Nijmegen, H. Blasius

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Blasius
Datum: 3 februari
Periode: 1935 - ca 1960
Religieuze context: Christelijk
Locatie: St. Stephanuskerk van de parochie Christus Koning / St. Stephanus
Adres: Berg en Dalseweg 203 (kerk) en 205 (pastorie), 6522 BK Nijmegen
Gemeente: Nijmegen
Provincie: Gelderland
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

Dankzij het bezit van een reliek en de oprichting van een Blasiusbroederschap in 1934, werd deze kerk ook bezocht door mensen van buiten de parochie die om voorspaak kwamen vragen bij deze heilige. Na circa 1960 nam de cultus in betekenis af; tot heden bestaat nog wel de mogelijkheid voor parochianen om op een zondag nabij 3 februari de Blasiuszegen te ontvangen. 

Auteur: Augustinus Hollaardt
Illustraties:
Topografie

- De Byzantijns aandoende koepelkerk van St. Stephanus werd in 1923 gebouwd naar een ontwerp van Pierre Cuypers. In de jaren daaropvolgend werd de kerk verfraaid met mozaïeken en glas-in-loodramen van Joan Collette. In de jaren zestig werden de binnenmuren van de kerk, waarin plaats is voor circa 550 bezoekers, wit geschilderd. In 1992 werd de kerk verrijkt met de gerestaureerde kruiswegstaties die afkomstig waren van het voormalige Canisiusziekenhuis. Ook deze staties zijn vervaardigd door Joan Collette. Vanwege de aanwezigheid van diens kunstwerken staat de kerk op de gemeentelijke monumentenlijst als ‘monument ten dele’. 

Cultusobject

- In de late middeleeuwen werd Blasius (bisschop en martelaar te Sebaste; Armenië, 4e eeuw) gerekend onder de ‘veertien noodhelpers’. Vooral dankzij de Legenda aurea van Jacobus de Voragine (vóór 1264) werd het verhaal van Blasius' genezingswonder ten gunste van een kind dat door een visgraat in de keel dreigde te stikken, wijd en zijd verbreid. De populaire gebruiken van de Blasiuszegen (waarbij twee kaarsen kruiselings tegen de hals worden gehouden), de zegening van kaarsen en van brood, wijn, water en vruchten tegen keelziekten - alle nauw verbonden aan de viering van zijn feestdag op 3 februari - werden later opgenomen in de appendix van het Rituale Romanum (eerste uitgave in 1614).
- De kerk beschikt over een Blasiusreliek (botresten) die is ingemetseld in de kerkmuur, onder de koepel. Naast deze plek is een gekleurd gipsen beeld (ca. 1,20 m) geplaatst dat Blasius voorstelt.

Verering

- In 1934 werd in de nog jonge Stephanuskerk, op verzoek van pastoor G.W. van der Heijden, de ‘Broederschap van de heilige Blasius’ canoniek opgericht door mgr. A.F. Diepen, bisschop van 's-Hertogenbosch. Een belangrijke legitimatie om deze broederschap op te richten was het bezit van ‘een kostbare relikwie van de beenderen van den H. Blasius’. Als voornaamste doelstelling van de broederschap gold de verspreiding van de devotie tot de H. Blasius als voorspreker bij keelziekten en andere kwalen. Blijkens de statuten was het lidmaatschap niet beperkt tot de eigen parochianen, zodat ook katholieken van elders deelachtig konden worden aan de hieraan verbonden geestelijke gunsten indien zij de H. Blasius in deze kerk kwamen vereren. Op 28 januari 1935 liet paus Pius XI het besluit uitvaardigen dat alle christen gelovigen die op 3 februari deze parochiekerk bezoeken, daarmee een volle aflaat kunnen verdienen.
- Tot circa 1960 werd de feestdag van Blasius, voorafgegaan door een noveen, plechtig gevierd in de kerk. Ook kon men gedurende het gehele jaar bij de pastorie water afhalen dat gewijd was ter ere van Blasius. Ofschoon aan deze gebruiken een eind is gekomen, is de verering van St. Blasius in de St. Stephanuskerk op bescheiden schaal blijven bestaan. In de kerk zijn de reliek en het beeld nog steeds aanwezig, en elk jaar bestaat de mogelijkheid voor de parochianen om begin februari de Blasiuszegen te ontvangen.
Devotioneel drukwerk
G.W. van der Heijden, Noveenboekje voor de vereerders van den H. Blasius, bisschop en martelaar (Nijmegen: de auteur, impr. 1935; 58 p.) bevat een levensgeschiedenis, noveengebeden, litanie, andere gebeden, wijding van kaarsen en Blasiuszegen, wijding van water enz., statuten van de broederschap, liederen ter ere van de H. Blasius; op p. 37 vermelding van de kostbare relikwie, op p. 53 vermelding van de aflaat van Pius XI.

Bronnen en literatuur

Archieven: Nijmegen, parochiearchie St. Stephanuskerk: memoriaal.
Literatuur: J. Zwetsloot, 1923-1948: gedenkschrift aangeboden aan alle parochianen en vrienden van de parochie St. Stephanus bij haar zilveren bestaansfeest (Nijmegen: parochie St. Stephanus, 1948); V.M.A.N. Collette, ‘Monumentale kunst van Joan Collette in de St. Stephanuskerk te Nijmegen’, in: Numaga 34 (1987) p. 29-40.
Overige Bronnen: KDC: BiN-dossier Nijmegen-Blasius.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.