Den Hoorn, H. Cornelius

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Cornelius Open Street Maps
Datum: 14 september
Periode: 1917-
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochie H.H. Antonius en Cornelius
Adres: Hoornseweg 12, Den Hoorn
Gemeente: Midden-Delfland
Provincie: Zuid-Holland
Bisdom: Rotterdam
Samenvatting:

Omdat men abusievelijk meende dat een middeleeuwse Corneliuskapel in Den Hoorn had gestaan in plaats van bij de stad Delft, kreeg in 1917 de nieuwe kerk in Den Hoorn de H. Cornelius als tweede patroonheilige. In deze Sint-Antonius en Corneliuskerk bestond een devotie tot de H. Cornelius die echter met de tijd afnam. Vanaf 1987 herleefde de verering, onder meer door de verwerving van een reliek en een jaarlijkse voettocht (de "Heiligdomsvaart") van Den Hoorn naar Delft. Een bedevaartplaats is Den Hoorn zelf echter nooit geworden.

Auteur: Frans Kroonenberghs
Illustraties:
Topografie

- In 1915 werd besloten om in het dorp Den Hoorn bij Delft een zelfstandige parochie te stichten. Daarvoor werd de Sint-Antonius en Corneliuskerk gebouwd, die in 1917 in gebruik werd genomen. Door een gebrek aan geld en middelen wegens de Eerste Wereldoorlog was de kerk toen nog onvoltooid (zonder priesterkoor en met gedeeltelijk gebouwde toren). In de jaren hierna kon opnieuw gebouwd worden en in 1922 werd de kerk plechtig ingezegend. Het is een driebeukige kruiskerk in neogotische stijl naar ontwerp van de architect Nicolaas Molenaar sr. Het adres van de kerk is Hoornseweg 12 in Den Hoorn.

Cultusobject

- In de middeleeuwen lagen bij de Waterslootsepoort in Delft, buiten de stadsmuren, twee kapellen. De eerste kapel lag even buiten de poort en was toegewijd aan St. Cornelius.  De tweede kapel lag verder af van de poort en dicht bij het gehucht Dijkshoorn, de plaats waar de bewoning van wat destijds Den Hoorn was zich concentreerde. De tweede kapel was een Mariakapel, die vanaf 1523 'Maria in de Sonne' heette. De naam is afgeleid van een nieuw eikenhouten beeld van Maria als een zwevende Madonna in een gouden stralenkrans. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de kapel vanwege oorlogsvoorbereidingen gesloopt. Omdat de Staten van Holland de uitoefening van het katholieke geloof vanaf oktober 1573 definitief verboden, is ze nooit herbouwd. 
- Het Corneliusgilde (of broederschap) verrichte vanuit de St. Corneliuskapel kerkelijke werkzaamheden. In 1536 bij de grote stadsbrand van Delft brandde de kapel af. De Corneliusdevotie werd daarna tot 1572 voortgezet in Delft, onder meer in de Oude Kerk.
- Cornelius was bisschop van Rome van 251-253 en stierf de martelaarsdood tijdens de christenvervolgingen. Zie voor meer gegevens Achtmaal, H. Cornelius.

Verering

- In 1917 kreeg de nieuwe parochie van Den Hoorn bij Delft als tweede patroon (naast de H. Antonius van Padua) de H. Cornelius toegewezen. De toevoeging van de tweede patroonheilige is ontstaan door een misverstand. Men dacht dat in de middeleeuwen daar ter plaatse de kapel had gestaan die gewijd was aan de H. Cornelius. Echter, de oude kapel in Den Hoorn was de Mariakapel die sinds 1523 'Maria in den Sonne' heette. De Corneliuskapel stond zeer waarschijnlijk dichtbij de Waterslootsepoort van Delft, aan de buitenkant van de stadsmuur. 
- Door het misverstand kwam de verering van de H. Cornelius naar Den Hoorn. Er volgde in de parochie een tijd van devotie tot de H. Cornelius, maar deze nam in de loop der jaren steeds verder af.
- Vanaf 1987 kwam de H. Cornelius opnieuw in de belangstelling te staan binnen de parochie. Op 14 september werd zijn feestdag gevierd. Het Gezelschap van Sint Cornelius werd opgericht, een voortzetting van de in 1924 opgerichte Broederschap van Sint Cornelius. Dit Gezelschap startte in 1990 met een jaarlijkse "Heiligdomsvaart" van Den Hoorn naar Delft. In 1993 kreeg de parochie door bemiddeling van mgr. R. Ph. Bär, toenmalig bisschop van Rotterdam, een reliek van de H. Cornelius. Bij de jaarlijkse heiligdomsvaart wordt de reliek meegedragen.
- In 2003 vond de herdenking plaats van de 1750-jarige sterfdag van de H. Cornelius. Een stille tocht liep toen vanaf de katholieke kerk in Den Hoorn, langs de verschillende plaatsen waar indertijd een klooster en de voormalige Corneliuskapel stond, naar o.a. de (nu protestantse) Oude en Nieuwe Kerk in Delft.

Bronnen en literatuur

Literatuur: C.P. van Dam, Geschiedenis van Sint Cornelius (198X); H.J.A. Saeys, Heiligdomsvaart sinds 1990 : Oude Kerk Delft 750 jaar; O. Spinnewijn, Sint Cornelius. Beminnelijk Romein. Uniek in de Randstad (Den Hoorn: Gezelschap van Sint Cornelius, 2003).
Website: https://nl.wikipedia.org/wiki/Sint-Antonius_en_Corneliuskerk_(Den_Hoorn);
Cultuur Middendelfland.net, Den Hoorn: Antonius en Cornelius kerk;
Onze Lieve Vrouw van Sion.nl, Den-Hoorn: De Middeleeuwse Mariakapel in Den Hoorn.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Den Hoorn-Cornelius.

Laatste mutatie 15-04-2025
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.