat vermeld dat zij de belofte heeft gedaan om jaarlijks op bedevaart te gaan naar St. Dymphna te Geel (B), St. Ontcommer te ⟶ Steenbergen, het H. Kruis te ⟶ Sprundel en 'St. Vijve' (Wivina) te Woensdrecht. Hiermee beschikte Woensdrecht waarschijnlijk over de enige Wivinabedevaart in Nederland. Mogelijk duidt dit op een zekere gerichtheid van het dorp op het zuiden in de eeuw voor de reformatie, want ook in de omgeving van Antwerpen (met name Burcht) werd Wivina vereerd.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: G.C.A. Juten ed., 'Consilium de Beke', in: Taxandria 30 (1923) p. 182-183, noemt geen altaar of fundatie, gewijd aan St. Wivina.
Literatuur: J. Molanus, Natales Sanctorum Belgii (Douai: Petrus Borremans, 1616) p. 274-275; P. Ribadineira & H. Rosweydus, Generale legende der heyligen etc., dl. 2 (Antwerpen: H. Verdussen, 1686) p. 605-606; A.M.D.G., Levens van de voórnaemste heyligen en roemweérdige persoonen der Nederlanden, dl. 4 (Mechelen: P.J. Hanicq, 1829) p. 524-525; Levensschets van de heylige Wivina. Byzondere Patroones tegen de pest, pleuris, koorts, keel- en oogpijn, gezwellen, kwade vochten of humeuren, als ook tegen alle kwalen van het vee (Brussel: Nationale Maatschappy ter verspreyding van goede boeken, 1840); Alban Butler (P. de Ram ed.), Vies des pères, martyrs et autres principaux saints, dl. 6 (Brussel: H. Goemaere, 1854) p. 452; Vie et miracles de Sainte Wivine. Fondatrice de l'abbaye de Grand-Bigard, près de Bruxelles d'après Gabriel Colyns, chanoine prémontré de Ninove (Brussel: Confrerie de Sainte Wivine, 1855; reprint 1992); M. de Meyer, Volkskunde-Atlas voor Nederland en Vlaams-België. Commentaar bij de kaarten 21-29 Volksgeneeskunde, stuipen, hoofdpijn, beschermheiligen en bedevaarten etc. Aflevering III (Utrecht-Antwerpen: Standaard, 1968) p. 59, over de verspreiding van de Wivinaverering, zonder vermelding van Woensdrecht; 'Vivinna', in: Bibliotheca Sanctorum, dl. 12 (Rome: Città Nuova) k. 1320-1321; A. Delahaye, W. van Ham & R. Jacobs, Woensdrecht en Hoogerheide. Kleine geschiedenis van een historische tweeling (Hoogerheide: gemeentebestuur Woensdrecht, 1984) noemt de verering niet; A.J. Pijnen, 'Woensdrecht in zijn algemene geschiedenis en parochieel leven', in: Tijding (1985) p. 8-52, noemt de verering niet; M. van den Maagdenberg, 'De kerkelijke beneficies in Sprundel', in: Jaarboek 1991 Onder Baronie en Markiezaat (1991) p. 35.
Overige bronnen: Meertens Instituut-dossier Woensdrecht-Wivina.
↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.