Topografie
|
- Zie voor een kaartje ⟶ Weert, O.L. Vrouw 'in de boom'. - Moesel was een gehucht bestaande uit een aantal verspreid liggende boerderijen aan de rand van de stad Weert in de richting van Stramproy. Nadat in 1907 te Ospel (gemeente Nederweert) op initiatief van pastoor Caris een boterfabriekje was omgebouwd tot een kapel van O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand, rees in Moesel het plan om een voormalige melkerij eveneens te verbouwen tot een kapel. Kapelaan H. Kreijelmans, een vereerder van O.L. Vrouw van Lourdes, werd in de zaak gekend en deken Haenen gaf zijn toestemming. Mgr. Drehmanns gaf op 30 maart 1911 verlof tot de bouw, op voorwaarde dat de kapel met al haar bezittingen op naam zou komen te staan van de St. Martinusparochie en dat het kerkbestuur de kapel zou beheren. Te Moesel werd een kapelcommissie gevormd onder leiding van de oudste Weerter kapelaan Kreijelmans, die in de volksmond de titel 'pastoor van Moesel' kreeg. De bewoners van de drie gehuchten, de gezamenlijke eigenaars van de melkerij, stonden ieder hun deel af voor het goede doel. Er werden aandeelhouders gevonden om de kosten van de verbouwing van de melkerij te dekken. - Op zondag 5 mei 1912 zegende kapelaan Kreijelmans de (eerste) kapel in en op maandag 6 mei werden er twee missen opgedragen. Het schip van de kapel was 7,5 meter lang en 5,5 m breed, terwijl het vijfzijdig gesloten koor 2,5 meter diep was. Een kleine Lourdesgrot stond in het koor. De ramen in de absis waren van glas-in-lood, geschonken door priesterzonen uit Moesel. Een goed beeld van de oorspronkelijke Moeselkapel geeft de genoemde kapel te Ospel. Aan de zuidzijde van de melkerij aldaar werd een koor aangebouwd en aan de tegenoverliggende zijde, aan de straatkant, een portaal, naar boven uitlopend in een torentje; de beide zijgevels werden voorzien van drie steunberen. In die trant zal men ook te Moesel te werk zijn gegaan. In 1915 werd in het Nederweerter gehucht Schoor een Lourdeskapel gebouwd naar het model van die te Moesel. - De inkomsten van de kapel waren van dien aard, dat het kapelcomité in 1925 al over een bedrag van fl. 6.000 beschikte, dat bestemd was voor een nieuwe kerk, die na verloop van tijd aan die kant van Weert gebouwd zou worden. De beheerder van het geld, kapelmeester J. Beelen, had echter het bouwen van een nieuwe, grotere kapel voor ogen. - Op 20 april 1927 richtte het kerkbestuur van de St. Martinusparochie een officieel verzoek tot bisschop Schrijnen een nieuwe kapel te mogen bouwen. Op 11 september 1927 kon de toenmalige oudste Weerter kapelaan, Gerris, de nieuwe kapel inzegenen. De oude werd afgebroken, zodat voor de devotiekapel een pleintje ontstond. Het schip van de nieuwe gebedsruimte is 11 m lang en 7,5 m breed met een rond gebogen koor (5 x 4,5 m). In dat koor is opnieuw een kleine replica van de grot te Lourdes gebouwd. De kapel heeft 64 zitplaatsen. In het koor boven de grot stond geschilderd: 'Troosteres der Bedrukten B.V.O.' Hieruit blijkt de invloed van ⟶ Tienray, waar én O.L. Vrouw van Lourdes én O.L. Vrouw, Troosteres der bedrukten, vereerd wordt. Een broer van genoemde kapelmeester Beelen was van 1914 tot 1919 kapelaan te Meerlo, vlakbij Tienray, dus die bedevaartplaats was deze kapelmeester bekend. - De glas-in-loodramen uit de absis van de oude kapel vonden een plaats in de nieuwe kapel. Rechts naast het koor staat in een nis een St. Jozefbeeld, links een H. Hartbeeld; centraal in de kapel hangt een kruis en boven de uitgang een engeltje. - In 1978-1979 werd de kapel gerestaureerd. Ze was ondertussen ingesloten geraakt in de nieuwbouwwijken van Weert-zuid (zie voor de situering het kaartje bij ⟶ Weert, O.L. Vrouw (in de populier)). De kapel ligt in een groen plantsoen, met aan de overzijde van de straat het Moeselplein. In 2005 werd het kleine luidklokje vervangen door een grote klok, waarmee tweemaal daags het Angelus wordt geslagen.
|
Verering
|
- Na de ingebruikname in 1912 waren er in de kapel slechts twee missen per jaar en wel in de meimaand, gewoonlijk op de eerste maandag van die maand en op de laatste dag. Iedere zondag werd de rozenkrans gebeden, waarbij vanaf het begin niet alleen inwoners uit Moesel aanwezig waren, maar uit geheel Weert. Als iemand het sacrament der zieken had ontvangen, baden de buurtbewoners drie avonden achter elkaar de rozenkrans in de kapel. Ook was het gebruikelijk dat familieleden, vrienden en buren van een zwaar zieke een bidweg naar de kapel maakten. Negen dagen, een noveen, een bezoek brengen aan de kapel voor een bepaalde intentie, was een andere gewoonte. Zulke gebedsgebruiken kenmerkten de devotie in de Moeselkapel. In 1924 schreef Van de Velden dat het kapelletje een 'groot aantal' bezoekers trok. - Na de oprichting van de St. Jozefparochie in 1932 te Keent ontstond er een sterke betrokkenheid tussen parochie en Moeselkapel. Reeds in 1933 had de eerste kruisprocessie plaats vanuit de Keenter noodkerk naar de Moeselkapel. In 1964 werd te Moesel het rectoraat De Verrezen Christus, onder leiding van kruisheren gesticht. Een korte tijd, tot ook hier een noodkerk was opgetrokken, diende de Mariakapel tot rectoraatskerkje. In 1972 kwam de nieuwe rectoraatskerk gereed. De Mariakapel, gelegen aan de Irenelaan bij het Moeselplein, ligt centraal in de wijk. De Moeselkapel is niet alleen devotie- en dagkapel, maar ook alle doop- en huwelijksvieringen van de parochie vinden er plaats. Ook andere parochies, vooral Keent, maken gebruik van de kapel. De band tussen de kapel en de vereerders van O.L. Vrouw wordt hierdoor verstevigd. - Vanaf 1932 namen gedurende de meimaand de diensten in de kapel toe. In 1933 was het Marialof op maandag, woensdag en vrijdag in de kapel, op de andere dagen in de noodkerk. Iedere maandag in de meimaand was er in de kapel een mis. In 1937 werd tussen Hemelvaart en Pinksteren het zilveren jubileum van de kapel gevierd. Uit berichten van destijds, in het plaatselijk weekblad Het Kanton Weert, blijkt dat de Moeselkapel als een heilige plaats werd beschouwd, waar velen uit Weert en omgeving troost en hulp ontvingen. In de jaren dertig van de 20e eeuw werd de jaarlijkse Limburgse bedevaart naar Lourdes door de Weerter gelovigen voorbereid door het houden van een noveen, tijdens welke vanaf de Maaspoort iedere avond om 8 uur een bidweg naar de Moeselkapel trok. In 1938 blijkt dat er in de meimaand dagelijks om 6.00 uur een mis in de kapel werd gelezen, behalve op zondagen en op de eerste vrijdag van die maand. Op de zondag was er 's avonds een processie van de noodkerk te Keent naar de Moeselkapel. Op de eerste zondag werd het H. Sacrament naar de kapel gebracht en op de laatste zondag teruggebracht. Na aankomst van de processie had er een lof met Mariapreek plaats, tenslotte een kaarsenprocessie rond de kapel. Tijdens de oorlog was deze processie verboden, maar zij werd later hernomen. Pas de oprichting van het rectoraat De Verrezen Christus maakte een einde aan processies uit Keent. - Rond 1970 bezochten dagelijks meer dan honderd gelovigen de kapel uit devotie tot O.L. Vrouw van Lourdes. In 1999 werd in de kapel iedere avond, behalve op zaterdag en zondag, een mis opgedragen; bovendien op dinsdag, woensdag en donderdag ook 's ochtends. In de meimaand is er, naar traditie, elke dag 's ochtends om 6.00 uur een mis, waarbij nog altijd ruim 50 gelovigen aanwezig zijn. - Op 5 juni 1985 werd publieke aandacht op deze mis gevestigd. In het programma 'Kirche in Not' belichtte de Duitse televisie, in het kader van het pausbezoek aan Nederland, de polarisatie binnen de Nederlandse kerkprovincie. Er werden opnamen getoond van de druk bezochte mis in de Moeselkapel op Hemelvaartsdag om ook een beeld van het nog bloeiende Nederlandse geloofsleven op dat moment te geven. In de mei- en oktobermaand wordt nog dagelijks de rozenkrans voor de mis gebeden ter vervanging van het vroegere Marialof. Gebedsintenties kunnen dan worden opgegeven. Op 3 mei 1987 had de viering van het 75-jarig jubileum van de Moeselkapel plaats, geopend om 10.00 uur met een openluchtmis op het Moeselplein, besloten om 21.30 uur met een kaarsenprocessie. - Sinds 1987 is er jaarlijks op de eerste zondag van de meimaand een lichtprocessie vanuit de parochie naar de Mariakapel met ongeveer honderd deelnemers. In 1988 was er, bij gelegenheid van het Mariajaar een lichtprocessie vanuit de St. Martinuskerk naar de Moeselkapel, waaraan ongeveer 2000 personen deelnamen. In het jubileumjaar 1987 zijn speciale noveenkaarsen aangemaakt met boven aan een afbeelding van O.L. Vrouw van Lourdes te Moesel en de tekst: 'H. Maria bid voor ons', en aan de onderzijde een buitenaanzicht van de kapel met de tekst: 'Moeselkapel'. Dagelijks brandden er een honderdtal noveenkaarsen en een aantal waxinelichtjes in de kapel. Een andere mogelijkheid tot verering is het laten branden van de stralenkrans van elektrische lichtjes rond het Mariabeeld. Door een kwartje in een automaat te werpen, branden deze gedurende 15 minuten. Het wordt door de vaste bezoekers van de kapel ervaren als een voor deze kapel specifieke wijze van verering. Hoewel de verering van O.L. Vrouw van Moesel voornamelijk nog door (oudere) bewoners geschiedt, die de weg naar de kapel vanaf hun jeugd weten te vinden, komen er met name in mei nog velen vanuit een wijde omgeving van Weert om een van de dagelijkse drukbezochte missen bij te wonen. In mei en oktober wordt bovendien de rozenkrans gebeden. Ook voor dopen en begrafenissen in de kapel populair.
Gebedsverhoringen - Op twee wijzen blijkt dat in de Moeselkapel gebedsverhoringen hebben plaatsgevonden. Op de eerste plaats vanwege de votieftegels, die vanaf 1938 in het koor werden aangebracht maar bij de restauratie van de kapel in 1978 zijn verwijderd. De opbrengst van die votieftegels diende ter ondersteuning van de bouw van de St. Jozefkerk. De meeste votieftegels zijn in 1978 verloren gegaan, maar een gedeelte is in 1979 herplaatst in het ingangsportaal, waar ook de nieuwe geplaatst worden. In 1998 waren er circa 116 votieftegels; het gaat om danktegels, maar ook om plaquettes waarmee Maria tot verhoring wordt opgeroepen. Op de stenen komen weinig plaatsnamen voor, zodat de herkomst van de bedevaartgangers niet precies te bepalen is. Uit de schaarse aanwijzingen blijkt dat de meesten uit Weert zelf komen en verder uit Tungelroy, Stramproy, Swartbroek, Ell, Nederweert, Ospel, Maarheze en Budel, kortom uit de regio Weert. Twee votieftegels verwijzen naar een plaats buiten deze streek 'Mestreeg' (Maastricht) en Utrecht. Een aantal heeft specifiek betrekking op de Tweede Wereldoorlog; zo plaatsten in mei 1940 pastoor M. Boonen en kapelaan W. Coenen een tegel, alsook burgemeester Kalkman, met de tekst: 'O.L. Vrouw bescherm mijn gemeentenaren'; sommige plaatsten een steen vanwege lijfsbehoud tijdens de oorlog. - Op de tweede plaats zijn er ex-voto's: een vijftiental vooroorlogse, alle in hartvorm, waarvan twaalf met een voorstelling van O.L. Vrouw met Kind en drie met O.L. Vrouw van Lourdes; en een twaalftal naoorlogse, tien in hartvorm, waarvan één met het jaartal 1958, en verder één met een afbeelding van twee ogen en één met een been. Tussen 1978 en 2008 waren deze ex-voto's in de sacristie van de parochiekerk weggeborgen. Sindsdien worden ze weer in een houten kastje in de kapel getoond. Al het aan Maria geschonken goud (sieraden) was echter al voor de oorlog verkocht ten bate van de bouw van de St. Jozefkerk. Er hingen toen ook nog andere kostbare ex-voto's in de kapel. - Gebedsverhoringen worden nog steeds bij de parochie gemeld; ook ligt er in de kapel een intentieschrift waarin bezoekers hun intenties of verhoringen optekenen.
|
Bronnen en literatuur
|
Archivalia: Weert, stadsarchief: parochiearchief St. Martinus nrs.157 en 158. Weert, parochiearchieven van St. Jozef en De Verrezen Christus. Literatuur: 'Inzegening [kapel]', in: Limburger Koerier, 7 mei 1912; F.H. van de Velden, 'In en om Weert. De kapellen om Weert', in: Nieuwe Koerier 6 september 1924; Kapelleke van Moesel (Keent: machineschrift/gestencild, 1944) p. 1-13; Th.A.J. Jansen, De pater op de pastorie. Het aandeel van de regulieren in de parochiële zielzorg van Nederland 1853-1966 (Nijmegen: Dekker & Van de vegt, 1976) p. 83; Bert Adriaens e.a., Wieerter Almenak 1977, 'Portret van Wieert', Deil 1: Kapellen (Weert: Oetgave van de Vastenaovundjvereiniging 'De Rogstaekers', 1977); C. Baltis, 50 Jaar Keent uitgegeven bij gelegenheid van het 50-jarig jubileum van de parochie St. Joseph te Keent/Weert (z.pl., 1982) p. 51-54; Jan Henkens, '1987 Jubileumjaar Lourdeskapel van Moesel', in: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1 (Weert: Stichting Weerter Publikaties, 1986) p. 76-80; Huub Janssen, 'Kapellen, kruisen en andere uitingen van volksvroomheid in de gemeente Nederweert', in: Nederweerts verleden. De kerk in het midden (Nederweert: Stg. Geschiedschrijving Nederweert, 1987) p. 27-29; Lambert Bijnens en Lambertus Moonen, Lourdesgrotten en kapellen uit de beide Limburgen en omstreken (Dorne: Bijnens, eigen beheer, 2022) p. 192-193. - De parochie De Verrezen Christus kent sinds haar oprichting in 1932 het parochieblad De Moeseltrom. Overige bronnen: KDC BiN-dossier Moesel; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993); collectie P.J.M. Korten, Weert; email Pierre Piepers, Weert, 21 april 2009.
|