Amsterdam, O.L. Vrouw ter Staats

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: O.L. Vrouw ter Staats
Datum: 29 mei; gehele jaar
Periode: Mei 1987 - 1994.
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Van Limburg Stirumplein in de Staatsliedenbuurt
Adres: Trottoir voor Van Limburg Stirumplein nr. 4; Contactadres: Comité-Generaal Onze-Lieve-Vrouw-ter-Staats (Henk Brouwer/M. Elfers), De Wittenstraat 151-IV, 1052 AT Amsterdam
Gemeente: Amsterdam
Provincie: Noord-Holland
Bisdom: Haarlem-Amsterdam
Samenvatting:

Het betreft een min of meer als gimmick bedachte Mariaverschijning in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt. Deze heeft dankzij een semi-professioneel doorgevoerde ondersteuning van de bedenker (krantenberichten, eigen tijdschriftje) vorm gekregen in een zekere verering, tijdelijk gepraktiseerd door enkele niet nader van de achtergronden op de hoogte gebrachte katholieken.

Auteur: Peter Jan Margry
Illustraties:
Topografie

- De verschijningsplaats is gesitueerd in de Staatsliedenbuurt op het Van Limburg Stirumplein, en werd gemarkeerd door een blauwe ‘Mariategel’, voorzien van de tekst ‘Hier verschynt ZY’, in het trottoir. De tegel was in de stoep van het plein gelegd, ongeveer tegenover huisnummer 4 (koffieshop Tramlijn Begeerte). In 1993 werd de tegel door tegenstanders van de devotie met een laag beton bedekt. 
- In de nieuwe herprofilering van het plein (in 1995) door de Deelraad zou de tegel ter herinnering aan het gebeurde onder een glasplaat in de bestrating weer worden opgenomen. Daarop is de tegel ontvreemd.

Cultusobject

- Het cultusobject is de maagd Maria. Een cultusobject in materiële zin was er niet. Er schijnt een verschijningsschilderij te zijn gemaakt naar aanleiding van de ‘verschijningen’, maar dat hangt, indien het inderdaad zou bestaan, niet op een bekende of openbare plaats. In de praktijk functioneerde de Mariategel, die de plaats van de verschijningen markeert, als de heilige plaats c.q. het cultusobject, verwijzend naar Maria en de gesuggereerde verschijning van Maria ter plekke.

Verering

Ontstaan en ontwikkeling
- Op vrijdagavond 29 mei 1987 zou de eerste verschijning hebben plaatsgevonden ten overstaan van een buurtbewoner, de fotograaf Pierre Michel. Maria zou zijn verschenen in een groen licht met een groene mantel en rode hoofddoek en met donker haar. Michel zou Maria hebben gezien terwijl zij haar naam uitsprak: Onze Lieve Vrouw ter Staats. Later zouden ook anderen Maria hebben gezien. In totaal zou Maria in de jaren 1987 - 1989 veertien maal zijn verschenen. Na een uitzending van Staats-TV op de Amsterdamse kabel repte ook de Nederlandse pers zich naar het plein.
- Langzaam werd door het opgerichte Comité-Generaal een staketsel opgebouwd dat vorm gaf aan een fictief Mariaheiligdom. Er verschenen gefingeerde advertenties met gebedsverhoringen in huis-aan-huisbladen en gebedsbijeenkomsten werden voor elke eerste vrijdag van de maand aangekondigd. Verder hielden zo’n vijftig personen op 29 mei 1988 een kaarsenprocessie (in feite een soort actie tegen de Westerparkloop voor ambtenaren) vanaf het Westerpark naar het plein en werd voor 29 mei 1989 een internationale bedevaart gepland, waarover ook de internationale media werden ingelicht.
- Vervolgens probeerde het Comité in 1989 bij gemeente en Rijk gedaan te krijgen dat het plein zou worden omgedoopt in ‘Mariaverschijningsplein’. Maar daar werd niet op ingegaan. Publiciteit kreeg tapijthandel Edison toen die, meegaand in de gimmick, ter compensatie voor deze teleurstelling het plein ‘kamerbreed zou willen stofferen in de Mariakleuren’.
- Onduidelijk blijft in hoeverre ook gewone gelovigen uit devotionele overwegingen naar de verschijningslocatie van O.L. Vrouw ter Staats zijn gekomen. Het gaat niet om een groot aantal, maar in de beginjaren waren er mensen die het plein als een heilige plaats beschouwden en er een bezoek aan hebben gebracht.
- Mohamed El-Fers (in 1950 in Haarlem geboren; pseudoniem van Maarten Elfers?) heeft een katholiek/joods-islamitische achtergrond en is de auctor intellectualis achter de ‘devotie’. Hij gebruikt daarnaast de pseudoniemen Henk M. Brouwer en Ron Vandenberg.
- Geïnspireerd door de eerdere Amsterdamse verschijningen van de Vrouwe van alle Volkeren, heeft hij op een gegeven moment zijn eigen ‘Staatsmadonna’ geconstrueerd. Hij werd daarbij met sympathie gesteund door een aantal personen en instellingen in de Staatsliedenbuurt. Door hen werd het organisatorisch en financieel (bijvoorbeeld via zendtijd op de lokale zender Salto/Mokum-TV en de uitgave van een propagandakrantje) mogelijk maakte deze mythe te creëren en gedurende een paar jaar in stand te houden. De geloofwaardigheid werd dusdanig groot dat menigeen op het verkeerde been is gezet. 
- Begin 1994 verscheen in HP/De Tijd een verhaal over O.L.Vrouw ter Staats dat de verschijningen heeft gedemystificeerd. Sindsdien heeft het Comité zijn ‘missie’-werkzaamheden gestaakt.

Materiële cultuur

- Devotioneel drukwerk: Mariabode, tweemaandelijks onafhankelijk Maria(verschijnings)Magazine, hiervan zijn zo’n vijf nummers verschenen in 1989-1990.
- Devotionalia: Processieflambouwtje, met daarop het lied van O.L. Vrouw ter Staats.
 

Bronnen en literatuur

Archieven: Archief en documentatie van M. Elfers te Amsterdam; Stadsarchief Amsterdam: documentatie en bibliotheek.
Literatuur: ‘Maria voor koffieshop verschenen’, in: Highest Magazine, enig en onafhankelijk shit-blad voor blowend nederland, nr. 5, 1987, p. 35-37; Joost Vermeulen, ‘Onze Lieve Vrouw ter Staats’, in: Het Parool, 27 mei 1989; Theodoor Holman, ‘Een verschijning: de MariaBode’, in: Het Parool, 31 juli 1989; Wilco Boom, ‘Heilige Maagd neemt bezit van krakersbolwerk’, in: Algemeen Dagblad, 19 augustus 1989; Jos Brink, ‘Wonderen’, in: Trouw 31 juli 1989; Lucas Henricus Maria Panhuysen, ‘MariaBode verschijnt voor hardcore Maria-fan’, in: Het Parool, 23 juli 1990; ‘PvdA misbruikt de Heilige Maagd niet’, in: NRC-Handelsblad, 16 december 1993; Jutta Chorus en Astrid Theunissen, Onze Lieve Vrouw ter Staats’, in: HP/De Tijd, 21 januari 1994, p. 14-16; Joost Vermeulen, ‘Mariategel gestolen’, in: Staatskrant (wijkcentrum Staatslieden- en Hugo de Grootbuurt) september 1995. 
Overige Bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Amsterdam-O.L. Vrouw ter Staats; filmopnames door het Österreichische Fernsehen uit ca. 1987; tv-reportages 17 september 1990; filmopnames door de afdeling Visuele Antropologie van de Universiteit van Amsterdam uit 1990; Salto/Mokum-TV met opname van zieners en bezoekers uit juni 1995; foto’s van Dirk Blij te Amsterdam.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.