Dokkum, H. Titus Brandsma

Cultusobject: H. Titus Brandsma Open Street Maps
Datum: 26 juli
Periode: 1990 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Titus Brandsmakapel in het bedevaartcomplex van St. Bonifatius
Adres: Bronlaan, Dokkum; contactadres Hoogstraat 25, 9101 LH Dokkum
Gemeente: Dongeradeel
Provincie: Friesland
Bisdom: Groningen
Samenvatting:

In de context van de opbloei van Dokkum als Bonifatiuscentrum vanaf 1990 werd de carmeliet Titus Brandsma (zalig verklaard in 1985) in toenemende mate een centrale figuur naast en in verbinding met Bonifatius. In 1993 werd er tijdens 'de eerste Titus Brandsma-bedevaart' vanuit Nijmegen in de parkkapel plechtig een reliek geïnstalleerd. Hiermee werd teruggegrepen op de verbondenheid van Brandsma met Dokkum en Bonifatius, ⟶ Dokkum, H. Bonifatius.

Auteur: Paul Post
Illustraties:
Topografie

- Zie voor de algemene topografie ⟶ Dokkum, H. Bonifatius. 
Titus Brandsma vervulde een belangrijke rol bij de opbloei van de bedevaart en de inrichting van deze heilige plaats in de 20e eeuw.
- Ook is het initiatief voor de kruisweg van 14 staties in het park, daterend uit 1935, verbonden met de naam van Titus Brandsma. Uit een in korte tijd door hem verkregen collectie kloostermoppen werden 14 kleine statiemonumenten opgericht in het park. In de periode 1936-1949 werd op initiatief van Titus Brandsma aan (zijn vriend) Jacq. Maris de opdracht verleend een kruisweg te maken. In 1949 was de opdracht van veertien lijdenstaferelen, uitgevoerd in plateelbakwerk met omlijsting voltooid met in de twaalfde statie een gedenkplaat voor Brandsma.
- Bij de opgebloeide belangstelling voor park en kapel en de Bonifatiustraditie kwam vanaf de jaren tachtig van de 20e eeuw ook de figuur van Brandsma weer in het vizier. Men zou kunnen zeggen dat hij een van de belangrijkste 'gezichten' is geworden waarin de oude Bonifatiustraditie zich actualiseerde. Deze vereringstraditie kreeg vooral in het Bonifatiuspark en de Bonifatiuskapel gestalte.

Cultusobject

- Zie voor zijn levensbeschrijving ⟶ Colmschate, H. Titus Brandsma.
- Bij gelegenheid van de in 1993 ondernomen 'eerste Titus Brandsma bedevaart', werd in de parkkapel een reliek van Brandsma geplaatst en vereerd. Het betreft een stukje habijt afgedekt door een zilveren pateen die Brandsma vaak gebruikte wanneer hij in Dokkum de mis opdroeg. De reliekhouder kreeg een plaats in de pelgrimskapel terzijde van het hoofdaltaar.
 

Verering

- De verering van Brandsma sluit direct aan bij de bemoeienis van Brandsma bij Dokkum als centrum van de Bonifatiusverering. Na de eerste bedevaart voor priesters in 1924 werd mede door Titus Brandsma, aanvankelijk als Broederschap, in 1925 de Bonifatius Stichting opgericht.
- De belangrijke rol van Titus Brandsma met betrekking tot de opbloei van de bedevaart en de inrichting van het Dobbeterrein kwam vanaf circa 1985 weer in het licht te staan. Herhaaldelijk wordt de (Friese) rede die Brandsma hield op de eerste nationale bedevaart van 1926 in woord en geschrift hernomen . 
- Een stimulerende rol speelde zeker ook de zaligverklaring op 3 november 1985. Sedert 1990 wordt Brandsma steeds vaker een van de actualiserende 'gezichten' in de Dokkumer cultus (persvrijheid, antifascisme, antidiscriminatie). Ook klinken vanaf 1990 rond de gedachtenis aan Brandsma lokaal/regionale (Friese) identiteitsaspecten door. 
- De Bonifatius Gedenkdag van 1992 stond geheel in het teken van de Brandsmaherdenking. In juli 1993 werd vanuit Nijmegen 'de eerste Titus Brandsma bedevaart' (de Nijmeegse organisator sprak liever van een 'gedachtenistocht') gehouden; bij die gelegenheid werd in de parkkapel een reliek van Brandsma geplaatst en vereerd.
- Vanaf 31 mei 2019 werd in de Bonifatiuskapel acht keer de theatervoorstelling 'Titus, leven tussen stilte en stress' opgevoerd, waarin zijn leven in parallellie met de huidige tijd wordt gebracht en om zo hem tot voorbeeld te laten zijn.
 

Materiële cultuur

- Devotionalia of devotioneel drukwerk waren medio 1997 met betrekking tot Titus Brandsma niet verkrijgbaar.

Bronnen en literatuur

Archivalia: Dokkum, parochiearchief H. Martinus (modern). Leeuwarden, Rijksarchief in Friesland: parochiearchief (oud). Persoonlijk archief en documentatie pastor Peters. Naarden, documentatie P. Post. Dokkum, Streekmuseum Het Admiraliteitshuis. Leeuwarden, Provinciale Bibliotheek. Leeuwarden, Prentenkabinet van het Fries Museum. Leeuwarden, documentatie Fryske Akademy. Wytgaard, Stichting Documentatie Centrum voor r.k. Friesland. Nijmegen, Katholiek Documentatie Centrum.
Literatuur: [M. Koenen, A. Arends, Titus Brandsma, A.J. Fruytier e.a.], St.-Bonifatiusboek: uitgave van de St.-Bonifatiusbroederschap (Nijmegen: Dekker en Van de Vegt/Utrecht: Van Leeuwen 1927; 175 p.); Titus Brandsma, 'Dokkum', in: De Katholieke Encyclopaedie, dl. 9 (Amsterdam 1935) k. 187-189; Themanummer Titus Brandsma van De Stim fan Fryslan 45, febr. 1981; H. Aukes, Het leven van Titus Brandsma (3e druk; Utrecht-Antwerpen, 1985); Titus Brandsma: spec. uitgave Katholieke Informatie, dec. 1985 nr. 5 b.g.v. van de zaligverklaring Rome 1985; In 754 n.C. werd Bonifatius in Dokkum vermoord..., ... maar wat weten we nog meer? Een wandeling langs 14 aspecten (Dokkum 1991) brochure bij de panelententoonstelling in de kapel, samengesteld door: Bonifatius Gedenk Commissie; Een kruisweg voor Dokkum. Pater Titus Brandsma (Dokkum: Br.P., 1992) met 15 ingeplakte foto's; Honderd jaar Friesland, de Friezen en hun geloof (Zwolle: Waanders i.s.m. Friese Pers Boekerij, 1992) = Als de dag van gisteren, 15; Rapport Renovatie Bonifatius-park (Dokkum 1992); Renovatie Bonifatius-park (Dokkum 1992) kleurenbrochure samengesteld door H. Peters met diverse teksten over en rond B. park; H. Peters, Bonifatius in Dokkum. Het verhaal van een levende (Dokkum: Br.P., [na 1991; 1992?]); H. Peters samenstelling, Jubileumboek Dokkum 1992 (Dokkum 1992) = bundeling persberichten dec. 1991-dec. 1992 met 9 bijlagen (correspondentie); Titus Brandsma over de Bonifatiustraditie te Dokkum (Dokkum: Br.P., 1992) bevat een artikel van Brandsma dat oorspronkelijk verscheen in 1927 in het St. Bonifatiusboek; P. Post, 'De pastor aan de bron. Over de opbloei van Dokkum als Bonifatius-stad', in: F. Jespers en E. Henau ed., Liturgie en kerkopbouw (Baarn: Gooi & Sticht 1993) p. 240-268; H. Peters samenstelling, Dossier Rondom de Bonifatiusbron. Dokkum 1990-1991, dln. 1-3 (Dokkum 1993); gefotokopieerde compilaties persberichten, formaat A4 met kleurenomslag: H. Peters samenstelling, Met Bonifatius op weg naar 2000 (Dokkum 1993) diverse teksten; H. Peters samenstelling, Dokkum en wonderverhalen. Bonifatius-bron (Dokkum 1993; 63pp.) hierin o.a.: T. Brandsma, 'Het eerherstel der Friezen', 36-45; C. Struyker Boudier ed., Titus Brandsma. Herzien - herdacht - herschreven (Baarn 1993); P. Post, Ritueel landschap: over liturgie-buiten. Processie, pausbezoek, danken voor de oogst, plotselinge dood (Heeswijk-Dinther - Baarn: Gooi & Sticht, 1995) p. 23-28, over het processiepark; Ton Crijnen, Titus Brandsma. De man achter de mythe (Nijmegen; Valkhof Pers, 2008) p. 143-146; Pauline van Kempen, "Titus in theatervorm', in: Katholiek Nieuwsblad, 24 mei 2019, 12-13.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Dokkum-Brandsma.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.