Maastricht, O.L. Vrouw van Banneux

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: O.L. Vrouw van Banneux
Datum: gehele jaar
Periode: gehele jaar
Religieuze context: christelijk
Locatie: Parochiekerk van de H. Matthias
Adres: M. Pastoorstraat 10, Maastricht
Gemeente: Maastricht
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

In 1933 verscheen O.L. Vrouw enkele malen in het Belgische Banneux als de " Maagd der Armen". Deze verschijningen vonden grote weerklank met name in het zuidelijkste gedeelte van Zuid-Limburg. Twintig jaar na de verschijningen werd in de Maastrichtse binnenstad de eerste kapel van O.L. Vrouw van Banneux in Nederland gebouwd; een straatkapel naast de oude parochiekapel Sint Matthias. Tot op de dag van vandaag is het een stille bidplaats voor vele gelovigen. Door omstandigheden staat er echter sinds 1995 een ander cultusbeeld in de kapel nl. van O.L. Vrouw van de Wonderdadige Medaille.
Geen bedevaartplaats.

Auteur: Geert Vink
Illustraties:
Topografie

De Matthiaskerk bevindt zich in het Boschstraatkwartier, gelegen ten westen van de Maas en ten noorden van de oudste stadskern van Maastricht. ZIj was eigenlijk de volkskerk van het middeleeuwse Maastricht. De oudste vermelding van een kerk op deze plaats dateert uit 1297-'98. De eerste steen voor de aan de apostel Matthias gewijde kerk werd gelegd op 24 februari 1351. Het enige resterende deel van deze oudste kerk is de toren met een onderbouw van Naamse steen en muurwerk van mergel. De kerk werd in de 15e eeuw grondig verbouwd. In 1566 bezetten de calvinisten de kerk. Afgezien van enkele onderbrekingen bleef de kerk in protestantse handen tot de Franse bezetters in 1794 de kerk in beslag namen om er een garnizoensbakkerij in te vestigen. Vanaf 1802 diende  de kerk weer voor de katholieke eredienst. Kerk en parochie van de H. Matthias konden opnoeuw worden opgebouwd. De katholieken hadden vanaf de 16e eeuw onderdak gevonden in de schuin tegenover de Matthias gelegen huiskapel, toegewijd aan de H. Catharina, gesloopt in de 19e eeuw.
In 1953 werd aan de noordkant van de Matthiaskerk een Mariakapel gebouwd. Midden in de afsluitende muur van de naar het oosten gerichte kapel bevindt zich een grote nis, de plaats voor het vereerde beeld. De buitenbouw van de kapel is in Naamse hardsteen uitgevoerd.

Cultusobject

Op 15 januari 1933 verscheen O.L. Vrouw te Banneux N.D. (Notre Dame) aan het twaalfjarig meisje Mariette Beco. N.D. was al eerder uit dankbaarheid aan de plaatsnaam Banneux toegevoegd daar het dorp in de eerste wereldoorlog voor verwoestingen gespaard was gebleven. Eerder hadden Mariaverschijningen plaats gevonden te Beauraing in het bisdom Namen, nabij de Franse grens. Maria was daar aan vijf kinderen verschenen tussen 29 november 1932 en 3 januari 1933. Deze verschijningen zouden in Limburg weinig weerklank vinden, maar des te meer in het nabije Banneux.
- De verschijningen aan Mariette hadden in totaal acht maal plaats gevonden. De toenmalige bisschop van Luik Mgr. L.J. Kerkhofs (Val-Meer 1878 - Luik 1962) heeft op 22 augustus 1949 de acht verschijningen te Banneux zonder enig voorbehoud erkend. Op 20 januari 1933 tijdens de vierde verschijning had Mariette om een kapelletje gevraagd. De gevraagde kapel werd reeds op 15 augustus 1933 ingewijd door de deken van Sprimont- de gemeente waar Banneux toe behoorde. De kapel werd gebouwd in het voortuintje van het huis Beco waar O.L. Vrouw voor het eerst verschenen was. In de kapel werd  O.L. Vrouw van Banneux geschilderd door de Luikse Schilder Léon Jamin op verzoek van zijn neef L.M. Jamin, kapelaan te Banneux en geestelijk leidsman van Mariette (de zieneres); zij ging akkoord met deze schildering. De heilige Maagd wordt aldus voorgesteld: in het wit gekleed, omgord met een blauwe ceintuur, een lichte sluier om hoofd, schouders en ellebogen; de handen gevouwen, om de rechterarm een rozenkrans met een gouden kruis, slechts de blote rechtervoet zichtbaar met daarop een gouden roos.  
- Het beeld van O.L. Vrouw van Banneux, dat in de Mariakapel van de Matthiaskerk stond, was van hout, 1.25 m hoog; een werk van de in Maastricht woonachtige kunstenaar Sjef Eymael. In zijn beeld had hij getracht de waardigheid van de Mariafiguur uit te drukken, haar een aantrekkelijk karakter te geven door een bemoedigende glimlach en de gelovigen tot vertrouw wekkend gebed aan te sporen door haar wat gebogen houding. De polychromie had de Meerssense kunstenaar A. Volders verzorgd. Opmerkelijk was dat het een 'aangekleed' beeld betrof. Het eerste lange witte gewaad van tule was gemaakt door mw. Olivers-Kengen uit Maastricht. De Maagd der Armen droeg een speciale rozenkrans van kristal, geschenk van een vereerder.                      

Verering

 

Vanaf 1942, toen de publieke verering van de Maagd der Armen werd goed gekeurd, heeft de Matthiasparochie O.L. Vrouw onder die titel vereerd. Zo werd de 
verjaardag van de eerste verschijning te Banneux, 15 januari, in de parochie gevierd met een
plechtige hoogmis en een speciale avondoefening. De bidweken werden er na de oorlog 
voortgezet, toen parochianen als soldaat naar het toenmalige Nederlands - Indië moesten
vertrekken. De Zusters van het Arme Kind Jezus zorgden bij de jaarlijkse processie voor een
groep, die de boodschap van de Maagd der Armen uitbeeldde. Vurig promotor van de
Banneux-verering in de parochie was de geestelijke leider der Banneux-bedevaarten A.C.
Theunissen (Eijsden 1906 - Maastricht 1979), kapelaan van St. Matthias 1937-1953. Zo was
het niet verwonderlijk dat juist in deze parochie het verlangen ontstond om de eerste
Banneux-kapel in Nederland te bouwen, te Maastricht waar de verering van O.L. Vrouw van
Banneux zo leefde. Op 16 november 1952 nam pastoor A. Terstappen (Neer 1890 - Horn
1984) afscheid van de Matthiasparochie. Onder het lof zegende hij een gedenksteen, die hij
daama als eerste steen plaatste op de bouwplaats van de kapel, welke zou worden toegewijd
aan de Maagd der Armen. Het was de laatste officiële daad die hij, de nieuwe deken van
Roermond, nog als pastoor te Maastricht verrichtte. Deze gedenksteen draagt de woorden: 'In
honorem Virginis paupemm me posuit A. Terstappen par. (Ter ere van de Maagd der Armen
plaatste mij pastoor A. Terstappen 16. 11. 1952). '  In deze tijd bereikt de verering van O.L.
Vrouw van Banneux haar hoogtepunt in Nederland. Op 19 juli 1953 werd haar beeltenis op
het zuider havenhoofd te Volendam geplaatst. De inzegening van de Maastrichtse kapel was
gepland in mei 1953. Er ontstonden echter problemen over het Banneux-beeld. Margot
Globocki had van de leiding van de Jan van Eyckacademie de opdracht gekregen een beeld
voor de kapel te vervaardigen, maar dat Mariabeeld kreeg niet de goedkeuring van mgr.
Lemmens daar de uitbeelding te veel afweek van het origineel Banneux-beeld. De opdracht
ging nu naar Sjef Eymael, wiens beeld wel goedkeuring verkreeg.
De inzegening van de kapel te Maastricht geschiedde op 15 augustus 1953 na een pontificaal
lof gecelebreerd door mgr. Lemmens. De Luikse bisschop mgr. Kerkhofs en mgr. H.
Paulissen, oud-bisschop van Kumasi (Ghana) en afkomstig van Maastricht, woonden de
plechtigheid bij. De geestelijke voorbereiding had bestaan in een noveen ter ere van O.L.
Vrouw van Banneux op de negen dagen voor 15 augustus en een driedaagse avondoefening,
waarbij mgr. M. Jemiiskens, de latere deken van Maastricht, uiteengezet had, van hoe grote
betekenis het voor de parochie was, dat de Maagd der Annen hier haar intrek nam. Het
Mariabeeld was op 15 augustus s'ochtends te Banneux gezegend door mgr. Kerkhofs. In de
Matthiaskerk had op dat moment een plechtige hoogmis plaats gevonden met pontificale

 

Bronnen en literatuur
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.