Boshoven, H. Apollonia

Cultusobject: H. Apollonia Open Street Maps
Datum: 9 februari; gehele jaar
Periode: 17e eeuw (?) - ca. 1940
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kapel van de HH. Oda en Apollonia in de buurtschap Boshoven onder Weert
Adres: Schansbeemdweg 11, 6002 AE Weert
Gemeente: Weert
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: Naar de kapel van Boshoven kwamen, mogelijk sinds de 17e eeuw, mensen uit Weert en omgeving om de H. Apollonia te vereren. De bedevaart had over het algemeen een individueel karakter. Nog voor de Tweede Wereldoorlog is de bedevaart verlopen.
Auteur: Cor Tubée
Illustraties:
Topografie - De kapel staat op de voormalige, circa een halve hectare grote Boshoverschans, een 17e-eeuwse versterking in de buurtschap Boshoven. In de jaren dertig van de 20e eeuw stond de schans nog onder bestuur van twee 'schansmeesters' en vier 'rotmeesters', die het terrein beheerden en de pachtinkomsten aanwendden ten bate van het gehucht en van behoeftige inwoners. In 1999 is de Stichting Schans en Kapel eigenaar van de kapel.
- Uit de rechterlijke archieven van Weert blijkt dat in 1485 op Boshoven een kapel lag die toegewijd was aan Oda. Het huidige gebouw is in het begin van de 18e eeuw opgericht, doch bevat houten skeletbouw uit de 16e en misschien wel 15e eeuw. In 1928 was bij de ingang nog een steen aanwezig met de datum 4 april 1609, een verwijzing naar het Twaalfjarig Bestand (1609-1921). De kapel is eenbeukig met een 3/8 gesloten koor en heeft een houten altaar uit het begin van de 18e eeuw. De kapel biedt plaats aan zo'n honderd personen. Zij bevatte twee beelden van St. Oda uit de 16e en 18e eeuw, twee beelden van St. Apollonia uit de 18e eeuw en een altaarkruis uit dezelfde eeuw. Van meer recente datum zijn de beelden van St. Rochus, het H. Hart en Maria. Boven de ingang van de kapel staat in een nis een beeld van Oda met daarboven op een gevelsteen het jaartal 1722. In het torentje hangt een luidklokje met de tekst: 'Mijn naam is Oda en ben geschonken door het gehucht Boshoven 1968'. Dit klokje vervangt een luidklokje dat tijdens de Duitse bezetting is ontvreemd.
- Toen de kapel in de jaren zeventig van de 20e eeuw meer en meer in verval raakte en het rijk voor de restauratie van dit rijksmonument geen gelden beschikbaar wilde stellen, werd het gebouwtje in 1985 door buurtbewoners opgeknapt. Op 15 september 1985 werd de gerestaureerde kapel ingezegend.
↑ top
Cultusobject - Voor Apollonia ⟶ Arcen.
- Het 18e-eeuwse lindehouten beeld van Apollonia (106 cm hoog) is bruin geschilderd en grof gesneden. De heilige draagt evenals Oda (⟶ Boshoven, Oda) een lang gewaad, een korte mantel en spitse schoenen. In haar handen draagt zij vergulde attributen: een palmtak en een tang met daarin een tand geklemd.
- In de 18e eeuw kreeg de kapel ook een nieuw altaar. Rechts van dit altaar kwam in een nis boven de toegang tot de sacristieruimte een tweede Apolloniabeeld (60 cm hoog) te staan (in de linkernis stond het Odabeeld). Apollonia draagt een palmtak en een tang waarin een tand is geklemd. Later is dit beeld monochroom bruin geschilderd. Het beeld had waarschijnlijk slechts een decoratieve functie.
- Boven het beeld naast het altaar staat de tekst: 'aLLe eere toegeVoegt aan De heYLIgen, die VVort gegeVen aLLeen aan goD' (=1671). Eronder staat: 'De saLIge apoLLonIa Is bIJ JesUs Voor ons Voorspraekers In De tanDpIJn' (=1672). Onder het andere beeld staat: 'Apollonia maget teer, bewaar mij voor het tandenzeer'.
- De twee beelden van Apollonia zijn rond 1980 overgebracht naar het museum Jacob van Horne te Weert en in de kapel vervangen door afgietsels in kunsthars van de originelen. Naast het Apolloniabeeld bij het altaar hangen enige ex-voto's, die echter vooral toe te schrijven zijn aan Oda.
↑ top
Verering - Apollonia wordt in Boshoven sedert de 17e eeuw vereerd en haar voorspraak wordt ingeroepen tegen de tandpijn, zoals blijkt uit het chronogram van 1672. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werden er op haar feestdag, 9 februari, missen in de kapel gelezen. De toeloop op deze dag, en ook door het jaar, van gelovigen uit de stad Weert en naaste omgeving was groot en bestond nog in de jaren dertig. Op donderdag 9 februari 1933 werden in de kapel ter ere van Apollonia een stille mis (7.00 uur) en een hoogmis (9.00 uur) gelezen. In die tijd werd te Boshoven op Apolloniadag en de zondag erna een kermis gehouden. 'Door vele lijders aan kiespijn wordt de voorspraak der H. Apollonia ingeroepen, zoodat het bezoek aan deze kapel groot is', aldus de Nieuwe Koerier, die verder weet te melden dat de toeloop nog steeds toeneemt. Door de dankbare gelovigen werden zilveren ex-voto's geschonken.
- Sinds de heropening van de kapel na de restauratie in 1985 wordt jaarlijks in de kapel een viertal missen gelezen, onder andere op de feestdag van Apollonia. Het stichtingsbestuur stelt inwoners van Boshoven in de gelegenheid in de kapel het kerkelijk huwelijk te laten voltrekken. De kapel is iedere zaterdag en op zon- en feestdagen geopend en nog steeds worden er (geldelijke) offers aan Apollonia gebracht.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Weert, gemeentearchief: oud-rechterlijk archief van Weert 1400-1796, inv.nr. 4703; parochiearchief St. Martinus: inv.nr. 11; aanwinsten documentatie nr. 245, aantekeningen van Bert Adriaens inzake kapellen in Weert.
Literatuur: Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII. De provincie Limburg. Tweede stuk (Den Haag: Algemeene Landsdrukkerij, 1926) p. 540-541; W. Lenaers, 'Boshoven', in: De Nedermaas 6 (1928/1929) p. 42-43; 'Uit de nieuwe St. Oda-parochie Boshoven', in: De Nieuwe Koerier, 9 februari 1933; Ef-Ha, 'De parochie Boshoven. De schans op Boshoven', in: De Nieuwe Koerier, 19 april 1941; Ef-Ha, 'De parochie St. Oda, Boshoven. De kapel op Boshoven', in: De Nieuwe Koerier, 16 mei 1941; Bert Adriaens e.a., Wieërter almenak 1977. Portret van Wieërt. Deil 1: Kapellen (Weert: Vastenaovundjvereiniging 'De Rogstaekers', 1976); Verhäölkes en gedichtjes oet 't Wieërter lând (Weert: Boekhandel Willems, 1979) p. 87, legende van de H. Oda; Jan Henkens, St. Oda-Weert. Drie gehuchten, één parochie (Weert: Comité 'Oda-parochie 50', 1983) p. 54-55; L.H. Raemaekers & H.J.H. Teunissen, Hushoven namen en bijnamen (Weert: Stichting Hushover namen en bijnamen, 1992) p. 200-201.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Boshoven-Apollonia.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.