Sint Odilienberg, H. Servaas (Servatius)

Cultusobject: H. Servaas (Servatius) Open Street Maps
Datum: 13 mei
Periode: Tweede helft 19e eeuw - 20e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Basiliek van de HH. Wiro, Plechelmus en Otgerus
Adres: Kerkplein 11, 6077 AA Sint Odiliënberg
Gemeente: Ambt Montfort
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: In de 15e eeuw werd uit Karken jaarlijks op de feestdag van Servaas een verplichte processie naar Sint Odiliënberg gehouden. Sedert de tweede helft van de 19e eeuw werd de hulp van Servaas ingeroepen bij genezing van koortsen.
Auteur: Adriaan Monna
Illustraties:
Topografie - Zie ⟶ Sint Odiliënberg, Wiro, Plechelmus en Otgerus.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Servaas ⟶ Maastricht.
- De kerk bezit drie relieken van St. Servaas. Deze bevinden zich momenteel in een vitrine in de Mariakapel bij de basiliek. De relieken werden in 1864 door bisschop Paredis authentiek verklaard.
↑ top
Verering - Dat er in de late middeleeuwen bezoekers van buiten de parochie kwamen, blijkt uit een overeenkomst die op 20 juni 1422 werd gesloten tussen het 'Capittel der kircken van den heilgen Geist, tot Ruremunde' en de schepenen en de gemeente van Karken, een dorp even over de (huidige) Duitse grens. Volgens deze overeenkomst waren de inwoners van het dorp gewoon op Servaasdag (13 mei) 'als sij met haren Heilgen tot Berghe comen' bier en brood te ontvangen. Deze processie bestond al in de tijd dat het kapittel nog in Berg was gevestigd. Het kapittel wilde blijkbaar vanaf een zeker jaar het bier en het brood niet meer verstrekken. De kwestie werd geregeld mede dankzij de bemiddeling van een commissie namens beide partijen. Het kapittel zou 'ter ewigher tijt' op Servaasdag bier en brood in Berg verstrekken aan de bezoekers uit Karken. Toen de parochiekerk van Sint Odiliënberg in 1482 werd ingelijfd bij het klooster van de kanunniken van het Heilig Graf, werd bepaald dat dit klooster voortaan op Servaasdag een vat wijn of bier moest schenken aan de inwoners van Karken, zoals het kapittel tot dan toe placht te doen.
- Van een dergelijke Pflichtprozession zijn in Nederland maar weinig voorbeelden bekend. Sedert wanneer de processie naar Sint Odiliënberg bestond, valt niet vast te stellen. Het kapittel bezat de tiende in Karken. De overeenkomst van 1422 bevat bepalingen over de verrekening van de kosten van het brood en het bier met de pachter. De kerk van Karken was een appendix van Vlodrop en in deze plaats bezat de proost van het kapittel het patronaatsrecht. Zoals ook bij andere Pflichtprozessionen wel gebeurde, trok men naar Berg met de relieken van de eigen parochiekerk. Van relieken van Servaas wordt overigens nergens gerept. Blijkens oorkonden van 1299 en 1485 kon men op Servaasdag in Sint Odiliënberg een aflaat verdienen.
- Opmerkelijk is dat, blijkens de notitieboekjes van M.A.H. Willemsen, pastoor van 1878 tot 1904, in Sint Odiliënberg tussen 1879 en 1884 op 13 mei, Servaasdag, na de mis een reliek van Servaas werd vereerd. Mogelijk is dit het gevolg van de verwerving van bovengenoemde drie relieken en speelde ook de herinnering aan de vroegere processie een rol. De heilige gold in Sint Odiliënberg toen als bijzondere patroon tegen koortsen. Men kon gewijd Servaaswater verkrijgen. Vanaf 1885 is in de notitieboekjes van Willemsen op 13 mei niets meer te vinden. Heeft hij het gebruik afgeschaft?
- Merkwaardig in dit verband is dat, blijkens mondelinge informatie, in de jaren vijftig van de 20e eeuw de kerk gedurende het octaaf van Servaas werd bezocht door bedevaartgangers uit Karken (D).
↑ top
Materiële cultuur - Ramen: onder het pastoraat van Willemsen werden in het noordelijk transept gebrandschilderde ramen geplaatst (firma Nicolas), waarop naast andere heiligen ook St. Servaas was uitgebeeld. Ze zijn in 1945 verloren gegaan.


↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Sint Odiliënberg, parochiearchief.
Tekstedities: Zie ⟶ Sint Odiliënberg, Wiro, Plechelmus, Otgerus.
Literatuur: Zie ⟶ Sint Odiliënberg, Wiro, Plechelmus, Otgerus.
St. Odiliënberg. Historische schets over het oudste pelgrimsoord in Midden-Limburg (Roermond: H. Timmermans, 1955); N. Kyll, Pflichtprozessionen und Bannfahrten im westlichen Teil des alten Erzbistums Trier (Bonn: L. Röhrscheid Verlag, 1962), over het verschijnsel 'Pflichtprozessionen'; J.L.J. Schmitz, 'Bedevaarten in de Roerstreek', in: Roerstreek Jaarboek H.V.R. 17 (1985) p. 159-165; Antoine Jacobs, Deken Franciscus Xaverius Rutten (1822-1893) en zijn plaats binnen de neogotiek in Limburg (Utrecht: onuitgegeven scriptie RU, 1993) p. 119.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Sint Odiliënberg-Servatius

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.