Kasteren, Antonius Abt

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: Antonius Abt
Datum: derde zondag van januari
Periode: late middeleeuwen-1648/1794-1870/1982-heden.
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Antoniuskapel in de buurtschap Kasteren onder Liempde, onder de parochie St.
Adres: Vendelstraat 2, 5298 CZ Liempde
Gemeente: Boxtel
Provincie: Noord Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

Oude cultus in het buurtschap Kasteren onder Liempde rond Antonius Abt. Al in de late middeleeuwen bezochten met name familieleden van pestlijders de St. Theuniskapel op het goed Slophoos. De kapel werd kort na 1651 afgebroken, maar in 1794 opnieuw herbouwd. Rond 1870 werd de houten kapel wederom afgebroken. In 1982 werd de Theuniskapel opnieuw opgebouwd. Tegenwoordig houdt men te Kasteren op de derde zondag van januari weer een Antoniusviering. Van een bedevaart was echter geen sprake.

Auteur: Jeroen van de Ven
Illustraties:
Topografie

- Reeds in de late middeleeuwen stond op een plaats die in de volksmond De Vier Gemalen werd genoemd een St. Theuniskapel. Deze plek bevond zich op het goed Slophoos in het buurtschap Kasteren nabij Liempde. In de volksmond heette deze kapel het ‘heilig huijske'. Na de Vrede van Munster in 1648 moest de kapel worden afgebroken. Het bedehuis moet kort na 1651 zijn gesloopt aangezien in een belastingregister van 1669 betreffende het dorp St. Oedenrode valt te lezen dat ene Pieter Lus een hoeve had gebouwd (Conincxhoeve) op Slophoos, langs het gebied in het buurtschap Kasteren ‘aen 't affgebroken St. Teuniscapelleken'.
- Na 1794 werd de Antoniuskapel op Kasteren herbouwd, nu van hout. Dit kapelletje zou reeds vóór 1870 weer zijn afgebroken. In 1982 werd het initiatief genomen tot de wederopbouw van de St. Theuniskapel.

Cultusobject

- Cultusobject is anno 1996 een bronzen Antoniusbeeld van de beeldhouwer Pierrot van Leest. Het beeld is afgeschermd door middel van een ijzeren raster. Een ouder Antoniusbeeld dat mogelijk in de vroegere kapellen kan hebben gestaan, is niet bekend.

Verering

- Het Antoniusgilde te Liempde is waarschijnlijk in het begin van de 15e eeuw ontstaan uit een veel oudere Antoniusbroederschap. De bijzondere verering voor Antonius te Liempde kan waarschijnlijk worden verklaard uit het bestaan van dit gilde. Wellicht hebben leden van dit Antoniusgilde in vroeger tijden ook de oude St. Theuniskapel gebouwd. Ofschoon de oude veldkapel in 1648 moest afgebroken, bleef het Antoniusgilde bestaan.
- In 1982 werd te Liempde het initiatief genomen om de oude Antoniuskapel weer in ere te herstellen. Het idee hiervoor ontstond naar aanleiding van een lezing door de voorzitter van de plaatselijke heemkundekring over de geschiedenis van het gehucht Kasteren. In een week tijd bouwden vier vrijwilligers aan de kapel. De veldkapel werd ingezegend op 13 november 1982. Achter een ijzeren raster staat een bronzen Antoniusbeeld. Naast de nis wordt in het kort de geschiedenis van Antonius Abt verteld alsmede van diens verering in het buurtschap Kasteren. Op de plaquette is ook een klein gebedje te lezen.
- Op 22 januari 1995 werd in het buurtschap Kasteren onder Liempde wederom voor de  twaalfde maal een Antoniusviering gehouden. De eucharistieviering, voorafgaand aan de processie, werd gehouden in kampeerboerderij De Musdonk. Daarna togen zo'n 70 bedevaartgangers, iets na twaalven, onder aanvoering van vaandeldragers van het Liempdse Antoniusgilde met kaarsenlantaarns en bruidjes naar de Antoniuskapel. Daar aangekomen, werd door een norbertijn, tezamen met de andere aanwezige gelovigen, met een litanie Antonius aangeroepen. Ter afsluiting van de plechtigheden werd een zgn. Antoniusmaal gehouden.

Bronnen en literatuur

Literatuur: J.A. Coppens, Nieuwe beschryving van het bisdom van 's-Hertogenbosch: naar aanleiding van het `Katholyk meijerijsch memorieboek' van A. van Gils, dl. 4 ('s-Hertogenbosch: Demelinne, 1843) p. 278; Acta sanctorum (...), dl. 2 (Brussel: A. Greuse, 1863) p. 471-527; L. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's-Hertogenbosch, dl. 4 (St. Michielsgestel, 1873) p. 695, noot 2; Bibliotheca hagiographica latina, dl. 1 (Brussel: 1898-99) p. 99-100; Ph. van Leefdael, `Beschrijving der meierij van 's-Hertogenbosch', in: Bijdragen van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant 2 (1908) p. 9; W.H.Th. Knippenberg, `Oude kapellen in Noord-Brabant II', in: Brabants heem. Tweemaandelijks tijdschrift voor Brabants heem- en oudheidkunde 10 (1958) p. 81; W. Heesters, `Een heylich huysken', in: Heemschild 12 (1978) p. 93-95; Kasteren, een gehucht apart. Kleine geschiedenis van een bijzonder stukje Liempde (Liempde: Stichting Kèk Liempt, 1982) p. 149-155; H. Beex, `Sint Theunis in Kasteren', in: St. Jansklokken  (26 november 1982) p. 12; A.C. Jansen et al. (red.), Encyclopedie van Brabant, dl. 2 (Baarn, 1985) p. 301-302 (foto Antoniusprocessie); `"Sint Teunis met vèreke" aangeroepen', in: Brabants dagblad (23 januari 1995), verslag.

Overige Bronnen: KDC: BiN-dossier Kasteren; VKVL 64a (1993).

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.