Demen, O.L. Vrouw van Demen / Dieden

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: O.L. Vrouw van Demen / Dieden
Datum: Onbekend
Periode: eind 16e eeuw? - begin 17e? / 1960-ca. 1965
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk St. Willibrordus
Adres: St. Luciastraat 3, 5371 AS Demen-Dieden
Gemeente: Oss
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

Deze Maria is in Demen vereerd in 16e/17e eeuw en in de 20 eeuw, maar er zijn verder geen gegevens die wijzen op een uitstraling in verleden of heden buiten de parochie. Daarmee heeft het geen bedevaartkarakter.

Auteur: Ottie Thiers
Illustraties:
Topografie

- Demen en Dieden liggen langs de zuidoever van de Maas, ten westen van Ravenstein. Men bereikt deze dorpen door vanaf de A50 de afslag Ravenstein te nemen en vandaar de Maasdijk te volgen.
- Al in de 8e eeuw stond in Dieden een kerk of kapel toegewijd aan de heilige Laurentius. In de 15 eeuw vond een verbouwing plaats en werd een toren toegevoegd. Tijdens het Twaalfjarig Bestand werd het gebouw aan de gereformeerden toegewezen. In de winter van 1960-'61 is het schip ingestort. In 1970 is de toren gerestaureerd, later ook het schip. 
- De geschiedenis van de St.-Willibrorduskerk van Demen ontspringt in de middeleeuwen. In 1857 is de oude kerk afgebroken en werd een nieuwe neo-gotische kerk gebouwd; architect was P. Cuypers uit Roermond. De gotische toren bleef staan en werd in 1890 van steunberen voorzien en verhoogd.
- Het beeldje staat op het linkerzijaltaar voorin de kerk. Aan de muur bevinden zich vier tegels met dankbetuigingen uit de jaren 1961-1964.

Cultusobject

- Houten beeld, 57cm hoog, waarvan de precieze datering moeilijk is. Het zou rond 1600 gemaakt kunnen zijn; het is dan één van de weinige beeldjes in renaissancestijl in Noord-Brabant. Maria is staande afgebeeld, met het kind op de linkerarm. In haar rechterhand draagt zij een scepter. Het kind maakt met de rechterhand het spreekgebaar?. Het beeld is omstreeks 1960 gerestaureerd en verguld, waarna het op een merkwaardige troon is gezet, die aan het Atomium op de Wereldtentoonstelling in 1958 deed denken. De 'parachute' boven haar hoofd doet in dit verband denken aan de paddestoel bij een kernexplosie. Rond 1982-'83 is de goudkleurige laag weer verwijderd en de 19e-eeuwse polychromie hersteld. Mogelijk bevindt zich daaronder nog een oudere verflaag. 

 

Verering

- De St. Laurentiuskerk van Dieden was in de middeleeuwen een 'quarta capella' (Coppens) of 'media ecclesia' (Schutjes, SKKN). In 1520 worden twee altaren vermeld. In 1579 bestond een beneficie ter ere van O.L. Vrouw, die gesticht was door Willem Hessels (Coppens) of Kessels (Gooren). Nadat de kerk van het tot Gelderland behorende Dieden in 1614 aan de gereformeerden was toegewezen, waren de katholieken aangewezen op de parochie van Demen dat in het vrije Land van Ravenstein lag. (uitgezonderd in de periode 1726 -1745 toen de pastoor van Haren ook Dieden bediende, of het dorp een eigen pastoor had). In de Diedense kerk werd een beeld van O.L. Vrouw vereerd - dit beeld verhuisde met de Reformatie naar de Willibrorduskerk in Demen. Vervolgens ontstond een rivaliteitsstrijd tussen de parochianen van beide dorpen. Men zou om strijd bloemen aandragen voor het beeld, zodat de pastoor genoodzaakt was wekelijks kruiwagens met verwelkte bloemen af te voeren. Daarop heeft hij het beeld  weggenomen en het werd slechts nog in processies meegedragen.
- In de 20e eeuw werden processies gehouden op 'O.L.-Vrouwedag' en Maria Hemelvaart, 15 augustus. Meisjes uit Dieden droegen dan het beeld.
- De restauratie van het beeld heeft plaatsgevonden toen J.M. Verstegen de parochie waarnam (1958-1961). Pastoor J. van Horrik (1961-1965 te Demen-Dieden) bracht het beeld weer onder de aandacht, waarna enige tijd een bijzondere verering op gang kwam. Maria werd vereerd als Moeder van de Kerk en Koningin van de Vrede, en werd toen aangeroepen tegen het gevaar van een atoomoorlog. Vier marmeren votieftegels, alle gegeven door parochianen, getuigen van gebedsverhoringen. 
- Pastoor Van Horrik bood de parochie bij zijn afscheid nog een boekje aan over O.L. Vrouw van Demen en Dieden. Na zijn vertrek werd het weer stil rond het beeldje. 

Materiële cultuur

- danktegels
- troon/parachute jaren '60, moet nog ergens staan
- drukwerk: J. van Horrik, Onze Lieve Vrouw van Demen-Dieden (1965), zie onder Bronnen Literatuur.

 

Bronnen en literatuur

Archieven: Demen-Dieden: oud-archief is verdwenen vlgs. Richard de Beer (zie onder Overige bronnen); het streekarchivariaat in Oss noch het Bisdomarchief hebben stukken hierover.
Literatuur: J.A. Coppens, Nieuwe beschrijving van het bisdom van 's-Hertogenbosch 4dln. ('s-Hertogenbosch: Demelinne, 1843-1844) IIIb, p. 345-347, Dieden en IV, p. 55-56 Demen, niets over de verering; L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch, 5 dln (St. Michielsgestel: Instituut voor doofstommen, 18..- 1876) III, p. 414-417 Demen, 441-444 Dieden, niets over de verering; J.A.F. Kronenburg, Maria's heerlijkheid in Nederland (Amsterdam: Bekker, 1909-1913) niets; [J. van Horrik], Onze Lieve Vrouw van Demen-Dieden, Moeder van de H. Kerk, Koningin van de Vrede; Parochie van de H. Willibrordus - Demen ([Demen]: [parochie H. Willibrordus], 1965; aangeboden door J. van Horrik, pastoor te Demen, bij gelegenheid van het afscheid, 30 juni 1965) korte geschiedenis van parochie en verering, noveen en lied, [12p., 11 x 16,5cm]; Dagobert Gooren, 'Onze Lieve Vrouw van Demen en Dieden' in: Brabants Heem 24(1972) p. 32, vlgs. Van Horrik;
Overige bronnen: KDC BiN-dossier; SKKN-dossier parochie H. Willibrordus Demen en Dieden; KDC: niets; mededelingen van Theo Janssen (voorm. organist) uit Demen en van Richard de Beer uit Macharen (medewerker SKKN).

 

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.