- De St. Maartensput bevond zich in Born nabij de hoek van de Putstraat en de Bronstraat. Hier was oorspronkelijk een drassige plek, waar de bronnen ontsprongen, die aan het dorp Born (= bron) zijn naam hebben gegeven. Uit deze bron stroomde een beekje door het dorp langs de Kerkstraat naar de buitenste gracht van het kasteel van Born, nabij de huidige Molenstraat. De bron, in de volksmond, ‘St. Martinpöt’ geheten, lag midden tussen het kasteel van Born en de locatie waar tot 1910 de voormalige parochiekerk stond. In 1968 werd op deze plaats het bejaardentehuis St. Maarten gebouwd en de put op geringe afstand van de oude locatie, aan de Bronstraat, opnieuw opgebouwd. De put staat al vele jaren droog.

- In ‘vroeger eeuwen’ beschikte de kerk van Born over een beeld van Martinus te paard. In de 20e eeuw bezat de parochie eveneens een reliek.
- De waterput vormde de focus van de verering. Deze ‘put’ bestond uit een bron met helder water, waaruit de beek van Born ontsprong. De in 1968 vernieuwde put is opgetrokken uit Maaskeien met een putrand van baksteen, waarop een gietijzeren hijsconstructie is aangebracht.

- Over de oorsprong van de put zijn twee verhalen in omloop. Martinus zou op een missiereis overvallen zijn door een geweldige dorst en na een gebed te hebben uitgestort, liet God de bron ontspringen, die sindsdien zijn naam draagt. De andere legende verhaalt van een herder die met zijn kudde over de Graetheide (in de late middeleeuwen nog Graetbos) ronddwaalde op zoek naar water voor zijn schapen. De herder bad tot God en er arriveerde een pelgrim. Deze stiet met zijn staf driemaal op de grond en plots borrelde er helder bronwater op. Zonder de dankbetuigingen van de herder af te wachten verdween de pelgrim, die Martinus bleek te zijn geweest.
- Het water uit de bron werd als geneeskrachtig voor mens en dier beschouwd. Het is niet duidelijk, in welke mate ook mensen van buiten de dorpsgemeenschap het bronwater gebruikt hebben. Het meenemen gebeurde op particulier initiatief; nergens is er sprake van een georganiseerde bedevaart. Wel werd er verteld dat met name bij zigeuners het bronwater in trek was. Een concreter getuigenis dan de recente teboekstelling van deze overlevering in 1978 bestaat er niet. Het bedevaartkarakter van de devotie is daarmee nog niet onomstotelijk vastgesteld.
- Met het water uit de bron werd vroeger een beeld van Martinus te paard gereinigd (of gewijd?), daags voordat het door het schuttersgilde in de sacramentsprocessie werd meegedragen. Met dit ritueel werd de kermis in Born ingeluid. Het gebruik van het meevoeren van Martinus te paard bestond ook in het nabijgelegen Holtum, zoals onder meer uit een visitatieverslag van 1550 blijkt.
- In de 20e eeuw werd op bepaalde momenten in de feestweek van Martinus de reliek vereerd (niet in 1929, wel van 1951 tot en met 1958 en in 1963).

Archieven1: Born, parochiearchief St. Martinus.
Archieven2: O. Redlich, Jülich-Bergische Kirchenpolitik II,1, (Bonn 1911) p. 80, visitatieverslag uit 1550 van Holtum.
Literatuur: [losse berichten], in: Kerkklok, 10 november 1951, 8 november 1952, 7 november 1953, 6 november 1954, 5 november 1955, 8 november 1958, 9 november 1963; F.Th.W. Smeets & J. Vogten, ‘De St.-Maartensput’, en W. Sangers, ‘Born, vanaf de straten bekeken’, in: J. Lebens e.a., Born, een koninklijk domein met een boeiend verleden (Born 1978) p. 266 en 293; E. Tielemans, Volksgeneeskunde in Limburg. Een bibliografie (Limbricht: Limburgs Volkskundig Instituut, 1986) p. 26, nr. 38.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Born-Maarten.