Wijbosch, Antonius Abt

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: Antonius Abt
Datum: 17 januari
Periode: 15e eeuw - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Antoniuskapel, Hoek Kapeleind/Schoolstraat, behorend tot parochie St. Servatius
Adres: H. Servatius , Broekkantsedijk 32, Wijbosch
Gemeente: Meierijstad
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

Uit de periode dat de oude kapel in gebruik was, circa 1428 - 1850, is niets bekend over bedevaarten. Er zijn gedrukte litanieën uit 1878 en 1915. De eerste is uit de periode na de kapel en voor de parochiekerk. Begin 20e eeuw is in de parochiekerk een Antoniusaltaar geplaatst, waar op 17 januari de mis werd opgedragen en meegebracht water en brood werden gewijd. Waarschijnlijk een lokale verering, maar inzage in het parochiearchief werd geweigerd. 
_____________________________________________________________________________
 

Auteur: Ottie Thiers
Illustraties:
Topografie

- Kapel Antonius Abt, gesticht in of kort voor 1428. Eénbeukige ruimte, drie traveeën met aan de oostkant een lager koor. De oost- en westgevel waren trapvormig. Op het schip stond een klein torentje dat in 1836 tijdens een storm is weggeslagen. Kapel sinds 1648 buiten gebruik, een tijdlang als woning gebruikt. In 1850 afgebroken door de gemeente. Het tabernakel zou bewaard zijn door de familie Smits. Het is 1981 door mej. Michels uit Schijndel aan de kerk geschonken. 
- Kerk H. Servatius 1884 in gebruik genomen, 1944 verwoest. Driebeukige neogotische kruiskerk met vijfzijdig gesloten koor en westtoren. Architect Herman Bekkers uit Tilburg. Bouwpastoor J.C. van Vroonhoven, kapelaan van Schijndel sinds 1871. Antoniusaltaar sinds 1908.
- Tweede St. Servatiuskerk, 1952, architect J.J. van Halteren, 's-Hertogenbosch. 
- kapelletje herbouwd in 1986, tegenover de historische plek, onder auspiciën van de Werkgroep Monumenten en oude ambachten, samen met de Heemkundekring Schijndel, architect Virgilius van Liempd, fa. de Wit, en vrijwilligers. 
 

Cultusobject

- beeld geschonken door gemeente Schijndel

Verering

- Kapel (altaar) H. Nicolaus en Anthonius in Wijbosch, behorend tot de parochie Schijndel, 1510-1566, 1510-1524 met rector, 1510 2 missen, 30 libr. pag., 1524 3 missen, 30 libr. / Schutjes noemt rectoren va. 1494?/1542 tot 1633
- verkoopakte 1834: kapelmeesters hebben de grond rond de kapel gekocht van de gemeente
- 1841 en 1842 aflaat en relikwie Antonius van Padua in St.-Servatiuskerk Schijndel, waartoe Wijbosch behoorde. Verband met verering Antonius Abt? 
- brief 7 juni 1850 pastoor Antonius van Erp (Schijndel, 1831-1861) aan bisschop: zogenaamde kapelmeesters in Wijbosch hebben de overblijfselen van de kapel met de grond aan het gemeentebestuur overgegeven. Dit heeft de muren afgebroken en wil er woningen bouwen. Graag uw advies, het betreft tenslotte kerkelijke goederen. Hoe moet ik mij in deze zaak gedragen?
- gedrukte litanieën uit 1878 en 1915 waarin wordt vermeld dat de heilige bijzonder wordt vereerd ter afwering van de veepest. De eerste keer zal de goedkeuring aangevraagd zijn door de pastoor van Schijndel. Wijbosch had nog geen kerk en de kapel was afgebroken. Misschien was kapelaan van Vroonhoven de initiator? 
- Kerk in Schijndel te klein, besloten werd tot afscheiding van parochie Wijbosch. J.C. van Vroonhoven, 1e pastoor 1884-1903. A.F. van Roessel, 1903-1928. H.C.M. Franken 1928-1944. Adrianus Vissers 1944-1954. W. Hanegraaf 1954-1972. G. Bots, 1972-1980. ... H. Verhoeven
- In mei 1908 werd in de Servatiuskerk een Antoniusaltaar geplaatst. Op 17 januari werd daar de mis opgedragen. De vrouwen kwamen dan naar de kerk met een fles water en een stuk brood. Dat werd gezegend. Een deel nuttigde men zelf, de rest ging naar het vee (bron: H. Verhoeven 1984, uit memoriaal). 
- In de oorlog klokken meegenomen, ook het Antoniusklokje uit de vroegere kapel met opschrift 'P. Nooren me fecit 1752'. September 1944 kerk kapotgeschoten.
- VKVL: nu geen bedevaart, wel wordt het kapelletje bezocht en wordt jaarlijks een oogstdankfeest gevierd in de maand.
 

Bronnen en literatuur

Archieven 1: 's-Hertogenbosch: Rijksarchief in Noord-Brabant, Archief parochie St. Servatius Schijndel, niet geraadpleegd, maar inventaris geeft niets over Antonius Abt (wel Antonius van Padua, relikwie 1842 en aflaat 1841);
Wijbosch: Parochiearchief, niet geraadpleegd, volgens de pastoor is alles in de oorlog vernietigd, maar zelf heeft hij in 1984 het parochiememoriaal gebruikt bij het schrijven van zijn boekje.
's-Hertogenbosch: Archief bisdom, Collectie Dagobert Gooren, litanieën; Parochie St. Servatius Wijbosch, map A, akte 7 april 1834 verkoop grond rond kapel door gemeente aan kapelmeesters, brief 7 juni 1850 pastoor van Erp aan H. den Dubbelden, over ruïne kapel in bezit van gemeente, map B varia, knipsels; Parochie St. Servatius Schijndel, niets van belang;
Archieven 2: G. Bannenberg, A. Frenken en H. Hens, De oude dekenaten Cuijk, Woensel en Hilvarenbeek in de 15de- en 16de-eeuwse registers van het aartsdiakenaat Kempenland 2dln (Nijmegen: Gebr. Janssen, 1970) II, p. 318; Jan van Laarhoven, Het schetsenboek van Hendrik Verhees (Den Bosch: Merlijn, 1975) p. 52-53, tekening Antoniuskapel 1788;
Literatuur: J.A. Coppens, Nieuwe Beschrijving van het Bisdom van 's-Hertogenbosch 4dln ('s-Hertogenbosch: Demelinne, 1840-1844) IIIb, p. 299-300, korte geschiedenis Antoniuskapel, als woning in gebruik, geen vermelding verering; L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch 6dln (St. Michiels-Gestel: Snelpersdrukkerij van het bisdom van 's Bosch, in het Instituut voor doofstommen, 1870-1876) V, p. 636-638, korte geschiedenis Antoniuskapel, geen vermelding verering; A. van Bokhoven, Schijndel in oude ansichten (Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1971) p. 57-59, foto's eerste Servatiuskerk; H. Verhoeven, Servatius: 'n beknopte geschiedenis, 100 jaar Wijbosch (Wijbosch; Parochie van de H. servatius, 1984) p. 14-19, 32;
Wiro Heesters, Schijndel; historische verkenningen (Waalre: Stichting Brabants Heem, 1984) p. 210, 212; Cultuurhistoriche inventarisatie Noord-Brabant M.I.P. Gemeente Schijndel  ('s-Hertogenbosch: Provincie, 1990) p. 23, 57, 213; B.A.H. Peters, 'Sint Antonius met het varken' in: Heemkundeblad 6(1996)1, p. 19-22, (niet aanw. op KUB); Peter Vermeulen, Langs 's-Heren wegen. Veldkapellengids voor Noord-Brabant (Eindhoven: Kempen Uitgevers, 1996) p. 157-158; 
Overige Bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Wijbosch-Antonius Abt; VKVL 64b (1993); SKKN dossier, in parochiekerk niets m.b.t. Antonius Abt.
 

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.
 
<<< /a>