Wijlre, O.L. Vrouw van Wijlre

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: O.L. Vrouw van Wijlre
Datum: Gehele jaar
Periode: 1743 - 1835 / 1917-heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: parochiekerk St. Gertrudis.
Adres: S. van Merodelaan 9, Wijlre
Gemeente: Gulpen -Wittem
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Van 1743 tot 1835 stond een kopiebeeldje van O.L. Vrouw van Foy in de parochiekerk van Wijlre, ook wel O.L. Vrouw van Wijlre genoemd. In 1917 krijgt het weer een speciale plaats in de parochiekerk en geniet sindsdien (boven-)lokale verering. Het oorspronkelijke beeldje dat in 1983 is ontvreemd, werd in 1992 door een replica vervangen.

Auteur: Frans Crutzen
Illustraties:
Topografie

- Zie Wijlre.
- Bij de afbraak van de oude kerk in 1835 werd het Mariabeeldje overgebracht naar de pastorie. In 1915 werd M.H. Maessen benoemd tot pastoor van Wijlre. Bij het samenstellen van een parochiegeschiedenis vond hij notities over het Mariabeeldje en gaf het retabel met het beeldje een nieuwe plaats in de kerk, in de raamnis naast de preekstoel. Bij Kersten in Maastricht bestelde hij in 1917 een nieuwe versiering, bestaande uit een draperie, waarboven zich in het midden een koperen baldakijntje bevond. In maart 1932 werd voor het oude beeldje een nieuw houten devotie-altaartje gemaakt door timmerfabriek ‘St. Joseph’ uit Wijlre. Het ontwerp was vervaardigd door het atelier Joh. Hamers uit Tilburg. 
- Hamers leverde ook de gedreven koperen omlijsting, ornamenten, monogram, twee geciseleerde engelenluchters en de kaarsenbak. Tevens maakte hij een ontwerp voor een eikenhouten knielbank en smeedijzeren hekwerk. Een paar maanden later volgden twee koperen kaarsenbakken met gedreven koperen omlijsting, monogram en koperen steunen. Het kreeg een plaats onder het zangkoor, naast de doopvont. Op de koperen plaat onder het retabel is de tekst aangebracht: ‘Maria Moeder van Barmhartigheid. Bid voor ons’. Deze is geïnspireerd door de titel waaronder de jezuïeten al vanaf de 17e eeuw afbeeldingen van het beeld uit Foy vereerden.
 

Cultusobject

- Het oorspronkelijke Mariabeeldje (hoogte 22 cm), dat een 17e-eeuwse kopie was van het genadebeeld van de Belgische O. L. Vrouw van Foy, werd in 1983 gestolen. De nis van het beeldje werd in 1990 hersteld. Op grond van de in 1992 beschikbare foto’s van het origineel werd een houten replica gemaakt. De in 1932 gemaakte omlijsting voor het beeldje werd in 1994 uit de kerk verwijderd. Op de console van het oorspronkelijke beeldje stond de tekst: ‘Miraculosa Effigies Deiparae. Notre Dame de la Fosse priez Dieu pour nous’. Waarschijnlijk is met ‘Fosse’ Foy bedoeld.

Verering

- In maart 1743 vernielde een Engelse soldaat een Mariabeeldje in een boom nabij Bemelen. Tussen Wolfshuis en Wippelbergh viel de man en brak zijn scheenbeen en een kwaadaardige ontsteking verspreidde zich door zijn gehele lijf. Hij stierf in Ingber en werd daar in een klein bos begraven. Een parochiaan uit IJzeren bracht het kapotte beeldje naar pastoor J. Thomas van Wijlre, die het liet herstellen. Hij plaatste het vervolgens boven het O.L. Vrouwe-altaar in de parochiekerk in een kleine houten 'kast'. Daarmee wordt zeker het renaissance miniatuur retabel bedoeld, met gedraaide kolommen, een rijk versierd bovenstuk en een schelpnis, dat zich nog steeds in de kerk bevindt. 
- Van een eventuele devotiepraktijk rond het beeldje voor 1835 is niets bekend.
- De devotie voor deze Maria had immers een beperkte lokale uitstraling, met vooral individuele vereerders in en rond Wijlre. Hoewel het beeld als ‘miraculeus’ werd aangeduid, zijn er geen mirakelverhalen overgeleverd.
 

 

Materiële cultuur

Devotioneel drukwerk:  1 ansichtkaart (9,3 x 14,3 cm) van het beeld met devotiealtaar uit circa 1933, met op de achterzijde een samenvatting van de gebeurtenissen rond het mariabeeldje in 1743; 2 gekleurd prentje uit de serie van de Limburgse Lieve Vrouwkes, met een tekening van het beeld binnen een ovaal van bloemen en van de soldaat die het beeld schendt (7 x 10,5 cm; getekend door R. Thomassen, 1941; E.v.A. 151); 3 Blad van de Mariakalender 1968 (ca. 13,5 x 13,5 cm), met foto van het beeld in het devotiealtaar en het verhaal van de soldaat in 1743.
Beeldjes: sinds 1992 zijn er replica’s van het nieuwe houten beeld in kunsthars te koop.

Bronnen en literatuur

Archieven: Maastricht, Rijksarchief Limburg: overlijdensregister Sint Gertrudisparochie Wijlre, 1695-1774, notitie na de begrafenisakten van december 1743). Wijlte, parochiearchief: memorieboek 1916-1925, rekeningen van de levering van het devotiealtaartje van O.L.Vrouw van Wijlre, 1932; documentatie O.L. Vrouw van Wijlre. Het oorsprongsverhaal is gepubliceerd rond 1918 in het zondagsblad Limburg aan Christus (alleen bewaard gebleven in de nalatenschap van dr. Goossens in het Rijksarchief in Limburg; een bericht over dit beeldje in hetzelfde zondagsblad uit 1932 is onvindbaar).
Literatuur: A. Welters, De Lieve Vrouwkes van Limburg (Maastricht: E. van Aalst, 1941; 2e dr.) p. 141-147, romantische bewerking van het verhaal; Gerard Lemmens, Maria in Limburg. De legendenkrans voor Maria (Maastricht: Veldeke, 1947) p. 51-55; Cor Bertrand, ‘Madonna de la Fosse’, in: Credo, diocessan weekblad voor het bisdom Roermond 18 (24 juni 1966) p. 3; Wielder, Wylré, Wijlre tot 31-12-1981 (z.pl. 1983) p. 207; J.M.A. van Cauteren, Maria in Limburg. Vroomheid rond miraculeuze beeltenissen (Weert: museum J. van Horne, 1989) p. 37; Fr.G.H.M. Crutzen, ‘De kerk van Wijlre 1835-1995. Een bewogen geschiedenis!’ in: Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal 5 (1995) 194-196.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Wijlre-OLV; PJMI VKVL  64a (1993).
 

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.