Galder, Sint-Jacobskapel

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: Sint-Jacobskapel
Datum: 25 juli
Periode: 15e-17e eeuw; 19e eeuw-
Religieuze context: Christelijk
Locatie:
Adres: Sint Jacobsstraat 2 Galder
Gemeente: Alphen Chaam
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: Breda
Samenvatting:

De Sint-Jacobskapel in Galder is gewijd aan de H. Jacobus de Meerdere. Van een bedevaartkarakter is nooit sprake geweest. De kapel diende, en dient nog steeds, als vertrek- of rustplaats voor pelgrims naar Santiago de Compostella.

Auteur: Frans Kroonenberghs
Illustraties:
Topografie

De Sint-Jacobskapel te Galder werd, waarschijnlijk op initiatief van een aantal bewoners, gebouwd vanaf 1468. Galder behoorde vroeger tot de St- Laurentiusparochie te Ginneken. De kapel was gesticht ter ere van de Heilige Maria, de apostel Jacob Major en de Heilige Barbara. Tijdens de belegering van Breda in 1624 werd de kapel geplunderd. Na 1648 kwam Galder binnen de protestantse invloedssfeer en mocht de kapel niet meer gebruikt worden voor katholieke diensten. In 1798 werd de kapel teruggegeven aan de katholieken, maar na wat aanpassingen werd de kapel enkele jaren later als schooltje in gebruik genomen. In 1883 kwam de kapel weer in het bezit van  de H. Laurentiusparochie te Ulvenhout. Zij werd verbouwd en er kwam een Mariabeeld in te staan. Tijdens de 1e Wereldoorlog werden er weer regelmatig missen gelezen. Een grondige restauratie vond plaats in 1934 door architect H.W. Valk te Vught. In 1976 werd door Harry Storms uit Soerendonk een St-Jacobsbeeld uit klei vervaardigd. Ook een gipsen Mariabeeld met kindje Jezus staat in de kapel. Een nieuwe restauratie werd in 1976 uitgevoerd.

Cultusobject

Jacobus de Meerdere: zie: Roermond, J. Jacobus de Meerdere

Verering

Het graf van Sint Jacobus, een van de apostelen van Jezus en rond 44 n.Chr. door koning Herodes vermoord, werd begin 9e eeuw ontdekt in het Spaanse Santiago. Vanuit deze locatie, later bekend als Santiago de Compostella, verbreidde de Jacobusverering zich via Frankrijk naar het noorden. Jacobus werd in de Middeleeuwen een echte volksheilige. Ook in de Nederlanden werden vanaf de 14e eeuw een aantal Jacobskerken gesticht. Ook de kapel in Galder werd o.a. gewijd aan Jacobus. De heilige geldt als een beschermheilige van de pelgrims en bedevaartgangers en wordt ook afgebeeld als een pelgrim. In de kapel werden regelmatig missen opgedragen. Naast de inkomsten uit rentes bestond de kapel ook van gaven in de vorm van schapen, wol en eikels die op de naamdag van Jacobus, 25 juli, door buurtbewoners werden geschonken. De kapel lag, ook al in de Middeleeuwen, aan de bedevaartroutes van Noord-Nederland naar Santiago de Compostella en werd dus vaak gebruikt als halte- of vertrekplaats naar West-Spanje. Ook nu nog wordt zijn feestdag in Galder gevierd met een eucharistieviering. Oorspronkelijk werd ook de kermis in Galder op deze dag gehouden. De sint-jacobsschelp, een van de attributen van Jacobus, is ook terug te vinden in het wapen van Galder. Ook tegenwoordig is Galder nog een vertrek- of rustpunt voor pelgrims, te voet of per fiets, naar Santiago. Pelgrims die terugkeren hangen vaak een sint-jacobsschelp in de kapel, die ze meegenomen hebben tijdens hun pelgrimage. In de kapel is ook een register aanwezig waarin pelgrims een verhaal kwijt kunnen en hun credential kunnen laten afstempelen.

Bronnen en literatuur

Literatuur: Jan Kalf, De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Noordbrabant. 1e Stuk: De monumenten in de voormalige Baronie van Breda (De Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst, dl. 1: De provincie Noordbrabant), Utrecht : Oosthoek, 1912, p. 244-245;  F.A. Brekelmans, 'De St. Jacobskapel te Galder', in: Jaarboek en registers van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Stad en Land van Breda "De oranjeboom", dl. XXVI, jrg. 1973, p. 42-66.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Galder - Jacob

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.