- De ambachtsheerlijkheid Grijsoord is gelegen in het zuidoosten van het eiland Goeree-Overflakkee en omvat de dorpen Oude-Tonge en Nieuwe-Tonge. Oude-Tonge is gesticht na de inpoldering van het gors die Tonge en aanvankelijk Nieuwe-Tonge genoemd werd. Na de bedijking in 1454 van het Noordland werd het dorp Nieuwerkerk of Nieuwe-Tonge gesticht. Pas daarna ontstond de benaming Oude-Tonge.
- Op last van graaf Willem IV van Holland werd de parochiekerk van Oude-Tonge aan O.L. Vrouw toegewijd. De kerk werd na de reformatie aan de protestanten overgedragen. In 1647 richtte de jezuïet Ambrosius van Rheen een statie op. In 1672 bouwde de jezuïet Johannes Veer in Oude-Tonge een nieuw kerkje.
- In 1705 ging de jezuïetenkerk over in handen van reguliere geestelijken. De eerste wereldlijke pastoor van Oude-Tonge was Hubertus van der Meer. In 1757 vroegen de katholieken van Oude-Tonge toelating om een nieuw kerkje te mogen bouwen. In 1759 ontvingen zij hiervoor toestemming. Voor de bouw van een schuilkerk werd een strook grond van de weduwe Van Zennen gekocht waarop de nieuwe kerk gebouwd kon worden. De schuilkerk werd gebouwd op het erf achter het oude 'kerckehuys'. Het gebouw, elf meter breed en 30 meter lang, had 'steenen muuren met pannendak'. Het ontwerp van de kerk, zonder kerkramen, toren en kruis, was afkomstig van een onbekende timmerman uit 's-Gravenhage. De schuilkerk werd in stilte ingewijd. Boven het altaar hing een groot altaarstuk voorstellende Christus en de Samaritaanse vrouw bij de put van Jacob. De latere neogotische parochiekerk (1898; architect Jos. Cuypers) van Oude-Tonge werd toegewijd aan O.L. Vrouw Hemelvaart.

- Het cultusobject was een gepolychromeerd beeldje van O.L. Vrouw. Over de ouderdom ervan kan alleen worden gegist, maar vaststaat dat het beeld in ieder geval vervaardigd is vóór 1656. Het O.L. Vrouwbeeld stond in 1656 nog in het woonhuis van een zekere Stompwijk aan de Turfmarkt in Gouda en is korte tijd later in bezit gekomen van Cornelius de Nobelaer, heer van Cabau en Grijsoord. Het Mariabeeld is vervolgens dankzij een gift van deze De Nobelaer, samen met enkele paramenten, een ciborie en een miskelk, in de statie van Oude-Tonge terechtgekomen. In 1672 stond het beeld in ieder geval in de statie naast het altaar opgesteld. Een oude inventaris van de statie van Oude-Tonge uit 1672 geeft een beschrijving van het O.L. Vrouwebeeld en vermeldt tevens de plaats van het beeldje in de kapel: 'Een klein L. Vrouwebeeldeken, staende op de kerck, neffens den autaer, hebbende op den arrem 't Kindeken en in de hant een schepter, nettekens gesneden ende afgeset met gout, blau ende purpure koleuren'.
- Het is onduidelijk of het Mariabeeld te Oude-Tonge een beeltenis betrof van O.L. Vrouw van Scherpenheuvel, of van Maria Zetel der Wijsheid, een befaamd Leuvens O.L. Vrouwebeeld. De kinderen van de hiervoor vermelde Stompwijk hebben aan de jezuïet Veer verteld dat het beeldje, volgens hun vader, gesneden zou zijn uit de omgehaalde eik die tot 1603 bij de O.L. Vrouwkapel in het Belgische Scherpenheuvel stond: 'Nota, dat de Stompwyckers binnen Tergouw aen p. Veer hebben geseit uyt Vader gehoort te hebben, dat dit beelt gemaeckt is uyt den boom van 't beelt van Scherpenheuvel'. Dat het O.L. Vrouweeeld uit de eik van Scherpenheuvel afkomstig is, heeft ook pater Florentius van Stompwijk uit Haarlem aan de Veer bevestigd. Het is daarom opmerkelijk dat de jezuïet Petrus Ignatius Didiers op 13 februari 1708 in een brief schrijft dat hij het O.L. Vrouwbeeld in de kerk van Oude-Tonge, naar het voorbeeld van het bekende Leuvense beeld van Maria Zetel der Wijsheid, heeft gesierd met een kroontje van goud en zilver, een scepter, sterren, een maan en een wereldbol.
- Het O.L. Vrouwebeeld van Oude-Tonge werd volgens deken C. Holtkamp in de 20e eeuw vervangen door een ander Mariabeeld (tijdstip onbekend). Het beeldje zou zich volgens hem, in gerestaureerde vorm, bevinden in het Centraal Museum te Utrecht. Navraag leert echter dat het beeld daar niet aanwezig is. Ook andere naspeuringen hebben vooralsnog geen informatie opgeleverd omtrent de huidige verblijfplaats van het O.L. Vrouwebeeld van Oude Tonge.
- In de huidige parochiekerk O.L. Vrouw Hemelvaart staat op een sokkel nog een 19e-eeuws gepolychromeerd houten beeld van O.L. Vrouw met Jezuskind. Tijdens de watersnoodramp van 1953 dreef het beeld door de kerk. Het beeld was kennelijk beschadigd en is daarna wit geschilderd. Bij de restauratie in het Museum Boymans van Beuningen werd de oorspronkelijke polychromie van het Mariabeeld hersteld.

Wonder
- Aan het O.L. Vrouwebeeld van Oude-Tonge zou zich op 14 augustus 1656 in Gouda een wonder hebben voltrokken. In het manuscript van Veer is dit mirakel opgetekend: 'Mirakel geschiet binnen Tergouw door het beelt van Onse Lieve Vrouw, dat nu rust in de Oude Tonge neffens den autaer. In het jaer 1656 omtrent Sint Jacob. Mariken den Light, geestelicke dochter, verhit zijnde van den arbeidt ende zeer dorstigh, heeft genomen een kommigen karnemelck en dat gedroncken, waervan zij heeft gekregen eenen stercken afganck, die haer ten laetsten so verre heeft gebraght, datter niet anders als de doot en was te verwaghten. Suster Haetijen de Light oock geestelicke dochter verscheiden remedien gebruijckt hebbende, maar tevergeefs, heeft haren toevlught genomen tot het beelt van O.L. Vrouw (dat nu staet in de Oude Tonge achter den autaer, maer toen ter tijt bewaert wierd binnen Tergouw ten huyse van monsieur Stompwyck op de turfmart) ende aldaer haer herte uytgesproocken hebbende, gebiecht en onsen Heer ontfangen, is wederom gekeert naer huys. De siecke, haere suster hoorende, heeft geroepen: suster, O.L. Vrouw heeft mij genesen, is opgestaen van selfs gesont en wel te pas en denselfden morgen uijtgegaen om wat vlees te koopen, dat met appetit, het werck bij de handt genomen al oftse noyt sieck en hat geweest. Tooyrkonde hebben beide susters dit onderteekent en begeerent oock met hunnen eedt te verklaren. Het bovendstaende is geschiet daegs voor Ons L. Vrouwen Hemelvaart'.
- Een volksverhaal uit Oude Tonge vertelt dat het miraculeuze O.L. Vrouwebeeld na de hervorming uit de dorpskerk is verwijderd, maar op onverklaarbare wijze steeds terugkeerde in de kerk. Ten einde raad zouden de hervormden uiteindelijk het beeldje hebben ingemetseld om het op de plaats te houden en het aan het gezicht te onttrekken.

Geschiedenis
- De weinige gegevens die lijken te wijzen op verering van het miraculeuze O.L. Vrouwebeeld in Oude Tonge, zijn afkomstig uit een kort artikel van J. Kleyntjes in de Bijdragen voor de geschiedenis van het bisdom van Haarlem. Kleyntjes noemt met betrekking tot het O.L. Vrouwebeeld van Oude-Tonge de inventaris van Johannes Veer van 1672, een van hem afkomstig 'handschriftje' en een brief van de Leuvense Petrus Ignatius Didiers van 13 februari 1708 als zijn bronnen.
- De enige aanwijzingen voor verering van het Mariabeeld zijn twee fundaties van fl. 180,=, vanwege Paulus Verhaegen (vóór 1670) en Petrus van Soest (ca. 1708). Volgens de inventaris van de statie van 1672 moest Johannes Veer van de rente van dat bedrag iedere dag een kaars opsteken bij het beeldje van O.L. Vrouw: 'P. Veer heeft genoten van mijn heer Petrus van Soest 180 guldens, ende eertyts gegeven zijn van eenen Paulus Verhaegen, om dagelicks vande interest te ontsteken een keers voor het geseide beelt'. Een inventaris van de statie over de jaren 1695-96 vermeldt de fundatie van Van Soest: 'Ecclesiae Oudetonganae dum tempora mutabuntur, debet pro cereo ante iconem B.M.V. quotidie arsuro fundationis d. Van Soest 180 flor'.

Archieven: Brussel. Algemeen Rijksarchief: archives Jésuitique, province Flandro-Belgique, inv.nrs. 468, 1410 (= inventaris statie Oude-Tonge, 1672); Den Haag, Rijksarchief in Zuid-Holland: Oude Tonge binnen de heerlijkheid Grijsoord, inv.nr. 915; Brussel, Koninklijke Bibliotheek, Acta missionis Hollandicae societatis Jesu, dl. 4, p. 252-254, inv.nr. 11992 (= archieven statie Oude-Tonge); Nijmegen, archief van de Nederlandse provincie der jezuieten: doos 118, C17 1a en 1c, Acta missionis Hollandicae societatis Jesu, dl. 7, p. 483, inv.nr. AF 9; Oude-Tonge, parochie-archief O.L. Vrouw Hemelvaart (deels in 1977 verbrand), memorieboeken, dagboeken pastoor Janus.
Literatuur: A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, dl. 8 (Gorinchem: J. Noorduyn, 1846) p. 692-698; J. Kleyntjes, `Oude Tonge', in: Bijdragen voor de geschiedenis van het bisdom van Haarlem 57 (1939) p. 353-376, m.n. p. 372; F. van Hoeck, Schets van de geschiedenis der jezuieten in Nederland (Nijmegen: Dekker & Van De Vegt, 1940) p. 69-70; J. Kleyntjes, `O.L. Vrouwenbeeld in Oude Tonge', in: Bijdragen voor de geschiedenis van het bisdom van Haarlem 60 (1948) p. 221-222; C. Holtkamp, `Het O.L. Vrouwe-beeld van Oude Tonge', obscuur artikeltje in een misboekje van de O.L. Vrouw Hemelvaartparochie van Oude-Tonge (30 september 1980?) p. 3-4; G. M. van Aalst en M.M. Warning, Inventaris van de archieven van de ambachtsheerlijkheid Grijsoord 1410-1984 (...) ('s-Gravenhage: Rijksarchief in Zuid-Holland, 1994) p. xiii-xiv, xvi en nr. 915.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Oude-Tonge-OLVrouw; mondelinge gegevens in 1996 door G. Krouwer te Oude-Tonge.