Stramproy, H. Willibrord

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Willibrord
Datum: 7 november (en zondag na)
Periode: 17e - 19e eeuw?
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Put
Adres: Parochie H. Willibrordus, Pastorie Beatrixstraat 2, 6039 CJ Stramproy
Gemeente: Weert
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Sinds de 17e eeuw bestond er in Stramproy een aan de parochiepatroon St. Willibrordus toegewijde broederschap. Op grond van een oude overlevering over de weg die St. Willibrordus gegaan zou zijn door Stramproy en over zijn kersteningsactiviteit aldaar in de zevende eeuw, werd een put aangeduid als St. Willibrordusput. Indien er überhaupt een bedevaart naar deze put zou hebben bestaan, dan zou die al in de 19e eeuw zijn verdwenen. Toen en in 1998 leefde nog slechts de oude overlevering omtrent St. Willibrordus’ bezoek(en) aan Stramproy. Bedevaartkarakter is niet vastgesteld. In 1983 en 1998 organiseerden ‘De Grenslaupers’ uit Stramproy een estafetteloop naar het graf van St. Willibrordus in Echternach (Luxemburg). 

Auteur: Arnoud-Jan A. Bijsterveld
Illustraties:
Topografie

- In het oosten van Midden-Limburg bestaat de traditie van de zogenoemde St.-Willibrordusweg of -pad, de weg die de heilige zou zijn gegaan tussen Susteren en Aldeneik (zie het gedicht ‘De Willebrordsweg’ van Ruijten uit 1894). In Susteren bezat St. Willibrordus sinds 714 een monastieke cel; in Aldeneik zouden de St. Harlindis en St. Relindis hun klooster gesticht hebben. Op historische gronden is betrokkenheid van St. Willibrord bij de stichting in Aldeneik inderdaad aannemelijk; aldaar bevindt zich ook een Willibrordusput. Ook wordt in Aldeneik een wijnwonder van St. Willibrordus gesitueerd. In Stramproy bestaat, ten minste sinds de 19e eeuw, de traditie van het St. Willibrorduspad door Stramproy. Volgens Creemers (1872) loopt het St.Willibrorduspad, dat ‘als eene merkwaardigheid onzes dorps’ wordt beschouwd, ‘in de richting van het Westen naar het Oosten, recht door het veld (..) en op nagenoeg gelijken afstand van de kerk eenerzijds, en van de aardenbaan naar Bocholt anderzijds’, en verliest het zich ‘in den straatweg, die naar Weert leidt. De volksoverlevering beweert, dat het de weg is, dien de H. Willibrordus genomen heeft, toen hij hier ten lande het geloof verkondigde. Wat hiervan zij, blijkbaar leidt het de kerk voorbij, waaraan het dus zijnen naam niet ontleent’. Creemers situeert het pad dus van het westen naar het oosten: vanaf de Veldstraat naar de hoek Emmastraat-Marijkestraat, dus ongeveer op de plaats van de huidige Marijkestraat. Volgens Lenaers (1965) liep het ‘St.-Wulberukspaedje’ ofwel St.-Willibrorduspad ‘van Nele-smeedje naar Tisse, dus oost-west, ongeveer langs de tegenwoordige winkelgalerij bij de Parklaan’. In 1983 wordt, op gezag van ‘oude mensen’, geschreven ‘dat het voormalige Willibrorduspad ongeveer op de plaats van de huidige St.-Willibrordusstraat lag. Vanaf het voormalige brandspuithuisje (tegenwoordig Beatrixstraat 2), liep het pad van zuid naar noord langs de tuinheggen van ‘Verstappen’ en de oude kapelanie (nu Cormia), richting Bergerothweg. De heilige Willibrordus zou volgens de overlevering van dit pad gebruik hebben gemaakt, toen hij hier ter plaatse doopte en preekte’.

Cultusobject

- Over St. Willibrordus, zie hier.
- In de dorpskom bevond zich een St.-Willibrordusput, waarvan de oorsprong wordt gelegd in de tijd dat de heilige ter plaatse doopte en preekte. De put bevond zich 'op de hoek Wilhelminastraat-Kroonstraat (vóór het pand Kroonstraat 18)'. In de jaren 1930 is men hier bij graafwerkzaamheden gestuit op eikenhouten balken, die diep in de grond waren geheid, die werden aangezien voor restanten van 'de oude dorpsput, waar Willibrordus de eerste bewoners gedoopt zou hebben'. Oude mensen wisten in 1983 te vertellen dat het water uit deze put bijzonder helder en lekker van smaak was. Daarom betrok de plaatselijke brouwerij 'De Kroon' hieruit eertijds het water voor de bierfabricage. Naast deze St.-Willibrordusput is in latere jaren een lindeboom geplant, de laatste zogeheten Wilhelminaboom van Stramproy. Anno 1998 stond deze boom er niet meer.
- In 1837 verwierf pastoor P.J. Boonen (pastoor van 1837 tot 1867) relieken van St. Willibrordus en St. Apollonia, die vermoedelijk werden gebruikt ter verering op hun feestdagen. Het gaat om twee identieke ovalen reliekhoudertjes van zilver, met een maximale doorsnede van circa 1,5 cm., waarin achter glas op rood fluweel een aanrakingsreliek van stof is aangebracht (in 1998 beide aanwezig in de sacristiekluis). Boven en onder de reliek van St. Willibrordus zijn strookjes aangebracht met de volgende teksten: `S. Villibrordi epi.' en `Trajectensis C.' De kerk bezit een circa 20 cm hoge zwarte houten reliekenmonstrans waarin een ovale zilveren houder geplaatst is, die tevens als 'kusreliekhouder' gebruikt kan worden. Deze draagt het opschrift: 'S.S. Willibrorde en Apollonia ora pro nobis'.
- In de linkerzijbeuk van de kerk hangt tegen de buitenmuur een afgeloogd houten beeld van St. Willibrordus, dat, evenals de meeste andere beelden in de kerk, zal dateren uit de laatste decennia van de 19e eeuw. De heilige is uitgebeeld als bisschop met een staf in de rechter- en een kerkmodel in de linkerhand. Aan zijn linkervoet staan twee flessen, als verwijzing naar het door St. Willibrordus verrichte wijnwonder.
- In de oude pastorie (Kerkplein 1) werd in 1983 een schilderijtje bewaard van 'S. Willebrordus', gekleed als bisschop, met een kerkmodel in de rechter- en een staf in de linkerhand, met op de achtergrond een heuvellandschap met kerken.
- Na de bouw van de nieuwe kerk in 1923 schonken de Stramproyse verenigingen kleine glas-in-loodramen met de afbeeldingen van hun patroonheiligen, die geplaatst werden in de kapellen ter weerszijden van het hoogkoor. Een glasraam met een afbeelding van St. Willibrordus en de tekst ‘H. Willibrordus. Leden der Fanfare’ werd aangebracht in de sacramentskapel ter rechterzijde van het koor. Ter voltooiing van de inwendige renovatie in de jaren 1990-1991 werd in 1995 een tweetal ronde glas-in-loodramen (vermoedelijk vervaardigd door de firma Felix te Maastricht) geplaatst in de westwanden van de beide kruisbeuken. Het raam aan de rechterzijde stelt St. Willibrordus als bisschop voor, dat aan de linkerzijde St. Willibrordus als monnik in een scheepje tijdens zijn overtocht naar het vasteland.
- Het parochiestempel toont St. Willibrordus als bisschop met een kerkmodel in de rechter- en een staf in de linkerhand. Aan zijn voeten een kruik en een wapen met de rijksadelaar. Het randschrift luidt: SIGum ECCLae PARis S. WILLIBRORDI IN STRAMPROY.

Verering

- Kennelijk bestond er in de parochie in de 17e eeuw een bijzondere verering voor de parochiepatroon, tot uiting komend in een eigen broederschap, die als ‘fraternityt van sinte Wilbert’ voor het eerst genoemd wordt in 1637. Bij de kerkvisitatie in 1560 en 1572 waren er in de kerk van Stramproy twee broederschappen of beneficies en later drie, namelijk van O.L. Vrouw (ook al genoemd in 1558) en van St. Jacobus (idem) en van St. Antonius. Bij de oprichting van de kapelanie in 1651 werden de inkomsten hieruit, die tot dan toe aan de pastoor toekwamen, aan de kapelaan toebedeeld, terwijl de pastoor de renten van de broederschap van St. Willibrordus (‘confraternitas St. Willibrordi’) behield. In 1657 werden ook deze aan de kapelaan toegekend. Ook na een conflict hierover met de pastoor in de jaren 1738-1752, bleven deze aan de kapelaan toekomen. De begeving van al deze beneficies of broederschappen berustte bij de abdis van Thorn.
- Pastoor P.J. Boonen spande zich bijzonder in ‘den godsdienstijver der geloovigen op te wekken en levendig te houden’. Naast de bestaande broederschappen (die van St. Willibrordus wordt niet meer genoemd) richtte hij nieuwe op. Vervolgens vroeg en verkreeg hij voor zijn parochie de volgende volle aflaten: ‘op den feestdag van den H. Willibrordus, des Zondags onder diens Octaaf en elken eersten Zondag der maand’; ‘op den feestdag der H. Apollonia en op elken 3den Zondag der maand’, (gegeven te Rome 21 april 1837); en ‘op den feestdag van den H. Antonius van Padua en elken tweeden Dingsdag der maand’. Ook verrijkte hij zijn kerk in 1837 met relieken van St. Willibrordus en St. Apollonia. Hij bevorderde vooral de devotie tot de laatste heilige, naar verluidt om bedevaarten naar Stramproy te stimuleren. Mogelijk heeft deze populaire cultus de oudere voor St. Willibrordus verdrongen.
- Lenaers (1965) vermeldt dat hij ‘de man nog (heeft) gekend die op de feestdag van Sint Wulberuk, die toen inderdaad als een zondag werd geheiligd, een maaltijd met ‘reube’ (herfstrapen, knolgroen) op tafel wenste, want op die dag was 't ‘reubekermis’.
- In 1909-1910 werd in Stramproy de fanfare St. Willibrordus opgericht. Ook de basisschool in het dorp en de in 1961 opgerichte R.K. Ouderenvereniging droegen anno 1998 nog zijn naam. De laatste heeft een eigen vaandel, dat in 1998 in de sacristie werd bewaard.
- In 1983 organiseerde de vereniging ‘De Grenslaupers’ naar aanleiding van het vierhonderjarig bestaan van de parochie een estafetteloop naar het graf van St. Willibrordus in de voormalige abdijkerk en huidige basiliek te Echternach (Luxemburg).
- Op 2 mei 1998 herhaalden circa dertig lopers van deze vereniging deze estafetteloop naar aanleiding van het 75-jarig jubileum van de kerkwijding. De lopers vertrokken op 1 mei uit Stramproy, uitgezwaaid door bisschop F. Wiertz van Roermond, en kwamen de volgende dag om 10.45 uur in Echternach aan. De lopers en pastoor H. Notermans, hun begeleider, werden in de basiliek te Echternach ontvangen en rondgeleid door de voorzitter van de Willibrordus-Bauverein. Na een mis in de kerk daalde men af naar het graf van St. Willibrordus in de crypte, waar door twee Nederlanders en door twee van de vier Luxemburgse lopers die de groep vanaf Bollendorf begeleid hadden, voorbeden werden uitgesproken. Bij het graf werd vervolgens een toorts ontstoken, die door de lopers om beurten werd gedragen op de terugreis naar Stramproy, die onder zeer slechte weersomstandigheden plaatsvond. Na afloop gaf pastoor Notermans samen met deken Walin van Echternach de lopers de zegen. In deze moderne bedevaart kwam symbolisch tot uiting dat ook St. Willibrordus moeilijke wegen bereisde om de bewoners van onze streken te bereiken en dat vanaf zijn graf in Echternach het licht van het geloof de wereld ingaat. Ten slotte ging op zondag 10 mei 1998 een groep van tachtig bedevaartgangers uit Stramproy naar Echternach ter bedevaart.

Bronnen en literatuur

Archieven: Weert, gemeentearchief, parochiearchief H. Willibrordus Stramproy.
Literatuur: Ch. Creemers, ‘Aanteekeningen over het dorp Stramproy. Eene bijdrage tot de geschiedenis van het voormalig Rijksvorstendom Thorn’, in: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 9 (1872) 5-156; Jos. Habets, Geschiedenis van het tegenwoordige bisdom Roermond en van de bisdommen die het in deze gewesten zijn voorafgegaan, 3 dln. (Roermond: J.J. Romen & Zonen, 1875-1892) dl. 1 p. 362, 367, 373; A.H.M. Ruijten, ‘De Willebrordsweg’, in: Limburg's Jaarboek 1 (Roermond: J.J. Romen & Zonen, 1894) p. 104-105; J.H.A. Mialaret, ‘Klokopschriften in de Provincie Limburg’, in: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 60 (1924) p. 1-35, aldaar p. 25; Voorloopige lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst. Deel VIII. De provincie Limburg ('s-Gravenhage: Algemeene Landsdrukkerij, 1926) p. 444-446; P.C. Boeren, Sint Willibrord. Apostel van Brabant (Tilburg: Drukkerij Henri Bergmans N.V., 1939) p. 29, 36, 40-42; J. Linssen, ‘De Stichting van Susteren’, in: De Maasgouw 76 (1957) 97-108; Willem Lenaers, Panorama van Stramproy en omgeving (Stramproy, 1965), p. 3, 12, 65; Alain Dierkens, ‘Les origines de l'abbaye d'Aldeneik (Première moitié du VIIIe siècle). Examen critique’, in: Le Moyen Age 85 (1979), p. 389-432; Leo Janissen, 400 jaar rond Willibrordusput en -pad. Zoals verteld over kerk, parochie en patroonheilige (Stramproy: Drukkerij en Fotozetterij Piet Lenaers, 1983) p. 3-22, 37; E. Tielemans, Volksgeneeskunde in Limburg. Een bibliografie (Limbricht: Limburgs Volkskundig Instituut, 1986) p. #, nr. 142; G. Kiesel, ‘Der Patrozinienkult des Hl. Willibrord in den Niederlanden’,  in: G. Kiesel en J. Schroeder, eds., Willibrord. Apostel der Niederlande. Gründer der Abtei Echternach. Gedenkgabe zum 1250. Todestag des angelsächsischen Missionars (Luxembourg: Editions de l'Imprimerie Saint-Paul, 1989, eerste druk; 1990, tweede druk) p. 173-185, aldaar p. 184; C.H.J. Tubée, Repertorium op boeken en artikelen betreffende de historie van Weert (tweede druk, Weert, 1997) p. 51-54; ‘Lichtstaffete und Wallfahrt der Willibrordus-Pfarrei Stramproy nach Echternach’, in: In Dei nomine Feliciter. Beilage zum "Letzeburger Sonndesblad”   nr. 16 / Mai 1998 (Luxemburg: Willibrordus-Bauverein, Echternach).
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Stramproy-Willibrordus; mondelinge informatie in 1998 van pastoor H. Notermans.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.