Schalkwijk, O.L. Vrouw van Schalkwijk [O.L.Vrouw van Houten/Wulven?]

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: O.L. Vrouw van Schalkwijk [O.L.Vrouw van Houten/Wulven?]
Datum: Geen specifieke datum
Periode: ca. 1880-heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk H. Michael
Adres: Jonkheer Ramweg 19, 3998 JP Schalkwijk, 030-6011321
Gemeente: Houten
Provincie: Utrecht
Bisdom: Utrecht
Samenvatting:

Rond 1880 verkreeg de pastoor een middeleeuws beeldje, naar men zegt uit particulier bezit, dat ook vroeger in bezit van de parochie zou zijn geweest. Vanaf die tijd heeft het tot op heden een lokale verering genoten onder de naam O.L. Vrouw van Schalkwijk. Geen bedevaart. Misschien is dit beeldje O.L.Vrouw van Wulven/Houten, vereerd van de middeleeuwen tot en met de 17e eeuw.

Auteur: Ottie Thiers
Illustraties:
Topografie

- De huidige parochiekerk van Schalkwijk werd in de jaren 1878-1879 gebouwd en staat op de plaats van de voormalige schuilkerk, een boerderij waar de katholieken sedert de reformatie kerkten. Rond 1880 zou pastoor G. Hilhorst van Schalkwijk het beeldje uit particulier bezit teruggekregen hebben. In 1883 vestigde zich een aantal zusters van de Sociëteit van Jezus, Maria en Jozef in het dorp. Het beeldje heeft vanaf dat moment in hun kloosterkapel een plaats gehad. Nadat de zusters in 1954 vertrokken waren is het beeldje weer in de parochie terechtgekomen. Sinds 1961 bevindt het zich in de kerk, aanvankelijk in een schrijn tegen de noordelijke kerkmuur bij de doopkapel, het latere mortuarium. Toen in 1993 de kapel van O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand werd gerestaureerd en ingericht tot dagkapel, heeft het beeldje daar een plaats gekregen. 

Cultusobject

- Het Schalkwijkse Mariabeeldje dateert uit de 14e eeuw, is 17,5 cm hoog, van hout en gepolychromeerd. Maria draagt haar zoon op de linkerarm en in haar rechterhand houdt zij een gouden scepter vast. Jezus draagt een wereldbol. Beiden hebben een gouden kroon op het hoofd. Kroontjes en scepter zijn een geschenk van de bevolking ter gelegenheid van het gouden jubileum van het St.-Canisiusgesticht van de zusters van de Sociëteit van Jezus, Maria en Jozef. De voorwerpen werden in 1933 vervaardigd in de plaats van de oude attributen door atelier Van Roosmalen uit Utrecht. Toen het beeldje in 1961 in de kerk geplaatst werd, is door Jean van der Poll uit Bilthoven een smeedijzeren schrijn met glas ervoor vervaardigd.

Verering

- Hoewel het beeldje uit de 14e eeuw dateert, is er in de Schalkwijkse geschiedenis eigenlijk niets over bekend. De middeleeuwse geschiedenis bestaat uitsluitend uit een legende die geen plaats- of persoonsnamen bevat, kortom, die niet aan Schalkwijk kan worden verbonden. De legende, die mondeling van geslacht op geslacht zou zijn overgeleverd, vertelt dat een boer die op het land werkte een kind hoorde huilen. Afgaande op het geluid trof hij in een nabijgelegen put het Mariabeeldje aan. De plaatselijke pastoor zag hierin een mirakel en bracht het beeldje vervolgens over naar de kerk. Als gevolg van de reformatie zou het beeldje in particulier bezit bewaard zijn - tot de pastoor het rond 1880 terugkreeg. De heer P.M. Heijmink Liesert heeft van deze overdracht ooit een aantekening in het archief gezien, maar deze schijnt verdwenen te zijn.
- In 1883 hebben de zusters van Jezus, Maria en Jozef het beeldje onder hun hoede genomen en de verering sterk bevorderd. Zij hebben ook verhoringen genoteerd; deze aantekeningen zijn eveneens gezien door P.M. Heijmink Liesert, maar nadien verdwenen. De laatste gunst die werd toegeschreven aan Maria van Schalkwijk betrof de goede afloop van de evacuatie van het dorp tijdens de Tweede Wereldoorlog. De verering heeft steeds een plaatselijk karakter gehad. Tegenwoordig worden nog geregeld kaarsen opgestoken bij het beeldje.
- In circa 1986 is een kleurenfoto van het beeld gemaakt die in kleine oplage is verspreid.

Bronnen en literatuur

Archieven 1: Utrecht, RA Utrecht: R 50-1, parochiearchief Schalkwijk, inv. nr. 3, Registrum Memoriale, de aantekeningen uit 1882, 1925 en 1933 over Maria van Schalkwijk van de nonnen van het Canisiusgesticht te Schalkwijk bevonden zich in 1968 nog in dit archief, maar zijn inmiddels verdwenen; Vught: Archief Zusters van de Sociëteit van Jezus, Maria, Jozef, hierin was niets te vinden. 
Archieven 2: J. Reitsma en S.D. van Veen (ed.), Acta der Provinciale en particuliere synoden. Gehouden in de Noordelijke Nederlanden gedurende de jaren 1572-1620, dl. 6 (Groningen: J.B. Wolters, 1897) p. 302, 321-322 geen klachten over bedevaart in Schalkwijk.
Literatuur: V. Schrijvers, Mariahulde I (Tilburg: Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis, z.j.) p. 3-12; P.M. Heijmink Liesert, Schalkwijk, de geschiedenis van een Stichts dorp (Schalkwijk: Rabobank Schalkwijk, 1979) over de kerk p. 97-148, over O.L.V. p. 148; J.A.M. Smits en O.J. Wttewaall, Monumenten-inventarisatie provincie Utrecht. Houten. Ontstaan en groei I (Zeist: Kerckebosch bv, 1988) kerkelijke geschiedenis p. 106-118; J.A.M. Smits en O.J. Wttewaall, Monumenten-inventariatie provincie Utrecht. Houten. Historische bebouwing II (Zeist: Kerckebosch bv, 1991) kerk Schalkwijk p.130-137; P.M. Heijmink Liesert, De kathedraal van Het Sticht. De parochiekerk van de heilige aartsengel Michael te Schalkwijk (Houten: Ibero, 1995) devotiebeeldje Maria van Schalkwijk p. 126-128;
Overige Bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Schalkwijk-OLVrouw; PJMI VKVL 64a (1993); mondelinge informatie van P.M. Heijmink Liesert en Zr. Louise van Laarhoven.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.