Beesel, H. Gertrudis

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Gertrudis
Datum: 17 maart
Periode: ? - tot ca. 1940
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Gertrudis
Adres: Kerkplein 1, 5954 BA Beesel
Gemeente: Beesel
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Een waarschijnlijk in de 14e eeuw ontstane mis die voornamelijk tot uiting kwam op de feestdag van de heilige zelf (17 maart). Er zijn vrijwel geen gegevens bekend over deze mis behalve dat 17 maart jaarlijks een kerkelijke zondag was en naast veel eigen dorpsbewoners ook velen uit de regio de speciale mis bijwoonden.

Auteur: Frans Geerlings
Illustraties:
Topografie

- Een altaar gewijd aan St. Gertrudis bevond zich waarschijnlijk al in het kerkje vanaf "de bouw in 1157". Deze bouwdatum vond men, volgens een losse notitie in het kerkarchief, tijdens de sloop van het kerkje in 1840 op een houten balk waarin vrij vertaald de volgende tekst stond gebeiteld: "Wij van Elmpt hebben die kerk gebouwd anno 1157". Deze houten balk is momenteel helaas onvindbaar. 

Het vroeg-romaanse uit maaskeien opgetrokken zaalkerkje stond midden op het huidige kerkhof in Ouddorp; de oude fundamenten liggen er nog steeds. Aan het altaar van St. Gertrudis werden bij testament van 5 augustus 1374 zeven "planchones" (panelen) geschonken door Eva van der Maesen, een tante van de toenmalige Beeselse pastoor Petrus van der Maesen. 

- In december 1839 werd het 20 bij 9 meter grote kerkje inclusief het St. Gertrudisaltaar door een storm verwoest. De 19,5 meter hoge kerktoren scheurde los van de kerkmuur, zakte 43 centimeter uit het lood en dreigde om te vallen. Doordat het kerkdak naar beneden stortte overleefden slechts enkele beelden (waaronder een houten Ceciliabeeld uit de 17e eeuw), kruisen, meubelstukken (o.a. 2 kleine kerkbanken en een 16e eeuws hardstenen doopvont) en de door Johan Clockengieter uit Venlo in 1464 gegoten kerkklok deze verwoesting. Niet bekend is of men nog een nieuw Gertrudisaltaar heeft opgericht in de nieuwe kerk, die in 1841-1842 naar een ontwerp van de Maastrichtse architect J. Dumoulin in waterstaatsstijl oftewel neo-barok werd gebouwd op zijn huidige lokatie aan het Kerkplein in het centrum van het dorp. Deze nieuwe 34 bij 15 meter grote kerk kreeg een 40 meter hoge toren en werd op 24 oktober 1842 door bisschop Paredis van Roermond plechtig ingewijd. Vanaf 1926 werd de kerk naar een ontwerp van architect C. Franssen uit Roermond vergroot naar 52 bij 19 meter (de toren verhoogd naar 45 meter) en werd tevens de bouwstijl veranderd van neo-barok in neo-gotisch. Op 6 augustus 1930 werd de totaal verbouwde kerk door bisschop Schrijnen van Roermond her-ingewijd.

In november 1944 werd de kerktoren tijdens een heftig granaatvuur tussen de geallieerden en de Duitse bezetters in puin geschoten. De uit 1464 daterende 1600 kilo zware klok donderde naar beneden maar werd ongeschonden onder het puin teruggevonden. Ook het kerkdak werd tussen november 1944 en maart 1945 grotendeels verwoest, terwijl de Duitsers ook nog de sacristie opbliezen op zoek naar kerkschatten.

In 1955 werd de laatste hand gelegd aan de wederopbouw. In 1982 werd het gehele dak inclusief de torenspits vernieuwd.

Cultusobject

- Gertrudis werd in korte tijd een van de meest populaire heiligen van de middeleeuwen. In Limburg is zij patrones van de dorpen Sint Geertruid, Jabeek, Wylre, Maasbracht, Beesel, Oirlo en Lottum.

- In de Beeselse parochiekerk bevindt zich vooraan tegen de linkerpilaar een houten en met een laagje gips bekleed beeld van St. Gertrudis, 163 centimeter hoog en daterend van rond 1920. De heilige wordt uitgebeeld als een abdis in habijt met een sluier over de strakke hoofdkap, waaraan een kindoek is bevestigd. In haar rechterhand houdt ze een staf en in haar linkerhand het evangelieboek. Tegen haar staf kruipen twee ratten omhoog. Het beeld werd in 1984 door Th. Seeters uit St. Odiliënberg gerestaureerd en voorzien van een nieuwe verflaag. Ook het bladgoud werd vernieuwd.

 

Verering

- De vereerders riepen haar hulp in tegen rattenplagen en tegen veld- en huismuizen, die niet van de gewassen op het land of de wintervoorraden afbleven. Omdat ratten en muizen ook ziektes over brachten werd St. Gertrudis eveneens aangeroepen bij hevige koortsen.

- In Beesel dragen voorts nog een zangkoor en de harmonie haar naam.

Bronnen en literatuur

Archieven: Parochiearchief Beesel; Archief Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal Beesel.

Literatuur: W. Luys, ‘De kerk van de H. Gertrudis te Beesel’, in: Tentoonstellingsgids Bieslo aen die Maese (Beesel, z.n., 1980) p. 56-58; Loe Giesen, Tussen Maas en Meerlebroek (Beesel, Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal, 1990) p. 77-80; Frans G.J. Geerlings, 'Oude grafmonumenten tot rond 1900. Inventarisatie van hetgeen nog over is. Deel 2: Beesel - Ouddorp', in: Maas- en Swalmdal 13 (Beesel, Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal, 1993) p. 63-78.

Overige bronnen: KDC BiN-dossier.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.
 
<<< /a>