Hushoven, H. Maarten (Martinus) van Tours

Cultusobject: H. Maarten (Martinus) van Tours Open Street Maps
Datum: 11 november; gehele jaar
Periode: 19e eeuw (?) - 1969
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Voormalige St. Martinuskapel in de buurtschap Hushoven
Adres: -
Gemeente: Weert
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: De cultus van St. Martinus te Hushoven werd gedragen door vereerders uit Weert en omgeving, zowel uit Limburg als Noord-Brabant. De bedevaart, mogelijk ontstaan in de 19e eeuw (of veel eerder?) had met name een individueel karakter waarbij de heilige tegen koorts werd aangeroepen.
Auteur: Cor Tubée & Jeroen van de Ven
Illustraties:
Topografie - Blijkens een kerkmeestersrekening werd reeds in 1753 door de Martinusparochie van Weert een kapel voor Martinus gebouwd in het gehucht Hushoven. Mogelijk was daarin toen al het nog bestaande cultusobject opgesteld. Dit kapelletje, in de volksmond het 'Sinte Merteshuuske' genoemd, stond op of nabij de plaats waar tot 1969 een veldkapel, gewijd aan St. Martinus, heeft gestaan. Deze kapel komt voor op de kadasterkaart van omstreeks 1840 en stond rechts van de weg Weert-Eindhoven, op ongeveer 250 meter afstand van het huidige wegrestaurant Van den Wildenberg. In de jaren 1860-1870 werd zij vergroot door het bijbouwen van een voorportaal. Het gebouwtje bestond uit een open voorportaaltje met twee ingemetselde zitbanken en een oud offerblok, met daarachter gelegen een met traliewerk afgesloten ruimte, waarin een oud Martinusbeeld en twee engelenbeeldjes waren geplaatst. In 1969 werd de kapel afgebroken in verband met de verbreding van de autosnelweg E-9.
↑ top
Cultusobject - Martinus, patroon van Weert, werd in 316 in Sabaria (het huidige Hongarije) geboren als zoon van een Romeins tribuun. Hij nam dienst in het leger en trok mee naar Gallië waar hij gedoopt werd en in een klooster trad. Rond 372 werd hij gekozen tot bisschop van Tours. Hij stierf in 397 te Candes (nabij Tours); zijn feestdag is 11 november. Omstreeks 500 werd hij door Clovis uitgeroepen tot beschermer van het Frankische volk. Hij werd de nationale heilige van de Franken, hetgeen leidde tot de bouw van talrijke kerken en kapellen te zijner ere. Ook in Limburg zijn meer dan twintig kerken aan hem toegewijd. Hij wordt meestal afgebeeld te paard terwijl hij met een zwaard zijn mantel in tweeën snijdt en een helft daarvan aan een bedelaar reikt.
- Het Martinusbeeld (81 cm hoog) is gesneden uit eikenhout in het begin van de 16e eeuw door een - wellicht - lokale beeldhouwer. Het stelt Martinus voor als bisschop, gekleed in albe, dalmatiek en koormantel, en met een mijter op het hoofd. Het beeld verkeert in slechte staat. Delen zijn aangetast door weersinvloeden en insektenvraat. Verder vertoont het onder aan de voet brandsporen, veroorzaakt door kaarsen.
- Het beeld werd na de sloop van de kapel overgebracht naar de St. Martinuskerk in Weert. In 1979 gaf het kerkbestuur van de parochie St. Oda het beeld in bruikleen aan het tegenover de kerk gelegen museum voor religieuze kunst 'Jacob van Horne'. Daar werd het gerestaureerd, waarbij de originele beschildering werd vrijgelegd.
↑ top
Verering - De devotie voor Martinus vond plaats in het kapelletje, het zogenaamde 'Sinte Mertenshuuske', waar gelovigen uit de omgeving, en vooral uit nabijgelegen Brabantse plaatsen als Maarheeze, Budel, Soerendonk en Leende, kwamen bidden voor zieke familieleden, kennissen of buurtgenoten. Soms werd er gedurende een of meer dagen gebeden, soms werd een noveen gehouden. Het gebeurde ook dat een gehele buurt naar het kapelletje trok om aldaar voor een zieke buurtgenoot te bidden. Al biddende ging men dan naar de kapel, waar kaarsen werden geofferd en enkele tientjes werden gebeden. Volgens De Nieuwe Koerier uit 1933 werd de kapel op de feestdag van Martinus (11 november) en op de zondag daarna druk bezocht. Martinus werd in het kapelletje speciaal aangeroepen tegen de derdendaagse koude koorts.
- Met de afbraak van de kapel in 1969 ging het bedevaartkarakter, voor zover dat toen nog bestond, geheel teloor.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Weert, gemeentearchief, oud-administratief archief van Weert tot 1795, inv.nr. 2904; aanwinsten documentatie nr. 245: aantekeningen van Bert Adriaens inzake kapellen in Weert.
Literatuur: 'Uit de nieuwe St. Oda-parochie te Boshoven. III. Het Sinte Merten's huuske', in: De Nieuwe Koerier, 29 April 1933; 'Boshoven', in: De Nieuwe Koerier, 10 november 1938; Jacques Lahache & Marielle Liverani, 'Martino di Tours', in: Bibliotheca sanctorum, dl. 8 (Rome: Città Nuova, 1966) k. 1248-1291; S. Kimpel, 'Martin von Tours', in: Lexikon der christlichen Ikonographie, dl. 7 (Rome etc.: Herder, 1974) k. 572-579; Bert Adriaens e.a., Wieërter almenak 1977. Portret van Wieërt. Deil 1: Kapellen (Weert: Vastenaovundjver-einiging 'De Rogstaekers', 1976); Jan Henkens, St. Oda-Weert. Drie gehuchten, één parochie (Weert 1983), p. 58-59; L. Petri, 'Martin de Tours', in: André Mandouze ed., Histoire des saints et de la sainteté chrétienne, t. 3. Des évêques et des moines reconnus par le peuple 314-604 (Parijs: Hachette, 1987) p. 213-220; L.H. Raemaekers & H.J.H. Teunissen, Hushoven namen en bijnamen (Weert: Stg. Hushover namen en bijnamen, 1992) p. 264-265; Martinus in Limburg. De verering van de H. Martinus in de provincie Limburg. Tentoonstellingscatalogus Gemeentemuseum voor religieuze kunst 'Jacob van Horne' November-januari 1991-1992 (Weert: Gemeente, 1991) cat. nr. 7; Jacq. Praats, 'Het St. Martinuskapelletje op Hushoven', in: Aa-Kroniek 16 (1997) nr. 3, p. 175-177; Frits Nies, Weert. Het verleden van een stad (Weert: Stg. Weerter Historie/Van Buuren, 1999) p. 47.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Nijmegen Hushoven.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.