Axel, O.L. Vrouw ter Hage / O.L. Vrouw van Axel

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: O.L. Vrouw ter Hage / O.L. Vrouw van Axel
Datum: Onbekend
Periode: Ca. 1930 - eind 20e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van de H. Gregorius de Grote
Adres: Walstraat 29-31, 4571 BH Axel
Gemeente: Hulst
Provincie: Zeeland
Bisdom: Breda
Samenvatting:

Het oorspronkelijke beeld van O.L. Vrouw ter Hage staande in de abdij Ter Hage, in de buurt van Axel, kende in de middeleeuwen geen bedevaart en werd alleen binnen de kloostermuren vereerd. Na de reformatie belandde het in Gent waar het gedurende de 17e en de 18e eeuw wel een bedevaart op gang bracht. In de 20e eeuw heeft de pastoor van Axel geprobeerd het beeld terug te krijgen, tervergeefs. Daarop liet hij omstreeks 1935 een houten kopiebeeld maken O.L. Vrouw van Axel, dat hij in de parochiekerk van Axel plaatste. Daar kende het slechts lokale verering.

Auteur: Ottie Thiers
Illustraties:
Topografie

- De Abdij Ter Hage, gesticht in Zeeuws-Vlaanderen ontving in 1278 een wit marmeren Mariabeeld ten geschenke om in de abdij te plaatsen. De nonnen raakten aan het beeld gehecht. Met de reformatie is het klooster totaal verwoest. De nonnen zijn toen definitief naar de zuidelijke Nederlanden vertrokken met medeneming van het marmeren beeld. Zij vestigden zich uiteindelijk te Gent. In 1614 werd hun nieuwe kerkje ingewijd, waarna het Mariabeeld 'met toeloop van volk werd vereerd'. Vele gunsten en wonderlijke genezingen deden de populariteit in de vorm van bedevaarten daar toenemen. De Franse revolutie maakte daar weer een einde aan. 
- Het beeld kwam uiteindelijk in het Karmelietenklooster te Gent terecht, dat al een ander wonderdadig beeld bezat, hierdoor raakte het daar op het tweede plan en in vergetelheid.

Cultusobject

- Marmeren Mariabeeld (h. 80 cm) uit 1278. Houten beeld van O.L. Vrouw gesneden in de jaren dertig van de 20e eeuw.

Verering

- Niets wijst erop dat het oorspronkelijke marmeren beeld in de middeleeuwen verering buiten de Zeeuws-Vlaamse abdij van Ter Hage genoot. Er is geen vermelding van de verering gevonden bij plaatselijke geschiedschrijvers, die toch wel de geschiedenis van het klooster verhalen: 1529, 1889, 1966. Fruytier (in Sancta Maria, 1930-'31) noemt voor het eerst 'O.L. Vrouw van Terhage te Beoostenblij bij Axel', maar spreekt tot 1614 uitsluitend van verering binnen de kloostermuren. Lucienne Cnockaert, die onder gebruik van veel archiefonderzoek de geschiedenis van de abdij beschrijft (1958-1959), rept niet over de verering.
- De Zeeuwse auteur Schutijser (1983 en 1988) en de koster van Axel, dhr. Duym (mondeling) melden: Pastoor L. Goedstouwers, die van 1931 tot 1940 de parochie van Axel onder zijn hoede had, heeft geprobeerd het oude Vlaamse beeld  naar Axel te krijgen. Mogelijk was hij op het idee gekomen door het artikel in Sancta Maria. Het beeld was en bleef echter in België. Goedstouwers liet een houten kopie maken van het miraculeuze beeld en noemde het 'O.L.Vrouw van Axel, O.L.Vrouw ter Hage, en Moeder van de Zalige Hoop' en plaatste het in de parochiekerk. In een van de zuilen is bovendien nog een afbeelding van de kopie aangebracht. 
- De maanden mei en oktober wijdde hij speciaal aan de verering van O.L.Vrouw van Axel, met alle avonden een Lof en rozenkransgebed. De mensen kwamen echter alleen uit eigen parochie; O.L.Vrouw van Axel was onvoldoende bekend. De opvolgers van pastoor Goedstouwers vierden de Mariamaanden voortaan algemeen, niet persoonlijk voor O.L.Vrouw van Axel.

Materiële cultuur

- Een devotieprentje van O.L. Vrouw van Axel / O.L. Vrouw ter Hage, is afgebeeld in Schutijser (1983) en (1988) p. 20 en 29.

Bronnen en literatuur

Archieven: Axel: parochiearchief; zie Wesseling, Cnockaert en Schutijser voor vermelding archiefvindplaatsen voor de middeleeuwse en Belgische periode.
Literatuur: A. de Mul (red.) en B.A.Th.M. Truffino (vert.), 'Kroniek van Axel en omgeving tot 1525 in uittreksels uit een handschrift van Jacob de Hont, in: Jaarboek oudheidkundige kring "De vier ambachten" 1939-1940 (Hulst: Oudheidkundige kring 'De Vier Ambachten', 1940) p. 33-244; A. de Castro, Axel. Bijdrage tot de geschiedenis van Zeeuwsch-Vlaanderen (Sint-Niklaas, 1889) p. 10-11 over abdij, niets over bedevaart of O.L.Vrouw, terwijl de schrijver wel het H. Kruis te 'De Clincke' noemt. De Castro is overigens niet erg nauwkeurig; A.J. Fruytier, 'Onze Lieve Vrouw van Terhage te Beoostenblij bij Axel', in: Sancta Maria, kerkelijk weekblad voor het bisdom van Breda , 8 (1930-1931) p. 76, 84, 91-92, 100-101, 108; Michael Schoengen, Monasticon Batavum, dl. 3 (Amsterdam: NH Uitgevers Mij, 1942) p. 16-17; L. Cnockaert, 'De stichting der cistercienzer abdij Ter Hagen onder Axel', in: Citeaux in de Nederlanden (Westmalle: Abdij, 1950-1958), jg.9 (1958), p. 121-131; L. Cnockaert, 'De cistercienzer abdij Ter Hagen. De translatie naar Merelbeke en de terugkeer naar Axel', in: Citeaux commentarii cisterciense (Achel: Abdij Achel, 1959-..), jg.11 (1960) 1, p. 27-38; J. Wesseling, De geschiedenis van Axel (Groningen: Niemeyer, 1966) p. 58-61, 365. Over klooster, niets over bedevaart of O.L. Vrouw. Gebruikte wel de kroniek van De Hondt, red. De Mul, en Cnockaert]; A.M.J. Schutijser,  Onze Lieve Vrouw van Axel, Moeder van de Zalige Hoop, Onze Lieve Vrouw ter Hage (Koudekerke: eigen beheer, [1983] 10p., 21cm.; vlgs. Wesseling, ook opgenomen in Schutijser (1988); A.M.J. Schutijser, De Lieve Vrouwtjes van Zeeland. Bedevaartplaatsen in Zeeland (Koudekerke: eigen beheer, 1988) 20-29 zelfde als vorige; A. van Kalken, Luctor et Emergo of het huis van Maria’s Blijdschap, 1236-1796’, in: Collectanea Ordinis Cisterciensium reformatorum 4, p. 308, 5, p. 24.`
Overige Bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Axel O.L. Vrouw; Meertens' Volkskundevragenlijst 64a (1994). 

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.