Culemborg, H. Emerentiana

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Emerentiana Open Street Maps
Datum: 23 januari
Periode: 1429-1577
Religieuze context: Christelijk
Locatie: St. Barbarakerk, voor 1578
Adres: Grote Kerkstraat 2, 4101 CB Culemborg
Gemeente: Culemborg
Provincie: Gelderland
Bisdom: Utrecht
Samenvatting:

Bisschop Zweder van Culemborg en Rudolf van Diepholt betwistten elkaar tijdens het Stichtse Schisma de Utrechtse bisschopszetel. Op 23 januari 1428 deed de partij van Diepholt een poging om de stad Culemborg in te nemen. Dit mislukte, volgens bisschop Zweder door hemels ingrijpen op voorspraak van de Romeinse heilige Emerentiana. Als dank stelde hij een jaarlijkse dankprocessie in, maar van een bedevaart was geen sprake.

Auteur: Frans Kroonenberghs
Illustraties:
Topografie
Cultusobject

- De reliek die de St. Barbarakerk geschonken kreeg bestond uit een deel van de schedel van de H. Emerentiana
- De H. Emerentiana is een maagd martelares van de Katholieke Kerk. Volgens de legende was ze een pleegzus van de H. Agnes van Rome. De moeder van Emerentiana was de min en het kindermeisje van Agnes. Emerentiana was geloofsleerling toen Agnes de marteldood stierf. Emerentiana ging bidden op het graf van Agnes en werd daar ontdekt door christenvervolgers, die haar stenigden. Op deze wijze is Emerentiana gedoopt met het doopsel van begeerte en het doopsel van bloed. 
- Een Romeinse martelares Emerentiana is historisch vastgesteld, maar in welke tijd ze precies leefde en stierf is onduidelijk. Haar feestdag is 23 januari.

Verering

- Vanwege de de redding van Culemborg in 1428 werd een dankprocessie ingesteld. Bij die jaarlijkse processie op 23 januari kregen de deelnemers de toezegging van 40 dagen aflaat. De viering ging begeleid met orgelspel en brooduitdeling aan de armen. Begin 1495 schonk de abt van de Norbertijnenabdij Marienweerd bij Beesd aan de St. Barbarakerk in Culemborg een reliek van de H. Emerentiana. Over een speciaal altaar in de kerk voor de heilige is niets bekend. De devotie bleef een lokale aangelegenheid. In 1578 kwam er een einde aan de Emerentianaviering door het verbod op godsdienstige activiteiten buiten de kerkgebouwen. Wat er na de beeldenstorm in 1566 met de reliek is gebeurd is niet bekend.

Bronnen en literatuur

Literatuur: O.J. de Jong, De reformatie in Culemborg (diss. UvA), (Assen 1957); R.F.P. de Beaufort en Herma M. van den Berg, De Betuwe, III Gelderland ('s-Gravenhage 1968); A.W.K. Voet van Oudheusden, Historische beschryvinge van Culemborg (Utrecht 1753; repr. Zutphen 1978).
Websites: Emerentiana - Wikipedia;
Heiligennet: Emerentiana van Rome.
Geraadpleegd op 18-3-2025.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Culemborg-Emerentia.

Laatste mutatie 24-03-2025
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.