Lemiers, H. Lucia

Cultusobject: H. Lucia Open Street Maps
Datum: 13 december (?)
Periode: Begin 19e eeuw - begin 20e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Catharina
Adres: Rijksweg 85, 6295 AL Lemiers
Gemeente: Vaals
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: In de 19e eeuw, mogelijk al veel eerder, trokken groepen bedevaartgangers naar Lemiers om in de oude kapel aldaar de H. Lucia te vereren en haar voorspraak te vragen. Aan het begin van de 20e eeuw lijkt de bedevaart te zijn verdrongen door de snelle opkomst van de culten van de ⟶ H. Expeditus en ⟶ O.L. Vrouw van Rust in de nieuwe kerk van Lemiers.
Auteur: Peter Jan Margry
Illustraties:
Topografie - Zie over de kerk ⟶ Lemiers, Expeditus.
- De patrones van de kapel en de latere kerk van Lemiers is Catharina van Alexandrië; door sommigen werd Lucia ook wel tweede patrones of zelfs eerste patrones genoemd, niet zozeer omdat die titel formeel was vastgelegd, als wel vanwege het belang van de aan Lucia verbonden verering.
- Vroeger stond het beeld van Lucia, samen met dat van Expeditus en O.L. Vrouw van Rust, rechtsachter in de kerk, momenteel staat het op een console tegen de eerste pilaar aan de linkerzijde van het middenschip (met rechts de H. Catharina).
↑ top
Cultusobject - St. Lucia van Syracuse (†304) stierf de marteldood tijdens de vervolgingen onder de Romeinse keizer Diocletianus. Tijdens haar leven zou zij met haar moeder, die aan bloedvloeiing leed, een bezoek hebben gebracht aan het graf van de H. Agatha, waarna de moeder genas. Vanwege deze episode uit haar legende werd Lucia aangeroepen bij de zogenaamde rode loop, een besmettelijke vorm van dysenterie (vgl. ⟶ Steensel). Lucia wordt vaak afgebeeld met twee ogen op een schaal, verwijzend naar een ander motief uit haar 'vita' waarin zij haar beide ogen verloor maar haar gezichtsvermogen op miraculeuze wijze terugkreeg.
- In de brandkast van de voormalige pastorie berust een Luciareliek. In 1928, bij het 25-jarig stichtingsfeest van de Aachener Pilgerprozession (⟶ Lemiers, O.L. Vrouw van Rust), werd een zilveren vatting voor de relieken van Catharina en Lucia geschonken, tesamen met een etui voor de reliekhouder.
- Het stenen gepolychromeerde beeld (87 cm hoog) van Lucia, die met doorboorde keel op een brandstapel staat, dateert uit het eerste kwart van de 19e eeuw. Het is in 1999 opnieuw geschilderd door Jan Veer uit Lemiers.
↑ top
Verering - Sinds het begin van de 19e eeuw, volgens rector H. Jongen (1930) mogelijk al sinds de 17e eeuw, heeft er een 'bijzondere' devotie voor de H. Lucia in het 12e-eeuwse zaalkerkje (kapel) bestaan. Lucia werd er aangeroepen tegen besmettelijke ziekten en oogkwalen. In 1930 verhaalden 'ouden van dagen' over processiebedevaarten die speciaal voor 'Sint Lucie' naar Lemiers trokken. Dit wijst duidelijk op een bedevaartgebonden cultus rond deze heilige, waarover overigens verder weinig bekend is. Wel is het zo dat door de intensiteit van de Luciadevotie de eigenlijke patroonheilige van het kerkje (H. Catharina) enigszins werd verdrongen.
- Op 11 september 1904 hield pater Vossen nog een preek in Lemiers 'ter eere van S. Lucia'; meer melden de bronnen niet over de cultus. Vanaf die tijd lijkt de Luciabedevaart meer en meer te zijn verdrongen door de snelle opkomst van de toen nieuw ingevoerde culten van de ⟶ H. Expeditus en ⟶ O.L. Vrouw van Rust in de nieuwe kerk van Lemiers. Doordat in de kerk alle drie de cultusbeelden bij elkaar kwamen te staan, konden de pelgrims de devoties soms niet goed uit elkaar houden. Zodoende kon het gebeuren dat ⟶ O.L. Vrouw van Rust ook wel bij oogziekten werd aangeroepen. Dit zal ook aan het kwijnen van de Luciadevotie hebben bijgedragen.
- In de Provinciale almanak voor Limburg uit omstreeks 1950 staan onder de parochie Lemiers opmerkelijk genoeg niet de culten van Expeditus of O.L. Vrouw van Rust vermeld, maar wel nog een 'bijzondere verering van de H. Lucia'.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Maastricht, gemeentearchief: parochiearchief van St. Catharina te Lemiers. Wittem, archief redemptoristen inv.nr. 629 (Album Missionum) p. 233.
Literatuur: H. Jongen, Bijdragen tot de kerkgeschiedenis van Lemiers en het vijftig-jarig bestaan van zijn rectoraat (Maastricht: Gebr. Van Aelst, 1930) p. 44-49; F.Th.W. Smeets ed., Provinciale almanak voor Limburg (Heerlen: Winants, ca. 1950) p. 166; [kerk], in: Martin Verjans ed., Synthese. Twaalf facetten van cultuur en natuur in Zuid-Limburg (Heerlen: DSM, 1977) p. 109; J.F. van Agt, Zuid-Limburg Vaals, Wittem en Slenaken (Den Haag: Staatsuitgeverij, 1983) p. 41-42.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Lemiers-Lucia.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.