Stramproy, H. Apollonia

Cultusobject: H. Apollonia Open Street Maps
Datum: 9 februari (+ zondag na)
Periode: 1837 - ca. 1940
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Willibrordus
Adres: Kerkplein; Beatrixstraat 2, 6039 CJ Stramproy
Gemeente: Weert
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: Bij zijn aantreden als pastoor van Stramproy in 1837 trachtte P.J. Boonen bedevaarten naar Stramproy te stimuleren door St. Apollonia als tweede patrones van de parochie te introduceren. Daartoe verwierf hij een aflaat, een reliek en een aan haar gewijde klok. Tot de Tweede Wereldoorlog trokken pelgrims uit Stramproy en de omliggende dorpen op 9 februari naar de parochiekerk om daar St. Apollonia's voorspraak te vragen bij de genezing van tandkwalen.
Auteur: Arnoud-Jan Bijsterveld
Illustraties:
Topografie - Op 17 september 1583 werd Stramproy officieel tot parochie verheven, met St. Willibrordus als patroon. De uit de 12e of 13e eeuw daterende parochiekerk werd in 1791 ingrijpend verbouwd en vergroot. In 1871 was het hoogaltaar in de kerk aan St. Willibrordus gewijd en de zijaltaren aan O.L. Vrouw, St. Jacobus en O.L. Vrouw van Zeven Weeën. In oktober 1918 maakte de Roermondse architect C.J.H. Franssen plannen om de Willibrorduskerk in neoromaanse stijl te vergroten. De toren, het middenschip en de noordelijke zijbeuk zouden in de nieuwbouw opgenomen worden. Deze plannen werden echter niet uitgevoerd. In de jaren 1922-1923 verrees een bakstenen, neogotische kruisbasiliek. Van de oude kerk bleef alleen de mergelstenen toren (14e of 15e eeuw) gespaard. Op 9 februari 1923, de feestdag van St. Apollonia, werd de nieuwe kerk ingezegend door pastoor Greymans en op 1 mei 1923 werd zij geconsacreerd door mgr. L.J.A.H. Schrijnen, bisschop van Roermond.
- In de kerktoren hangen drie klokken van respectievelijk 1300 kg, 500 kg en 200 kg. De middelzware klok werd in 1839 bij F.A. Gaulard te Tongeren gegoten en is gewijd aan St. Apollonia. De klok werd niet afgevoerd in de Tweede Wereldoorlog. Het opschrift (tevens chronogram voor 1839) luidt: † IN HONOREM SANCTÆ VIRGINIS APOLLONIÆ SURRIGOR QUANDO PETRUS BOONEN PASTOR IOANNESQUE EYCKEN PRÆTOR GUBERNABANT ('Ter ere van de H. Maagd Apollonia werd ik gegoten toen pastoor Petrus Boonen en burgemeester Johannes Eycken in functie waren).
- Omstreeks 1970 werd het interieur van de parochiekerk gemoderniseerd. Zo werden toen de muurschilderingen witgekalkt. In 1990-1991 werd de kerk inwendig opnieuw gerenoveerd. Het met beelden, schilderijen en glas-in-loodramen van Limburgse kunstenaars versierde interieur van de kerk staat in sterk contrast met haar zeer sobere, weinig fraaie exterieur. De kerk staat in het hart van het dorp, aan het Kerkplein.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Apollonia ⟶ Arcen.
- In 1837 verwierf pastoor P.J. Boonen (1837-1867) relieken van St. Willibrord en St. Apollonia, die vermoedelijk werden gebruikt ter verering op hun feestdagen. Het gaat om twee identieke ovale reliekhoudertjes van zilver, met een maximale doorsnede van circa 1,5 cm, waarin achter glas op rood fluweel een contactreliek van stof is aangebracht. Boven en onder de reliek van St. Apollonia zijn strookjes aangebracht met de tekst 'S. Apolloniae' en 'vir[go] mar[tyr]' De kerk bezit een zwarte houten reliekenmonstrans (23 cm hoog) van Apollonia en Willibrordus, gemaakt in België tussen 1831 en 1846. Het houtwerk heeft de vorm van een pendule op vier bolpootjes. De ovale, zilveren theca is op en in het houtwerk gemonteerd. Rond de theca is een stralenkrans aangebracht. Boven de theca staat een mijter (Willibrord) en eronder een lauwerkrans (Apollonia). Over de takken van de lauwerkrans is een banderol aangebracht met het opschrift: 'S.S. Willibrorde et Apollonia orate pro nobis'. De ovale zilveren houder kan tevens als handreliekhouder bij de reliekverering worden gebruikt.
- In de kerk staat het 108 cm hoge, lindehouten beeld van St. Apollonia. Het beeld is in 1874 vervaardigd door de firma Lenaerts en Houtermans te Roermond. Oorspronkelijk zal het beeld gepolychromeerd zijn geweest, maar in 1999 was het afgeloogd. Het staat tegen de tweede pilaar aan de rechterzijde van het schip. Het beeldt de heilige uit met de nijptang, waarmee haar tanden zouden zijn uitgetrokken.
↑ top
Verering - Pastoor P.J. Boonen spande zich bijzonder in 'den godsdienstijver der geloovigen op te wekken en levendig te houden'. Naast de bestaande broederschappen richtte hij nieuwe op. Vervolgens vroeg en verkreeg hij voor zijn parochie de volgende volle aflaten: 'op den feestdag van den H. Willibrordus, des Zondags onder diens Octaaf en elken eersten Zondag der maand'; 'op den feestdag der H. Apollonia en op elken 3den Zondag der maand' (gegeven te Rome 21 april 1837); en 'op den feestdag van den H. Antonius van Padua en elken tweeden Dingsdag der maand'. Ook verrijkte hij zijn kerk in 1837 met relieken van St. Willibrordus en St. Apollonia. De vicaris-generaal van Luik gaf tegelijk toestemming beide relieken openbaar te vereren. Een bedevaartcultus naar St. Willibrord kwam niet tot stand. Pastoor Boonen zorgde verder dat er, naast de grote klok en de aan St. Willibrordus gewijde kleine klok, een klok kwam die gewijd was aan Apollonia. Om deze te bekostigen werden in 1838 twee oude veldschansen openbaar verkocht; in 1839 werd de klok in Tongeren gegoten. Naar verluidt koos Boonen St. Apollonia als tweede patroon van de parochie om bedevaarten naar Stramproy te stimuleren.
- St. Apollonia werd hier in de eerste helft van de 20e eeuw 'door veel pelgrims aangeroepen tegen kiespijn'. Op haar feestdag (9 februari) werd in 1923 de nieuwe kerk ingezegend. Haar feestdag, die als zondag werd gevierd, vormde de aanleiding tot een soort dorpsfeest of kermis, die de 'kleine kermis' werd genoemd, ter onderscheiding van de 'grote' op 17 september. Uit de hele omtrek kwamen pelgrims dan naar het beeld van deze heilige in de kerk bidden. Op die dag kwam altijd een franciscaan uit Weert preken. Na de mis bleven de oudere mensen op het feest bij familieleden en kennissen ('op de kermis komen'). Er werd vlaai geserveerd en de mannen speelden kaart. De zondag erna was bestemd voor het 'joonk' volk. De bedevaartgangers kwamen uit de omliggende dorpen, ook uit België. Deze bedevaart is al sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer gehouden, maar in de parochie wordt anno 1998 de herinnering aan de tweede parochiepatroon nog wel bewaard. De pastoor besteedde in 1998 aandacht aan de feestdag van St. Apollonia door in de avondmis de oratie van de martelaren te bidden.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Weert, gemeentearchief: parochiearchief H. Willibrordus Stramproy, nrs. 45-46. Roermond, bisdomarchief: J.P.H.M. Rouwet, 'Inventaris van het kerkelijk kunstbezit van H. Willibrordus te Stramproy' (Roermond 1983).
Literatuur: Ch. Creemers, 'Aanteekeningen over het dorp Stramproy. Eene bijdrage tot de geschiedenis van het voormalig Rijksvorstendom Thorn', in: Publications S.H.A. Limbourg 9 (1872) p. 5-156; J.H.A. Mialaret, 'Klokopschriften in de Provincie Limburg', in: Publications S.H.A. Limbourg 60 (1924) p. 33; Voorloopige lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst. Deel VIII. De provincie Limburg (Den Haag: Algemeene Landsdrukkerij, 1926) p. 444-446; A.H. Van Dijck, 'De Apollonia-vereering in en buiten Limburg', in: De Nedermaas 10 (1932/1933) p. 225-226; Jozef Cordie, Volksbedevaarten tegen kwaal van mensch en vee in Limburg (Leuven: ongepubliceerde scriptie KU Leuven, 1943) p. 46; J.P. Bik, Feest- en vierdagen in kerk- en volksgebruik, 3 dln. (Velsen: Th. F. Wolfs, 1956-1958) dl. 1, p. 183-184; Leo Janissen, 400 jaar rond Willibrordusput en -pad. Zoals verteld over kerk, parochie en patroonheilige (Stramproy: Druk. Piet Lenaers, 1983) p. 3-22, 37; 'Aanteeken Boek van jacobus Houben te stramproy voor de jaren 1826-1920', in: Stramproyer momentopnamen uit heden en verleden (Stramproy: Gemeentebestuur, 1983) p. 152; E. Tielemans, Volksgeneeskunde in Limburg. Een bibliografie (Limbricht: Limburgs Volkskundig Instituut, 1986) p. 46, nr. 142; Antoine Jacobs, 'Architect Caspar Franssen en zijn kerken in westelijk Midden-Limburg', in: Jan Coolen & Jacq. Forsschelen ed., Opera omnia II. Een verzameling geschied- en heemkundige opstellen (Thorn: Geschied- en heemkundige kring 'Het Land van Thorn', 1994) p. 245-274; C.J.H. Tubée, Inventarissen van de archieven van het dekenaat Weert en van de oudere parochies in het dekenaat (Weert: Gemeente, 1997).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Stramproy; mondelinge informatie in 1998 van pastoor H. Notermans.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.