Well, H. Rochus

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Rochus
Datum: 16 augustus
Periode: 1715 (?) - eerste helft 20e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: St. Rochuskapel op de Kamp binnen de parochie van de H. Vitus
Adres: De Kamp 14, Well
Gemeente: Bergen
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Het Rochusfeest op 16 augustus staat op De Kamp traditioneel bekend als het feest van de familie Daemen. In de 18e eeuw kwamen echter al vereerders van elders naar de kapel, zoals blijkt uit achtergelaten ex-voto’s. Ook in de 20e eeuw werd de kapel nog bezocht door vereerders van buiten Well.

Auteur: Jeroen de Jong
Illustraties:
Topografie

- De Rochuskapel ligt op een verhoging aan de uiterwaarden van de Maas, naast de boerderij ‘Kamperhof’ of ‘Kapelhof’ (uit 1647). De aanduiding ‘Op de Kamp’ verwijst sinds de 15e eeuw naar de percelen die gelegen waren in de omgeving van de Kamperweg tussen Ayen en Well. In 1714 besloot Derck Damen over te gaan tot de stichting van een buurtkapel, die in het volgende jaar werd opgeleverd. In de 19e eeuw stond nog op deur: ‘I.H.S. Geeft God de eer door Derck Daemen jonggesel is geordonneert dese capel voor de goede liede van de Kamp en de harten van Well, Anno 1715’. Wingens (1993) oppert de mogelijkheid dat de verbreiding van de Rochusverering en de bouw van de kapel onder invloed van de aanwezigheid van het franciscanerklooster te Venray is geschied.
- De bakstenen kapel is op het oosten georiënteerd en bestaat uit één ruimte (binnenmaat 7,85 x 4,35 m), met aan de westzijde een galerij. Op het leien dak staat een zeskantige dakruiter met klok. De klok is op bestelling door Peter Fuchs te Keulen gegoten. Op de rand staat de volgende tekst: ‘S. Rochus, ora pro nobis. M Peter Fuchs in Collen hat mich gegossen 1722’. Buiten tegen het koor bevindt zich een sacramentsnis. Tot 1945 stond in de kapel een barok altaartje waarin het Rochusbeeld was geplaatst, dat dateerde uit de bouwtijd van de kapel. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd de kapel zwaar beschadigd. In 1962 werd ter vervanging van het vernietigde altaar een ander barok altaar uit Schin op Geul in de kapel geplaatst.
- De kapel evenals de nabijgelegen boerderij en de bijbehorende gronden zijn vanaf de oprichting in bezit van de familie Daemen uit Well. Zij hebben ook immer het beheer over de kapel gevoerd. De familie heeft in de jaren zestig van de 20e eeuw voor het beheer van de kapel een stichting opgericht. Voor het onderhoud van de kapel verpacht de familie een weiland aan de Maas. In 1959 is de kapel onder toezicht van monumentenzorg weer hersteld.
- De parochiekerk van Well is eveneens in het bezit van een neogtisch houten Rochusbeeld (160 cm hoogte).
 

Cultusobject

- Zie voor St. Rochus: Heugem.
- Op het altaar staat een gepolychromeerd beeldje van Rochus (ca. 75 cm hoog) uit de tweede helft van de 17e eeuw.
 

Verering

niet door de bronnen gestaafd. Wel is zeker dat de heilige in de 18e eeuw in het algemeen werd ingeroepen als patroon tegen (besmettelijke) ziekten. Van deze praktijk getuigen nog drie bij het beeld opgehangen zilveren ex-voto’s: in de vorm van een hand, een been en een hart. Het hart heeft verder nog als opschrift: ‘Sent Rochus Wellem Jansen 1745’. Over de vereringspraktijk en bedevaarten uit de 18e en de 19e eeuw is verder niets bekend. Dorpsbewoners wisten zich in 1999 evenwel nog te herinneren dat er aan het begin van de - Volgens de overlevering is de kapel gebouwd naar aanleiding van een epidemie van dysenterie of ‘bloedloop’, die in 1702 deze omgeving heerste. Deze bewering wordt echter 20e eeuw mensen van buiten de familie Daemen, uit de wijde omtrek, er Rochus kwamen vereren. In 1938 herinnerde een voormalige misdienaar zich hoe hij jaarlijks naar de kapel ging om te assisteren: ‘En mit Sint Rôchus môsse we nor èn ander geheucht, nô de Kamp’.
- In de 20e eeuw stond het Rochusfeest op De Kamp vooral bekend als een evenement van de familie Daemen. Een zegsvrouw deelde in 1999 mee: ‘Ja, ik ga wel naar de Rochus-viering op De Kamp, en daar zijn ook zo’n 10 mensen van buiten de familie Daemen bij. De mensen komen ook vanuit omliggende dorpen. Maar ik ga niet naar het aansluitende feest. Dat is echt alleen voor de familie Daemen’. Op Rochusdag, of daags daarna, wanneer 16 augustus op een zondag valt, wordt de mis doorgaans opgedragen door de pastoor van Well.

 

Materiële cultuur

- Tot 1936 hing een olieverfschilderij van de H. Rochus achter het altaar. Later, tot 1944 heeft dit in de boerderij Kamperhof gehangen, waarna het doek is verdwenen.

 

Bronnen en literatuur

Archieven: Well, archief Stichting Rochuskapel, familie Daemen. 
Literatuur: M.J. Janssen, ‘Klokopschriften te Well, in de Wellerlooi en Op den Kamp’, in: De Maasgouw (1893) p. 45; B J. Habets, Geschiedenis van het tegenwoordig bisdom Roermond, dl. 3 (Roermond: Romen, 1892) p. 196: M.J. Janssen, ‘Well aan de Maas. Met een lijst van pastoors’, in: De Maasgouw (1907) p. 73-75; M.J. Janssen, ‘De Sint Rochus-Kapel op den Kamp te Well (Limb.) II’, in: Limburgs Jaarboek 28 ( 1922) p. 87-97; Voorloopige Lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst, Limburg (Den Haag: Algemeene Landsdrukkerij, 1926) p. 28-29; ‘De kapel op den Kamp (Well)’, in: Limburgs Jaarboek (1927) p. 147-148; J.H.A. Mialaret, Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst Geïllustreerde beschrijving, deel V, de provincie Limburg, tweede stuk Noord-Limburg (Den Haag: Algemeene Landsdrukkerij, 1937) p. 32-34, illustr.nr. 42; Elbert Franssen, ‘Well’, in: Veldeke 13 (1938-1939) p. 45-46; Th.W.J. Driessen, Historische aantekeningen bij gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het dekenaat Gennep (Gennep: Dekenaat, 1962) p. 58-61; Th.W.J. Driessen & J.J. Daemen, De Sint Rochuskapel op de Kamp. Haar stichter Derck Daemen en zijn familie, met aantekeningen over Well, Bergen en Ayen (Well: Sint Rochusstichting op de Kamp, 1965); E. Tielemans, Volksgeneeskunde in Limburg. Een bibliografie (Limbricht: Limburgs Volkskundig Instituut, 1986) nr. 146; Marc Wingens, ‘De verering van pestheiligen in de zeventiende en achttiende eeuw: de autonome heerlijkheden Megen, Ravenstein, Boxmeer en Gemert en de hen omringende gebieden’, in: Johanna Jacobs ed., Sebastiaan. Martelaar of mythe (Zwolle: Waanders, 1993) p. 55; Fietsroutes. Kruisen- en kapellenroute (Bergen: VVV, ca. 1997) p. 1, 5; Kennismaking met onze monumenten. Open monumentendag 1998 (Bergen: VVV, 1998) p. 4-5.
Overige Bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Well-Rochus; mondelinge informatie Jan Daemen, mevrouw N. Daemen en mevrouw J. Valckx, in Well in 1999.
 

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.