Nederweert, H. Rochus

Cultusobject: H. Rochus Open Street Maps
Datum: 16 augustus (+ octaaf)
Periode: 17e/18e eeuw (?) - ca. 1940
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Voormalige Rochuskapel behorende tot de parochie van St. Lambertus
Adres: Rochusplein 1, 6031 BD Nederweert
Gemeente: Nederweert
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: Sedert het midden van de 17e eeuw wordt Rochus vereerd te Nederweert als patroon tegen besmettelijke ziekten. Of er toen ook al bedevaartgangers kwamen, is onbekend. Vanaf 1857, maar volgens een toenmalige getuigenis reeds veel eerder, gingen grote groepen gelovigen jaarlijks op de feestdag van Rochus naar de Rochuskapel. De bedevaart hield stand tot circa 1940. Tot in het begin van de jaren zestig werd het Rochusfeest nog gevierd in de kapel en de Lambertuskerk.
Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie - De Rochuskapel lag tot aan haar afbraak buiten de dorpskern van Nederweert, in de toenmalige buurtschap Budschop; momenteel een wijk van Nederweert. De kapel wordt genoemd in visitatieverslagen van 1670 en 1744. Het verslag van 1670 meldt dat de kapel een eigen draagaltaar had, dat in tijden van besmettelijke ziekten voor de viering van 'de mis uit devotie' vanuit de parochiekerk naar de kapel werd gebracht.
- In 1894 werd een nieuwe Rochuskapel gebouwd ter vervanging van de oude. Een chronogram boven de ingang luidde: 'ZaLIge RoChUs beWaar NeDerWeert eVenals Voorheen Van alle besMetteLijke zIekten, 1894'. De neoromaanse Rochuskapel had twee torentjes en een dakruiter. De kapel lag aan de Sint-Rochusstraat, vrijwel recht tegenover de brug over de Zuid-Willemsvaart die Nederweert met Budschop verbindt. Op het eind van de Tweede Wereldoorlog werd de kapel door granaatinslagen licht beschadigd. In 1958 is de kapel om verkeerstechnische redenen afgebroken. Van de kapel rest enkel nog de dakruiter; deze stond anno 1998 in de tuin van een nabijgelegen particuliere woning.
- Het Rochusbeeld kwam in 1972 in de Rochuskerk, in de nieuwbouwwijk Budschop van Nederweert te staan. De Rochuskerk maakt deel uit van een multifunctioneel centrum, dat verder een parochiezaal en een mortuarium bevat. De altaarruimte kan door een schuifwand afgesloten worden van de ontmoetingsruimte waar de kerkgangers zitten. Het Rochusbeeld staat rechts van de altaarruimte in de zaal. Bij de ingang van de parochiekerk van de H. Rochus in Nederweert bevindt zich op ongeveer drie meter hoogte een muurnis, met daarin nog een gepolychromeerd stenen Rochusbeeldje (ca. 50 cm hoog).
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Rochus ⟶ Bunde.
- In de sacristie van de Lambertuskerk wordt de relikwie van Rochus bewaard. De relikwie, een botpartikel, is gevat in een ovale zilveren doosje (5,5 x 5 cm). Het bijschrift luidt: 'S. Rochi C.'
- Het gepolychromeerd notenhouten Rochusbeeld (109 cm hoog) stamt uit de 18e eeuw. Het toont Rochus staande, gekleed als pelgrim. In zijn linkerhand houdt hij een staf met drinknap. Met zijn rechterhand tilt hij zijn lijfrok op om de pestbuil aan zijn knie te tonen. Voor hem knielt een engeltje, dat wijst naar de buil en aan zijn zijde ligt een hond.
↑ top
Verering - De Rochuskapel is waarschijnlijk in 1644 gesticht. De bisschop van Roermond gaf op 7 juli 1684 aan Theodorus van Berckel verlof om bij de kapel nog een kluis te bouwen. Een van de taken van de kluizenaar was het verzorgen van zieken en 'gepestificeerden' die mogelijk voor genezing naar de kapel kwamen. Nadat Van Berckel in 1691 was overleden, gaf de bisschop toestemming aan Laurens Laurensen om zich in de kluis te vestigen. Verdere gegevens uit de 17e eeuw over de kapel en de Rochusdevotie ontbreken.
- In 1857 schrijft de deken van Weert, in het kader van een mogelijke overtreding van het processieverbod, over Nederweert dat 'aldaar aan de kapel van den H. Rochus ook vreemdelingen troepsgewijze luide gebeden stortende komen, dat ook wezentlijk waar is, daar van Weert tijdens de cholera honderden naar toe gingen'. De deken merkt verder op dat er weliswaar hardop werd gebeden, maar dat er geen 'godsdienstige teekenen' meegevoerd werden. De processiebedevaart vond volgens hem al sedert 'onheugelijke tijden' zonder onderbreking plaats.
- De Limburger Koerier van 31 augustus 1918 meldde, dat velen uit Nederweert en omgeving op de feestdag en tijdens het octaaf de kapel hadden bezocht. De toeloop was vooral zo groot omdat er gevaarlijke ziekten dreigden. Honderden gelovigen hadden zich laten inschrijven in de broederschap. In 1998 kon mevrouw Koppen-Pepels zich nog herinneren dat in 1918 er een extra bedevaart was naar de kapel om gevrijwaard te blijven van de Spaanse griep. Andere zegslieden verklaren dat het in de eerste twee decennia van de 20e eeuw op de feestdag van Rochus altijd enorm druk was.
- Eind jaren dertig werd de feestdag nog steeds groots gevierd. Om 6.00 uur was er een mis in de kapel. Daarna was er een tweede mis in de Lambertuskerk om 7.00 uur. De hoogmis voor de leden van de Rochusbroederschap was eveneens in de Lambertuskerk, om 9.30 uur. Na alle missen op de feestdag en tijdens het octaaf was er reliekverering. Met name in augustus, voor de feestdag en het octaaf, waren er steeds diverse missen voor de leden van de broederschap en of ter ere van Rochus.
- In 1950 werd het feest van St. Rochus genoemd in de 'proclamanda', maar naast Rochus werd de H. Joachim, de vader van Maria, vereerd, wiens feestdag eveneens op 16 augustus valt. Er waren missen om 6.30 en 7.15 uur. De hoogmis om 8.30 uur werd echter nog steeds opgedragen ter ere van Rochus; deze mis was een stichting van pastoor Veltmans. Over het octaaf of de reliekverering werd in 1950 niet meer gesproken. In 1951 werd op 19 augustus wel nog de rozenkrans gebeden in de Rochuskapel. Een krantenartikel uit 1958 meldt, dat eertijds 'duizenden kwamen bidden om besmettelijke ziekten te weren' en dat de pelgrims ook uit Noord-Brabant kwamen. De devotie was de afgelopen twintig jaren echter steeds meer teruggelopen. Na afbraak van de Rochuskapel in augustus 1958, werd er in 1960 in de Lambertuskerk nog slechts om 10.00 uur hoogmis gelezen.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Weert, gemeentearchief: parochiearchief H. Lambertus Nederweert, inv. nrs. 4 t/m 16 (proclamanda). Maastricht, Rijksarchief in Limburg, archief Bisdom Roermond 1840-1940, inv. nr. 39-40; collectie Goossens, inv. nr. 179. Roermond, bisdom-archief: 'Inventaris van het kerkelijk kunstbezit van rectoraat H. Rochus te Budschop (Nederweert)' (Roermond 1977).
Literatuur: J. Habets, Geschiedenis van het bisdom Roermond en van de bisdommen die eraan vooraf zijn gegaan, dl. 3 (Roermond: Romen, 1892) p. 377-378; A.J. Mertens, 'Kruisen en kapellen in het Weerterland', in: Het Kanton Weert, 29 april 1955; 'St. Rochuskapel wordt gesloopt', krantenknipsel 9 augustus 1958; Jan Biezenaar, Nederweert in oude ansichten (Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1973) p. 59-62; Alfons Bruekers ed., Nederweerts verleden. De kerk in het midden (Nederweert: Stg. Geschiedschrijving Nederweert, 1987) p. 24-25; Cor Janssen, Nederweert toen en nu (Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1995) p. 24.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Nederweert-Rochus; schriftelijke informatie in 1998 van H. Janssen, secretaris Stichting Geschiedschrijving Nederweert.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.