Thorn, H. Blasius

Cultusobject: H. Blasius Open Street Maps
Datum: 3 februari
Periode: 1875 (?) - begin 20e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Michaël
Adres: Wijngaard, Thorn
Gemeente: Thorn
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: De H. Blasius werd in Thorn vereerd tegen keelziekten en andere aandoeningen. Vanaf het laatste kwart van de 19e eeuw trokken bedevaartgangers uit de omgeving van Thorn op 3 februari naar de Michaëlskerk om Blasius te vereren. Naarmate de verering en de Blasiuszegen ook in de omliggende parochies werd gegeven, verminderde de toeloop naar Thorn en ging het bedevaartkarakter verloren. Aan het einde van de 20e eeuw werd nog de Blasiuszegen gegeven.
Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie - Omstreeks 992 stichtten graaf Ansfried van Hoei en zijn echtgenote Hereswit in Thorn een benedictijns dubbelklooster. De eerste abdis werd hun dochter Benedicta. Kerk en klooster waren toegewijd aan O.L. Vrouw. In de 13e eeuw had het dubbelklooster zich ontwikkeld tot een wereldlijk stift voor adellijke dames die met uitzondering van de vorstin-abdis niet aan kloostergeloften gebonden waren. Het stadje Thorn was de hoofdplaats van de gelijknamige vrije rijksheerlijkheid. De komst van de Fransen in 1794 maakte een einde aan de wereldlijke heerschappij van de stiftsdames. Het stift als zodanig werd in 1797 opgeheven. De stiftsgebouwen en de naast de stiftskerk gelegen parochiekerk, toegewijd aan St. Michaël, werden kort daarna gesloopt. De stiftskerk bleef als parochiekerk behouden en nam de titulus St. Michaël over. De voormalige stiftskerk ligt in de historische kern van Thorn aan de overgang van de Hoogstraat naar de Wijngaard. Ten noorden van de kerk ligt het parochiekerkhof en ten zuiden zijn nog restanten aanwezig van de voormalige stiftsgebouwen.
- De oudste resten van de aan Michaël toegewijde stiftskerk - de crypte en het onderste deel van het westwerk - stammen uit de 12e eeuw en zijn in romaanse stijl gebouwd. In de 14e eeuw is ter vervanging van het romaanse koor en schip een gotische kruisbasiliek gebouwd. De zijbeuken werden in de 15e eeuw verruimd door een reeks kapellen. De 18e-eeuwse aankleding van het inte-rieur is van de hand van de Luikse architect François Duckers. Architect Pierre Cuypers restaureeerde tussen 1860 en 1885 de Michaëlskerk. Het meest in het oog springende element van die restauratie is de bouw - tussen 1863 en 1872 - van een neogotische klokkentoren op het romaanse westwerk. In 1944 werd deze toren opgeblazen, doch in 1956-1957 naar de oorspronkelijke plannen hersteld door architect P. Cuypers junior.
- De inventaris der (on)roerende goederen van de parochie uit 1875 maakt reeds melding van een Blasiusbeeld, dat toen opgesteld stond in de kapittelkamer, een ruimte die grenst aan het westwerk.
- Het neogotische St. Blasiusbeeld stond tot in de jaren zestig van de 20e eeuw in het noordelijke zijkoor van de kerk en later in de noordelijke zijbeuk. Thans staat het op de zolder van de pastorie aan de Wijngaard 11 te Thorn.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Blasius ⟶ Cadier en Keer.
- Een Blasiusreliek was in 1999 niet (meer) aanwezig.
- Het neogotische houten Blasiusbeeld (ca. 1,6 m hoog) is gepolychromeerd. Het is vervaardigd door W.J. Houtermans te Roermond. Het toont Blasius staande als bisschop met een mijter op zijn hoofd. In zijn linkerhand houdt hij twee gekruiste kaarsen. Een van de kaarsen is afgebroken.
↑ top
Verering - De inventaris van de kerk uit 1875 maakt melding van een Blasiusbeeld. Of er toen reeds sprake was van een bijzondere devotie of bedevaart is niet bekend. In 1889 tekende pastoor S. Canoy op dat de beelden van Antonius en Blasius verplaatst werden om beter zichtbaar te zijn voor het kerkvolk: 'vroeger hadden zij beiden naar het volk geen uitzicht'. Canoy liet Blasius in 1893 ook afbeelden op een nieuwe dalmatiek. In dat kader noteerde hij dat Blasius in Thorn en omstreken bijzonder vereerd werd tegen keelziekte. Eveneens in dat jaar is sprake van een Blasiusaltaar en zelfs van het 'Blasiuskoor', waarmee Canoy het noordelijk zijkoor - de sacramentskapel - bedoelde. Die kapel heeft echter nooit formeel de naam Blasiuskoor gedragen.
- In 1895 werd het Blasiusfeest gevierd op 3 februari. Er waren 's morgens drie leesmissen om 6.30, 7.30 en 8.00 uur en een hoogmis met feestpredikatie om 9.00 uur, die werd gecelebreerd door de provicaris van Zuid-Schautong (China) mgr. Anzer Freinadenetz (vgl. ⟶ Steijl, Stollenwerk). Na de missen werd de Blasiuszegen geven en kon de relikwie vereerd worden. Op maandag 4 februari werd er een Blasiusmarkt gehouden. Aan het Blasiusfeest was ook een jaarmarkt verbonden voor de handel in hoornvee.
- De Nieuwe Koerier sprak van 1918 een 'groot aantal geloovigen' dat van 'heinde en verre' was gekomen. Opmerkelijk is, dat de krant spreekt van het feit dat de pastoor het Blasiusfeest in oude luister herstelde. Mogelijk was de verering iets weggezakt. De proclamanda van 1920 schrijven dat op 2 februari, op het feest van Maria Lichtmis, na het lof al de Blasiuszegen werd gegeven. Op 3 februari waren er twee leesmissen en een hoogmis met feestpredikatie. 's Middags was er lof. Na de missen werd de Blasiuszegen gegeven. Volgens mondelinge overlevering kwamen in de jaren twintig en dertig nog processies uit België, onder andere vanuit Maaseik.
- In 1925 werd één van de twee missen geschrapt. Naarmate in meer parochiekerken in de omgeving de Blasiuszegen werd gegeven, verminderde het aantal pelgrims allengs. De proclamanda van 1955 vermeldden het Blasiusfeest voor de laatste keer.
- In 1999 werd te Thorn zoals in veel andere parochiekerken op de zondag naastbij 3 februari voor de eigen parochianen nog de Blasiuszegen gegeven.
↑ top
Materiële cultuur - Dalmatiek: pastoor Canoy bestelde in 1893 een dalmatiek met voorstellingen van Ansfried, Benedicta en Blasius. De dalmatiek werd door de carmelitessen van Echt vervaardigd met stof die Canoy besteld had bij de firma E. Duriard-Dime et Com. te Lyon. Op de dalmatiek zijn twee bisschoppen afgebeeld. Een van beiden houdt een boek in zijn handen. Blasius wordt in de iconografie wel met een boek afgebeeld. Zijn meest gebruikelijke attribuut, de gekruiste kaarsen, zijn niet in de voorstelling verwerkt. De dalmatiek bevindt zich in het textieldepot van de Michaëlkerk.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Thorn, parochiearchief, 'Secretia', proclamanda 1920-1956, Deliberatiën van het kerkbestuur 1860-1954.
Literatuur: Maas en Roerbode, 31 januari 1885; Nieuwe Koerier, 26 januari 1895; Nieuwe Koerier. Maas en Roerbode, 5 februari 1918; Ch. Genders, Langs de oude Limburgse kerken. Midden- en Noord-Limburg (Baarn: Bosch & Keuning, 1977) p. 81-83; John van Cauteren, De abdijkerk van Thorn (Zutphen: De Walburg Pers, 1987); A.J.C. van Leeuwen, De maakbaarheid van het verleden. P.J.H. Cuypers als restauratiearchitect 1850-1918 (Zwolle/Zeist: Waanders/Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1995) p. 40-49.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Thorn-Blasius; mondelinge informatie in 1999 van pastoor-deken J. Hamans en mevrouw C.M.H. Standaert.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.