Venlo, H. Giovanni (Don) Bosco

Cultusobject: H. Giovanni (Don) Bosco Open Street Maps
Datum: 31 januari; 24 mei
Periode: Ca. 1950 – heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Johannes Bosco
Adres: Joh. Boscostraat 20, 5915 CA Venlo
Gemeente: Venlo
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Omstreeks 1950 ontstond in de pas opgerichte Johannes Boscoparochie een bovenlokale verering voor de patroonheilige, die sterk gestimuleerd werd door pastoor Gommans. De vereerders kwamen uit de omgeving van Venlo en de rest van Noord-Limburg. Incidenteel fungeerde de Johannes Boscokerk ook als statie voor pelgrims naar het Don Boscoheiligdom in Lauradorp. Na Gommans’ vertrek nam de aandacht voor de verering af. Anno 2003 was de cultus grotendeels lokaal van aard. 
 
Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie - In 1950 werd E.M. Gommans benoemd tot bouwpastoor van de nieuwe Johannes Boscoparochie, gelegen ten oosten van de oude stadskern van Venlo. Naar verluidt, was het de eerste parochie in Nederland met die titel. De andere Boscoparochie in Lauradorp was toen immers nog ‘slechts’ een rectoraat. Een in 1910 gebouwd hulpkerkje van O.L. Vrouw van Lourdes op de Leutherberg diende voorlopig als parochiekerk.
- Op 8 december 1957 werd de nieuwe kerk, naar een ontwerp van de architecten A.J. Rats en F. Stoks, in gebruik genomen. Deze kerk heeft een aparte Don Boscokapel, die met een - meestal gesloten - vouwwand wordt afgescheiden van het priesterkoor van de kerk.
- De parochie telde omstreeks 1960 al diverse instellingen die naar Johannes Bosco waren vernoemd, zoals het Don Bosco Fonds (voor de afbouw/versiering van de kerk), parochiehuis Don Bosco, bejaardensociëteit Don Bosco, bibliotheek Don Bosco, jeugd- en jongereninstuif Don Bosco en de Don Boscoschool.
↑ top
Cultusobject - Don Giovanni Bosco werd op 16 augustus 1815 geboren te Castelnuovo bij Turijn; hij stierf op 31 januari 1888. Als priester zette hij zich vooral in voor de opvoeding van kansarme jongens. Hij stichtte en leidde een reeks patronaten, scholen en andere opvoedingsinstituten en was de stichter van de congregatie der Salesianen van Don Bosco, genoemd naar de H. Franciscus van Sales, een sociëteit van paters en lekenmedewerkers. Samen met de in 1951 heilig verklaarde Maria Mazzarello stichtte hij de zustercongregatie Dochters van Maria Hulp der Christenen (ook wel bekend als de zusters van Don Bosco). Hij werd op 2 juni 1920 zalig en op 1 april 1934 heilig verklaard. Tevens is hij uitgeroepen tot patroon van de katholieke uitgevers. Zijn feestdag is 31 januari.
- De kerk bezit een botreliek van Don Bosco. De 20e-eeuwse reliekmonstrans (ca. 28,5 cm hoog) is van geelkoper en heeft de vorm van een kruis. In het midden van de kruisarmen bevindt zich een ronde theca (Ø 5,3 cm) met daarin een tweede, kleinere witmetalen theca (Ø 3 cm) met de botreliek. Het bijschrift op het tekststrookje luidt: ‘Ex ossibus S. Joannes Bosco’ (‘uit het gebeente van de H. Johannes Bosco’).
- In de Don Boscokapel stond in 2003 op een tafeltje een gepolychromeerd gipsen Don Boscobeeld (ca. 50 cm hoog). Het toont Don Bosco in zwarte soutane met een in rood vest geklede kleine jongen bij zich. Dit beeld was het eerste cultusbeeld dat in de noodkerk dienst heeft gedaan.
- Het tweede cultusbeeld was gemaakt van ongepolychromeerd terracotta (ca. 50 cm hoog). Het stelde Don Bosco voor in priestertoog. Dit beeld is spoorloos verdwenen, maar staat nog wel afgebeeld op prentjes uit 1952.
- In de Don Boscokapel stond anno 2003 boven het tabernakel een grijsgroen terracotta Don Boscobeeld (150 cm hoog), dat in 1962 vervaardigd werd door de Tegelse kunstenaar Hub Hendriks. Don Bosco is gekleed in priestertoog, met in zijn linkerhand een boek en de rechterhand opgeheven. Dit beeld wordt geflankeerd door twee andere terracottabeelden van een jongen en een meisje die naar hem luisteren en van een jonge vrouw met schouderdoek die een broodkorf draagt.
- In de linker zijbeuk stond in 2003 nog een ongepolychromeerd houten beeld van Don Bosco (ca. 150 cm hoog). Het is in 1988 vervaardigd door beeldhouwer Mies Gerads uit Weert. Het toont Don Bosco in toog met in zijn linkerhand een model van een zuiltje met daarop een hostie en de tekst ‘salus credentium’ ('heil van de gelovigen') en zijn rechterhand rustend op de schouder van een kleine jongen. Bij het beeld staan kaarsen en bloemen.
↑ top
Verering - De Don Boscoverering werd geïntroduceerd door E.M. Gommans die van 1950 tot 1974 pastoor was van de Don Boscoparochie. Gommans en zijn kapelaan J. Scheepers waren beide bijzonder actief geweest in het jeugdwerk en hadden daar een persoonlijke devotie ontwikkeld tot ‘jeugdwerker’ Don Bosco. Zowel het prentje dat uitgereikt werd ter gelegenheid van de oprichting van de parochie als dat ter gelegenheid van de installatie van Gommans tot pastoor hebben een afbeelding van Johannes Bosco. Het hulpkerkje van O.L. Vrouw van Lourdes, dat zo’n 300 zitplaatsen had, was op 31 januari en tijdens de jaarlijkse noveen van O.L. Vrouw Hulp der Christenen vol met vereerders uit Venlo en omgeving. Het gipsen Don Boscobeeld stond, zoals op een oude foto nog te zien is, links van het priesterkoor op een altaartje of tafeltje. Daarboven stond een beeld van O.L. Vrouw Hulp der Christenen, voor wie Johannes Bosco grote verering koesterde.
- Het waren de Don Boscovereerders die in niet geringe mate bijdroegen aan de financiering van de Don Boscokerk. Als plaatsen van herkomst van de pelgrims worden genoemd Venlo, Hout, Blerick, Boekend, Grubbenvorst en Sevenum. Een enkele keer stopte er wel eens een bus met bedevaartgangers uit ‘Holland’, die op weg was naar Lauradorp.
- Pastoor Gommans trok in Noord-Limburg een paar jaar lang van dorp tot dorp om te preken over Don Bosco. Daarbij vertoonde hij een film over deze Italiaanse heilige. Mogelijk was het dezelfde film die pater Gruijters s.d.b. uit Lauradorp op zijn propagandatochten draaide. Dankbetuigingen voor verkregen gunsten - zoals een goed examen, een goed rapport, goede gezondheid, genezing en het welzijn van de kinderen - werden afgedrukt in de parochiekrant en in het Dagblad voor Noord-Limburg. De dankbetuigingen kwamen o.a. Horst, Maasbree, Sevenum en Venray. Het imprimatur dat ‘censor librorum’ Jos Keulers op 15 mei 1952 verleende aan prentjes en een noveenboekje, kan erop duiden dat de verering toen duidelijk op gang was gekomen.
- De verering concentreerde zich op 31 januari, de sterfdag van Don Bosco, en 24 mei, het feest van O.L. Vrouw Hulp der Christenen, wier devotie door Don Bosco altijd sterk was gepropageerd. Omstreeks 1960 was er op 31 januari een plechtige avondmis en altijddurende aanbidding. Op 24 mei werd de noveen ter ere van Maria Hulp der Christenen en Don Bosco gehouden. Elke dinsdagavond was er een Don Boscolof met reliekverering. Op de twee feestdagen waren er stands waar devotioneel drukwerk en andere devotionalia gekocht konden worden. Een deel hiervan werd betrokken uit Lauradorp. Vanuit de parochie zelf ging elk jaar ook een bedevaart naar Lauradorp. Binnen de parochie stond alles in het teken van Don Bosco. Daartoe was er ook een Don Bosco Fonds ingesteld dat gelden inzamelde voor de bouw en, na 1957, voor de verdere aankleding van de kerk.
- In 2003 werd de feestdag van Don Bosco gevierd in het weekeinde naastbij 31 januari. Het houten beeld dat in de kerk staat, werd voor die gelegenheid versierd met een slinger van dennentakken en lampjes. Bij het beeld was een kleine museale opstelling gemaakt met een veelheid aan prentbriefkaarten met voorstellingen van Don Bosco, Don Boscoprentjes en gebedsteksten. Tevens was er een collectie Don Boscomedailles te zien. Tijdens de mis (overigens zonder reliekverering) was het drukker dan normaal. Incidenteel kwamen en komen er nog bezoekers van buiten de parochie. Pastoor Jos Spee en het kerkbestuur waren in 2003 voornemens de Don Boscoverering in de toekomst verder te stimuleren. Een eerste aanwijzing hiervoor lijkt het grote assortiment devotionalia te zijn dat sinds kort weer in de kerk verkrijgbaar is.
↑ top
Materiële cultuur - Reliëf: bij de ingang van de Don Boscokapel hangt een eind 20e –eeuwse, ongepolychromeerde houten reliëfbuste van Don Bosco.
- Gevelplastiek: tegen de voorgevel van de Don Boscoschool aan de Leutherweg is omstreeks 1960 een beeldengroep aangebracht die Don Bosco voorstelt omgeven door vijf jongens. De beeldengroep werd vervaardigd door de Tegelse kunstenaar Hub Hendriks.

Devotioneel drukwerk
- Algemeen: in 2003 werd veel devotioneel drukwerk van Don Bosco aangeboden in de Don Boscokerk in de vorm van ansichtkaarten, prentjes, waaronder enige reliekprentjes met fragmentjes ‘ex indumentis’ (van de kleding), gefotokopieerde prentjes en posters. Hieronder zijn alleen die prentjes beschreven waarop de Don Boscokerk vermeld staat (zie Lauradorp onder Materiële cultuur).
- Devotieprentjes: 1 kleurentekening van Don Bosco omringd door een groep jongens, op de achterzijde herinnering aan de oprichting van de parochie op 15 januari en de installatie van pastoor Gommans op 22 januari 1950 (Maastricht: Kunst Adelt/Venlo: H. Lebesque; 7 x 11 cm); 2 prentje met een portretfoto van Don Bosco op de voorzijde en op de achterzijde een gebed; 3 zwart-witfoto van een Don Boscobeeld (het verdwenen 2e cultusbeeld), op de achterzijde staat een noveengebed ter ere van Maria, Hulp der Christenen en Don Bosco (impr. Jos Keulers, Roermond, 11 mei 1952; 13 x 8 cm); 4 afbeelding van Wynand Geraedts van Don Bosco met twee kinderen, op de achterzijde een noveengebed ter ere van Maria, Hulp der Christenen en Don Bosco (impr. Jos Keulers, Roermond 11 mei 1952; 7 x 11 cm).
- Noveenboekje: Novene ter ere van Maria, Hulp der Christenen en de H. Don Bosco (Venlo: H. Lebesque, 1952; impr. Jos Keulers Roermond, 15 mei 1952) 40 p.

Devotionalia
- Algemeen: sedert 2003 zijn nieuwe devotionalia (o.a. uit Italië en België) weer in ruime mate aanwezig binnen de parochie. Hieronder worden beschreven de medailles en het zakheiligdom, zoals die in de jaren vijftig in de kerk verkrijgbaar waren en thans deel uitmaken van de privécollectie van de heer W. Platzbeecker uit Venlo, alsmede de kaarsen, beeldjes en overige devotionalia.
- Medailles: 1 ruitvormige, witmetalen medaille met een afbeelding van Don Bosco in profiel en op de achterzijde een afbeelding van O.L. Vrouw Hulp der Christenen (13 x 20 mm); 2 ovale, aluminium medaille met afbeeldingen van Don Bosco en O.L. Vrouw Hulp der Christenen. Opschrift: ‘S. Joannes Bosco O.P.N.’; 3 ronde aluminium medaille met afbeeldingen van Don Bosco en O.L. Vrouw Hulp der Christenen. Opschrift: ‘S. Johannes Bosco Ora Pro Nobis!’ (Ø 16, 19, 22 mm); 4 ronde, witmetalen medaille met een afbeelding van Don Bosco. Bijschrift: ‘S.J. Bosco’ (Ø 10 mm); 5 witmetalen medaille in de vorm van een schelp die open te schuiven is. Binnenin twee afbeeldingen van Don Bosco en O.L. Vrouw Hulp der Christenen (Ø 15 mm); 6 medaille in de vorm van een roos, die open te schuiven is. Binnenin twee afbeeldingen van Don Bosco en O.L. Vrouw Hulp der Christenen (Ø 12 mm); 7 witmetalen, reversmedaille met afbeelding van Don Bosco. Bijschrift; ‘S. Joannes Bosco’ (Ø 12 mm); 8 grote collectie zeer diverse Don Boscomedailles verkrijgbaar in de Don Boscokerk.
- Kaarsen: 1 noveenkaarsen met een afbeelding van de heilige; 2 kaarsen met een afbeelding van de Don Boscokerk.
- Zakheiligdom: messing kokertje (ca. 3 x 1 x 0,8 cm), waarin een zilverkleurig beeldje van Don Bosco (hoogte ca. 2 cm) staande met zijn rechterarm om een jongen en in zijn linkerhand een boek.
- Beeldjes: 1 kunstharsen beeldje van Don Bosco met jongen (hoogte ca. 25 cm), 20e eeuw; 2 kunstharsen beeld van Don Bosco met jongen (hoogte 40 cm), 20e eeuw; 3 goudgespoten plastic beeldje van Don Bosco (hoogte ca. 10 cm), 20e eeuw; 4 witmetalen beeldje van Don Bosco met een jongen (hoogte ca. 10 cm), 20e eeuw.
- Overige: 1 sticker met de tekst ‘Don Bosco’, 20e eeuw; 2 petje met de tekst ‘Don Bosco’, 20e eeuw; 3 sleutelhanger met voorstelling van Don Bosco, 20e eeuw.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Venlo, parochiearchief H. Johannes Bosco; Roermond, bisdomarchief, [J. Rouwet], ‘Inventaris van het kerkelijk kunstbezit van parochie H. Don Bosco te Venlo’ (Roermond, 1977).
Literatuur: Dagblad voor Noord-Limburg, 6 september 1956, 30 november 1957, 31 januari 1959; Gids voor de parochie Don Bosco Venlo (Venlo: Parochieel Sociaal Caritatief Centrum, ca. 1960); ‘Venlose Don Boscokerk vierde zilveren jubileum’, in: Informatiebulletin Roermond 10 (1982) nr. 23, p. 26-27; A. Jacobs & B. Wiekart, ‘Kerken na 1940’ (Roermond: Stichting Monumentenhuis Limburg, 2003; ongepubliceerd rapport) p. 1505-1511.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Venlo-Don Bosco; collectie W. Platzbeecker te Venlo; mededelingen in 2003 van diaken D.G. Jongstra te Venlo, em.-pastoor J.H. Teuwen, em.-pastoor J. Scheepers te Landgraaf en de heer W. Platzbeecker te Venlo.
↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.