De Rijp, Rood Kruis (Maria?)

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: Rood Kruis (Maria?)
Datum: Onbekend
Periode: 15e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: De plek waar thans de Nederlands Hervormde kerk staat
Adres: De Rijp
Gemeente: Alkmaar
Provincie: Noord-Holland
Bisdom: Haarlem
Samenvatting:

Op de plek waar zich thans de Nederlands Hervormde kerk bevindt, stond in de 15e eeuw een rood kruis, waar gelovigen 's avonds naar toe trokken om er het Marialof te zingen. Wat het karakter van de cultus was is niet bekend, net zomin of het een bedevaart betrof.

Auteur: Peter C.J. van Dael
Illustraties:
Topografie

- Het betreft een open locatie, gemarkeerd door een rood kruis, aan de oostzijde van het dorp De Rijp.

Cultusobject

- Het gaat mogelijk om een Mariale verering.

Verering

- Jan Adriaansz. Leeghwater, geboren in 1575 in De Rijp, vermeldt in zijn boekje Een Kleyne Chronycke overleveringen die oude mensen hem in zijn jonge jaren hadden verteld. Een van deze overleveringen gaat terug naar de tijd dat er nog geen kerk stond in De Rijp: 
‘Een oude Vrouwe / geheeten Maertje Alberts / die op het Oost-ende van de Rijp woonachtigh was / die ick in mijn jonckheyt seer wel gekent heb / de selve wist te verhalen / dat daer niet een thuynstaeck op het Kerckhof van de Rijp en stondt; daer en stont geen Kerck noch Capel / noch Klockhuys / ofte yets: maer daer stondt een roodt Kruys / daer ginghmen des avonds / na ouder gewoonte / om het Vrouwe-lof te singen.’
- Op deze plek werd circa 1467 een houten kapel geplaatst. Daar is later de huidige Nederlands Hervormde kerk voor in de plaats gekomen.
- Het gaat om een oude devotieplek, voordat er een kerkgebouw was, gemarkeerd door een rood kruis, waar men 's avonds Marialiederen ten gehore bracht. Vanwege die liederen zou de cultus mogelijk vanwege Maria zijn geweest. De oorsprong van deze bijzondere cultus is niet duidelijk; evenmin is bekend of er van bedevaart sprake was.

Bronnen en literatuur

Archieven: Regionaal Archief Alkmaar.
Literatuur: J.A. Leeg-water, Een Kleyne Chronycke ende Voorbereydinge van de Afkomste ende 't vergrooten van de Dorpen van Graft en de Ryp (t'Saerdam, 1660) p. 9; H.F. van Heussen, Oudheden en gestichten van Kennemerland, Amstelland, Noordholland, en Westvriesland... (Leiden: Christiaan Vermey, 1721) dl. 1, p. 413-414 = H.F. van Heussen, Kerkelyke historie en outheden der zeven vereenigde provincien... (Leiden: Dirk Haak, Samuel Luchtmans en Johannes Arnoldus Langerak) dl. 4, p. 103-104; A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, dl. 9 (Gorinchem: Jacobus Noorduyn, 1847) p. 520-521.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.dossier De Rijp

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.