Buggenum, H. Aldegundis

Cultusobject: H. Aldegundis Open Street Maps
Datum: Gehele jaar
Periode: 1988 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kapel van St. Aldegundis
Adres: Hoek Crompvoetsstraat-Holstraat tegenover nrs. 9 en 10, 6082 BC Buggenum
Gemeente: Haelen
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

In 1988 werd op particulier initiatief in Buggenum een kapel gebouwd, die toegewijd werd aan Aldegundis. Vervolgens werd in 1994 te Buggenum een grote expositie georganiseerd van Aldegundisrelieken en -beelden, alsmede van andere kerkelijke kunstvoorwerpen die met haar verband hielden. In de berichtgeving rond die tentoonstelling werd ook gemeld dat Aldegundis de patrones van de kankerpatiënten is. Sindsdien is het bezoek aan de kapel sterk toegenomen, ook door personen uit de wijde omgeving van Buggenum.
Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie - Buggenum wordt reeds genoemd in een oorkonde uit 956. In de 13e eeuw behoorde de kerk aan de abdij van Averbode (B), die haar in 1288 overdroeg aan het klooster Keizersbosch te Neer.
- De Aldegundiskapel staat in de kasteeltuin nabij de hoek van de Crompvoetsstraat en de Holstraat in de buurtschap 'Indj' (het Einde) van het kerkdorp Buggenum. De parochiekerk van Buggenum is toegewijd aan St. Aldegundis. De kapel is in 1988 gebouwd in opdracht van de heer G.J.M.J. Haans onder architectuur van J.H. Vaes uit Haelen. Pastoor Florack zegende de kapel op 5 juni 1988 in. De kapel is een uit veldbrandstenen opgetrokken ongelijkzijdig gebouw met zadeldak (voorgevel 5,60 m, achtergevel ca. 3 m, diepte ca. 5 m, hoogte ca. 4 m). Boven de deur staat in hardsteen gebeiteld: 'St. Aldegundis'. Verder zit in de voorgevel een hardstenen gedenkplaat met het opschrift: 'Ingezegend door past. Florack s.m.a. 5 juni 1988'. Op de topgevel staat een hardstenen kruis. De kapel is voorzien van vijf banken en enige losse stoelen. Er staan twee kaarsenbakken en een houten altaartafel. Centraal in de achterwand is een nis aangebracht voor het Aldegundisbeeld. Boven de nis hangt een kruis met corpus. Verder staan er beeldjes van Maria, Jozef met Kind en Gerardus Majella. In de linkermuur is een gedenksteen geplaatst voor een meisje, Klimeen genaamd, dat in 1993 slachtoffer werd van een verkeersongeval. Boven deze steen hangt het noveengebed voor St. Aldegond van de hand van Annelies Joosten. Het beheer van de kapel is in handen van de op 1 juni 1988 opgerichte 'Stichting tot het behoud van de kapel van St. Aldegundis'.
↑ top
Cultusobject - Aldegundis werd in 630 geboren in het Noordfranse Cousolre als dochter van Walbert IV, graaf van Henegouwen en zijn vrouw Bertilia. Aldegundis' oudere zus was Waldetrudis, die een klooster in Bergen (B) zou stichten. Al op jonge leeftijd wilde Aldegundis het klooster in, maar haar ouders wensten dat zij huwde met de Engelse prins Eudo. Aldegundis trok zich als kluizenares terug. Na de dood van haar ouders probeerde Eudo haar opnieuw tot een huwelijk te bewegen. Aldegundis vluchtte en werd door twee engelen over de Samber gedragen, zo bleef zij buiten bereik van Eudo. In 661 werd zij tot abdis gewijd. Zij stichtte het klooster Malbodium (Maubeuge, F), waarvan zij de eerste abdis was. Na een langdurig lijden, dat thans wordt omschreven als borstkanker, stierf Aldegundis op 30 januari 684 in Maubeuge. De verering voor Aldegundis begon enige jaren na haar dood, toen haar nicht en opvolgster abdis Aldetrudis haar lichaam van Cousolre terug naar Maubeuge liet brengen. In 1039 vond de eerste verheffing van haar gebeente plaats. Een tweede en derde verheffing hadden plaats in 1161 en 1439. Aldegundis wordt vooral aangeroepen als patrones tegen kanker. In de iconografie is zij derhalve ook meermaals afgebeeld met een kreeft.
- In de kapel staat een ongepolychromeerd eikenhouten Aldegundisbeeld (66 cm hoog). Het beeld is gesneden door Thijs Verstappen uit Haelen, die de Aldegundisbeelden van Buggenum (in de parochiekerk), Cousolre en Maubeuge tot voorbeeld nam. Het toont Aldegundis staande als abdis. In haar linkerhand houdt zij een staf en in haar rechterhand een opengeslagen boek.
↑ top
Verering - In 1984 kocht de heer G. Haans het kasteeltje 'Malborg' te Buggenum, dat hij liet restaureren. Daarna rees bij Haans het plan om in aansluiting op de geslaagde restauratie bij het kasteeltje een kapel te bouwen. Hij herinnerde zich hoe hij in zijn jeugd te Haelen de aan de Napoleonsweg gelegen Fatimakapel had bezocht. De nieuwe kapel moest een Mariakapel worden. Pastoor M.D. Florack van Buggenum wees hem er echter op dat er reeds een Mariakapel was en deed het voorstel om de nieuwe kapel te wijden aan de patrones der parochie, de H. Aldegundis. De kapel werd in 1988 ingezegend. In de verering speelt de aan Aldegundis toegewijde parochiekerk geen rol.
- In 1993 nam de Aldegundis Stichting, onder voorzitterschap van geschiedenisdocent Lau van Bilsen, het initiatief om in Buggenum een grote Aldegundistentoonstelling te organiseren. De kunstvoorwerpen en relieken van Aldegundis uit Nederlandse, Belgische, Luxemburgse, Duitse en Franse parochies werden geëxposeerd van 28 mei tot en met 5 juni 1994. Op 5 juni vond er een omgang door Buggenum plaats waaraan alle parochies van het dekenaat Heythuysen deelnamen. In de stoet werd het leven van Aldegundis uitgebeeld en werden tevens de relieken meegedragen. Gedurende de expositie werd in de Aldegundiskapel een noveen gehouden.
- Volgens de kapelbeheerder deden aan het einde van de 20e eeuw jaarlijks zo'n 500 bezoekers de kapel aan. Het aantal gekochte kaarsen kan ook als indicatie fungeren. Elk jaar worden circa 2500 dunne en 1000 dikke Aldegundiskaarsen verkocht. Er ligt in de kapel geen intentieboek op basis waarvan uitspraken gedaan kunnen worden over de beweegredenen om de kapel te bezoeken. Maar het is bekend dat bij de ziekte kanker deze heilige veel wordt aangeroepen.
- Tijdens de feestdagen van Aldegundis op de zondagen naastbij 30 januari en 6 juni komen er meer bezoekers, uit geheel Midden-Limburg. De publiciteit rond het Aldegundisfeest van 1994 heeft ongetwijfeld bijgedragen aan een grotere bekendheid van de kapel en van Aldegundis als patrones tegen de 'volksziekte' kanker. De pastoor draagt eenmaal per maand een avondmis in de kapel op. Tien dagen voor de viering van het Aldegundisfeest wordt in de kapel een noveen gehouden.
- In juni 1999 werd voor de tweede maal een internationaal Aldegundisfeest gevierd. Ditmaal werden de relieken van Aldegundis' familieleden, o.a. van haar zuster, de heilige Waldetrudis, op zondag 13 juni 1999 in processie ('heiligdomsvaart') rondgedragen. Op 14 juni werd in de Aldegundiskapel speciaal gebeden tegen de komst van een afvalverbrander in de te Buggenum gelegen 'Maascentrale', omdat de bevolking vreest dat door de verbranding giftige, kankerverwekkende stoffen zullen vrijkomen. Aangezien Aldegundis ook tegen kanker helpt, zou een collectief gebed ook in deze kwestie werkzaam kunnen zijn, zo veronderstelden de vereerders.
↑ top
Materiële cultuur - Kaarsen: in de kapel zijn kaarsen te koop met een opdruk van de kapel en het Aldegundisbeeld.

Devotioneel drukwerk
- Prentjes: in de kapel liggen zwart-wit prentjes (6,5 x 10,5 cm) met daarop een afbeelding van de kapel en van het Aldegundisbeeld. Eronder staat: 'St. Aldegundis Kapel Buggenum'. Op de achterzijde staat een gebed tot Aldegundis.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Roermond, gemeentearchief: archief van de St. Aldegundisparochie Buggenum.
Literatuur: C. de Clercq, 'De H. Aldegundis', in: J. Huyben e.a. ed., Met de heiligen het jaar rond, dl. 1 (Bussum: Paul Brand, 1948) p. 158-160; J. Huysmans, 'Oude kerkpatronen in en om Roermond', in: A. van Rijswijck, M.K.J. Smeets & B.A. Vermaseren ed., Historische opstellen over Roermond en omgeving (Roermond: Bisschoppelijk College, 1951) p. 90-91; Albert D'Haenens & Rossana Ruocco, 'Aldegondo', in: Bibliotheca sanctorum, dl. 1 (Rome: Città Nuova, 1961) k. 737-739; E. Weis, 'Aldegundis von Maubeuge', in: Lexikon der christlichen Ikonographie, dl. 5 (Rome etc.: Herder, 1973) k. 80-81; Otto Dittrich, St. Aldegundis, eine Heilige der Franken (Kevelaer: Butzon & Bercker, 1976) p. 150 en passim; B. Jeukendrup, 'Kruisen en kapellen in Haelen. Fatimakapel langs de Napoleonsweg', in: Rondom het Leudal 7 (1982) p. 18-19;'Aldegundis', in: De Sleutel, 16 (1988) nr. 13/14, p. 30; Ben Jeukendrup,'De SintAldegundiskapel te Buggenum', in: Rondom het Leudal 13 (1988) p. 288-290; 'St.-Aldegundis bijzondere patrones', in: De Limburger, 13 november 1992; Lau van Bilsen, 'Aldegundis, een Heilige der Franken', in: Rondom het Leudal 18 (1993) p. 195-201; Lau van Bilsen & Herman Pijls, Aldegundis in beeld (Buggenum: z.n., 1994); René Quist, 'Aldegundis symbool voor Buggenums verzet', in: Dagblad De Limburger, editie Midden-Limburg, 15 juni 1999; Bert Hammes, 'Schutspatroon Aldegundis zal ons helpen', in: Dagblad De Limburger, editie Midden-Limburg, 15 juni 1999.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Buggenum; mondelinge informatie in 1999 van L. van Bilsen en kapelbeheerder J. Lipsen.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.