Nijmegen, H. Clara van Assisi

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Clara van Assisi
Datum: 10-11 augustus
Periode: 20e - 21e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Clarissenklooster 'De Bron'
Adres: Waterstraat 141, 6541 TE Nijmegen
Gemeente: Nijmegen
Provincie: Gelderland
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

Er bestaat een verering van de H. Clara in het Clarissenklooster in Nijmegen. Ten minste tot 1997 werd daar -na de vigilieviering op 10 augustus- op 11 augustus haar feestdag (dag van overlijden) gevierd. Het beeld van Clara was versierd, de kerk druk bezet met mensen uit Nijmegen en Beuningen en gasten uit het klooster. Er is geen sprake van een bedevaart. 

Auteur: Marga Pauwels
Illustraties:
Topografie

De gemeenschap 'De Bron' in het Waterkwartier in Nijmegen is ontstaan in 1981, toen clarissen uit verschillende andere kloosters daar gingen wonen. De naam heeft te maken met de ligging van het klooster in het Waterkwartier en met de symbolische aanduiding van God als bron en kern van het leven.

Cultusobject

- Clara is de eerste volgeling van de heilige Franciscus van Assisi (1181/1182-1226). Franciscus is bekend geworden door zijn bijzondere leefregel, dierendag en de kerststal. De heilige Clara van Assisi is minder bekend. Clara stichtte de 'Arme Vrouwen van San Damiano', die later clarissen werden genoemd. Zij was de eerste vrouwelijke abdis in de geschiedenis die zelf een kloosterregel schreef. Zij onderhield het evangelie van Jezus Christus en leefde in gehoorzaamheid, zonder eigendom en in kuisheid. Op haar sterfbed werd deze levensvorm bevestigd door paus Innocentius IV. De kloosterregel werd nageleefd door de eerste Orde van de Clarissen in het klooster van San Damiano in de stad Assisi, gelegen in Italië. 
- Chiara of Clara van Assisi werd ca. 1195 geboren in de adellijke familie Offreduccio als dochter van ridder Favarone en diens vrouw Ortolana Scifi. Als jong meisje werd ze geïnspireerd door haar stadgenoot Franciscus, die, ontevreden over de leegheid van zijn bestaan, zich na een ziekte bekeerd had tot een leven van armoede, gebed en dienstbaarheid aan de armen. Een van zijn volgelingen was een neef van Clara. Clara leerde over de franciscaanse beweging via die neef en later via geheime gesprekken met Franciscus zelf. Clara weigerde te trouwen en verliet in de nacht van palmzondag 1212 in stilte het ouderlijk huis, waarna ze werd opgevangen door Franciscus die haar het haar afsneed, als teken van toetreding tot de religieuze staat. Tussen Clara en Franciscus groeide een diepe geestelijke vriendschap. De relatie met de minderbroeders van Franciscus was voor Clara van wezenlijk belang. Van zijn kant vroeg Franciscus haar om raad bij twijfel en moeilijkheden. Franciscus en zijn broeders bouwden bij de kerk van Damiano, even buiten Assisi, een klooster voor Clara en de vrouwen die zich bij haar hadden aangesloten. De eerste was een jongere zus van Clara, Agnes. De volgelingen van Clara kwamen uit alle lagen van de maatschappij, van adel tot arm en ongeletterd. De bedoeling was dat ze als gelijken samenleefden, en alle noodzakelijke werk zelf verrichtten. Clara legde grote nadruk op armoede. Anders dan in de gangbare Benedictijnse kloosterregel, wilde ze dat haar klooster geen bezittingen had in de vorm van grond of geld. Franciscus ondersteunde dit idee, kerkelijke gezagdragers echter niet. De definitieve bekrachtiging van haar regel kwam pas op haar sterfbed. Clara stierf op 11 augustus 1253. Twee jaar later werd ze door paus Alexander IV heilig verklaard.
- Het leven van de H. Clara is beschreven in het middeleeuwse legendeboek Passional, dat in 1471-1472 te Augsburg is uitgegeven. Een van de verhalen is dat Clara, toen ze op een kerstavond door ziekte aan haar bed gekluisterd was, beelden voor ogen kreeg van de geboorte van Christus en daarna de minderbroeders in hun kerk ver weg hoorde zingen. Deze legende was de reden voor paus Pius XII om haar in 1953 tot patrones van de televisie uit te roepen.
- De H. Clara is verder patrones van naaisters en borduursters, wasvrouwen en vergulders. Ze wordt aangeroepen bij oogkwalen en koorts. 
- Over de H. Clara bestaan in verschillende landen weerrijmpjes. Bijvoorbeeld: 'Sainte-Claire chaud et beau, Fruits et noyaux seront beaux.' Het feest van de H. Clara stond ook op 12 augustus, en waarschijnlijk hebben de weerspreuken betrekking op die datum. 
- Sinds de hervormingen van de liturgische kalender door het Tweede Vaticaans Concilie is in 1970 haar feestdag voor de hele kerk vastgesteld op 11 augustus.

Verering

- In het Clarissenklooster in Nijmegen worden Franciscus van Assisi en Clara van Assisi vereerd, de laatste omdat ze de stichteres is van de orde. Tenminste tot 1997 was er op 10 augustus de vigilieviering en op 11 augustus de feestdag van de H. Clara. Op 11 augustus werd het beeld van H. Clara versierd. Er kwamen extra veel mensen naar de zondagmis, uit Nijmegen en Beuningen. Ook de betalende gasten in het klooster wilden het Clarafeest graag meevieren. Als offergeschenk beloofde men Clara een worst voor mooi weer. 

Materiële cultuur

Devotioneel drukwerk
- Vouwbladen: 1 Al mijn bronnen ontspringen in U. Ps. 87 (uitgegeven door Clarissenklooster 'De Bron' in het Nijmeegse Waterkwartier, z.j.); 2 Clara "Kijk aandachtig en zie". Clara van Assisi. Achtste eeuwfeest (Megen: Secretariaat Clarawerkgroep, Utrecht: Franciskaanse Samenwerking, [1994]).
- Devotieprentjes: 1 prentje met tekeningen van de H. Clara door H.B. met de woorden "Clara nomine, vita clarior, clarissima moribus"; op de keerzijde een uitleg van de tekeningen en een gebed, met als kop: Ter herinnering aan het 7e eeuwfeest van het zalig afsterven van de H. Clara (...) 1253 - 12 augustus - 1953; 2 prentje met foto van het lichaam van de H. Clara in een glazen schrijn; op de keerzijde een gebed in het Latijn en de vermelding: Protomonastero di S. Chiara - Assisi; 3 prentje met een afbeelding van de H. Clara met monstrans waarbij twee engelen; met als onderschrift: S. Clara - Elwa 60 - P. Geraedts.
- Ansichtkaart: 1 kaart met kleurenfoto van een beeld van twee figuren in kloosterkleding; op de keerzijde staat: Clara en Franciscus. Keramic: zr. Chiara Bots. Druk: Drukkerij Dukenburg.

Bronnen en literatuur

Literatuur: Paul Schruers, 'En hoe deed jij het, Clara?', in: Jonge christenen, verantwoordelijke uitgever: Pastoraal Informatiecentrum v.z.w., Hasselt, (1992) 2; Clara Vanuytven, 'Madonna Chiara. Het leven van Clara van Assisi', in: Vlaamse filmpjes  64 (1993) 16/17, 2088/2089; Noömi Chevalier o.s.c., Vrouwe van San Damiano. Het leven van Clara van Assisi (z.p.: de Nederlandse Clarawerkgroep en het Vlaamse Clara-comité ter gelegenheid van het 8e eeuwfeest van de geboorte van de H. Clara van Assisi, 1993-1994) [boek in stripvorm]; 'H. Clara', in: Heiliging: oud en nieuw, uitgever Sint-Andriesabdij te Brugge, 44 (1994) juli-nummer.
Websites: https://nl.wikipedia.org/wiki/Clara_van_Assisi; https://www.heiligen.net/heiligen/08/11/08-11-1253-clara.php. Geraadpleegd op 29-1-2024. https://www.clarissendebron.nl/nijmegen/. Geraadpleegd op 5-2-2024.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Nijmegen-Clara; VKVL no. 64A (1993).

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.