Bingelrade, H. Apollonia

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Apollonia
Datum: 9 februari
Periode: 19e eeuw - ca. 1920
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parchiekerk van de H. Lambertus
Adres: Dorpsstraat 114, 6456 AG Bingelrade
Gemeente: Beekdaelen
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Waarschijnlijk al in de 19e eeuw, maar zeker rond 1900 werd in Bingelrade het Apolloniafeest gevierd. Vereerders uit naastliggende dorpen bezochten soms ook Bingelrade om Apollonia’s voorspraak tegen tandpijn te vragen. Deze bescheiden verering was omstreeks 1920 al over haar hoogtepunt heen. De cultus heeft nooit een echt bedevaartkarakter gehad.

Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie

- Bingelrade wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde uit 1263. Er is dan reeds sprake van een kerspel, dat bestond uit vier kernen. In 1400 wordt melding gemaakt van een kerk te Bingelrade. Na een brand in 1787 werd in 1794 een nieuw driebeukig schip gebouwd.
- In 1934 werd temidden van de vier kernen de bouwlocatie voor de nieuwe parochiekerk gekozen. Toen de nieuwe kerk naar ontwerp van architect ir. N. Schoenmakers uit Sittard gereed was, werden de oude parochiekerk gesloopt. De huidige Lambertuskerk is een driebeukige, bakstenen op de gotiek geënte kerk.
- In de oude kerk stond het Apolloniabeeld op enige meters hoogte tegen de rechtermuur van het koor. Sedert 1935 staat het Apolloniabeeld rechts van het hoofdaltaar op circa 220 cm hoogte op een bakstenen console in de kerk.

 

Cultusobject

- Zie voor St. Apollonia: Arcen.
- De Apolloniareliek bevindt zich in het altaargraf op het priesterkoor, samen met een reliek van de H. Lambertus. De botreliek van Apollonia is opgeborgen in een ovale, witmetalen of zilveren theca (26 x 30 mm). Onder het botpartikel is een strookje aangebracht met de tekst: ‘S. Apollonia V.M.’
- Het gepolychromeerd houten Apolloniabeeld (130 cm hoog) stamt uit het midden van de 19e eeuw. Het toont Apollonia staande met de rechterhand voor de borst. In haar linkerhand houdt zij een nijptang. Zij draagt een kroon op haar hoofd.

Verering

- Het oudste bericht omtrent de Apolloniadevotie stamt uit de Limburger Koerier van 18 februari 1879. Daarin schrijft een zekere ‘M’ over het Apolloniafeest te Bingelrade op 9 februari van dat jaar. Een pater carmeliet uit Brunssum ging voor in de vier-herenmis, waarin de pastoor van Oirsbeek een preek hield over de vluchtigheid van het menselijk bestaan. De zangvereniging voerde daarna de vierstemmige mis nr. 2 van Harslinger uit. 
- Mevrouw Cremers uit Jabeek herinnerde zich in 1999 dat in haar jeugd, omstreeks 1920, oudere mensen van Jabeek op 9 februari naar Bingelrade trokken voor de kiespijn. Van Dijck (1932-1933) noemt Bingelrade in 1932 als een van de plaatsen in Nederlands-Limburg waar Apollonia ‘bijzonder’ werd vereerd. De andere plaatsen die hij in zijn artikel noemt (zie Arcen Haelen,  MunstergeleenLeunen en Stramproy) zijn allemaal bedevaartplaatsen. Oud-koster Hennen van Bingelrade wist nog, dat hij in de jaren na de Tweede Wereldoorlog op 9 februari het Apolloniabeeld versierd op het koor moest zetten. Er kwamen toen voornamelijk mensen uit Bingelrade zelf; de toeloop van buiten de parochie was nog maar zeer gering. In 1947 werd in het Brunssumse huis-aan-huisblad De Nieuwsbron geattendeerd op het feest van Apollonia, patrones tegen de tandpijn, te Bingelrade.
- In 1999 was er van een bijzondere parochiële verering reeds lang geen sprake meer. De pastoor memoreerde toen wel het feest van Apollonia. Ook voert de R.K. Vrouwenbond van Bingelrade nog steeds de naam ‘Apollonia’.

Materiële cultuur

- Raam: in de zogenaamde devotiekapel van de Lambertuskerk, die rechts van de hoofdingang ligt, is in een klein spitsboograam een gebrandschilderde voorstelling gezet van Apollonia. Zij toont Apollonia staande met een tang in haar handen, waarin een tand is geklemd. Het raam is ontworpen door J. Timmers uit Sittard.

 

Bronnen en literatuur

Archieven: Heerlen, gemeentearchief: parochiearchief H. Lambertus Bingelrade. Roermond, bisdomarchief: ‘Inventaris van het kerkelijk kunstbezit van parochie H. Lambertus te Bingelrade’, Roermond, 1977.
Literatuur: Jos Habets, Geschiedenis van het bisdom Roermond, 3 dln. (Roermond: Romen, 1875-1892) dl. 1, p. 375, 379-380, dl. 3, p. 328-329, 391-392; Jan Kalf, De katholieke kerken in Nederland (Amsterdam: Van Holkema & Warendorf, 1906) p. 567, 569; A.H. van Dijck, ‘De St.-Apolloniaverering in en buiten Limburg’, in: De Nedermaas 10 (1932/1933) p. 225-226; 'Bingelrade', in: De Nieuwsbron, 8-2-1947; L. Paffen e.a., 50 Jaar parochiekerk Bingelrade (Bingelrade: z.n., 1985).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Bingelrade; mondelinge informatie in 1999 van mevrouw G. Cremers te Jabeek en oud-koster Hennen te Doenrade.

 

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.