Gemert, O.L. Vrouw van Gemert

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: O.L. Vrouw van Gemert
Datum:
Periode: 17e eeuw -? ; 1924- ?
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kasteel van Gemert
Adres: Kasteellaan 1 5421 CW Gemert
Gemeente: Gemert-Bakel
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

Boven de poortdoorgang van het kasteel van Gemert hangt een Mariabeeld. Het kasteel werd gebouwd door de Duitse Orde. Maria was de patrones van deze orde en de Mariaverering nam een belangrijke plaats in bij de orde. Geen sprake van een bedevaartkarakter.

Auteur: Frans Kroonenberghs
Illustraties:
Topografie

Het kasteel van Gemert werd omstreeks 1400 gebouwd door de ridders van de Duitse Orde. Vanaf het begin van de 13e eeuw was deze orde in het bezit van de toenmalige zelfstandige heerlijkheid Gemert. Rond 1607 gaf ridder Hendrik van Holtrop, commandeur van de Duitse Orde in Gemert, opdracht tot de bouw van een nieuw poortgebouw. In dat jaar kwam waarschijnlijk ook het Mariabeeld boven de poortdoorgang aan de buitengracht van het kasteel te hangen. Maria was beschermheilige van de Duitse Orde en werd daardoor bijzonder vereerd. Bij veel kastelen van de Duitse Orde zien we bij de ingang een Mariabeeld hangen.

Cultusobject

- Het Mariabeeld op het poortgebouw is, samen met de wand waar het tegen leunt, uit één stuk hardsteen gehouwen. In haar rechterhand heeft Maria een druiventros, op haar linkerarm heeft zij Jezus die aan een dubbel lint twee wapens vasthoudt: het algemene wapen van de Duitse Orde en het gespiegelde familiewapen van ridder Hendrik van Holtrop. 
- In 1924 liet de Gemertse pastoor Poell een nieuw Maria-altaar maken voor zijn parochie. Hierin werd een, niet geheel getrouwe, kopie opgenomen van het Mariabeeld van het kasteel. De twee wapens die het kindeke Jezus vasthield, kregen echter andere kleuren dan het origineel. Poell noemde het beeld "Onze Lieve Vrouw der Alemannen", (een verwijzing naar de Duitse Orde), of ook wel "Maria Teutonica". Het altaar met het beeld werden beide bij de vernieuwing van het kerkinterieur in de jaren '70 opgeruimd. 
- Dezelfde pastoor Poell liet een bepaalde oplage in gips afgieten van het beeld. Zijn parochianen konden dit beeldje kopen. In een meinummer van de Katholieke Illustratie uit 1925 werd dit beeldje beschreven, wederom met kenmerken die niet stoelden op de historische werkelijkheid. Er staat nog een exemplaar van dit beeldje in de bidkapel van de St. Janskerk te Gemert. Ook liet de pastoor er prentjes en ansichtkaarten van drukken met de naam "Onze Lieve Vrouw van Gemert". 
- In 1934 werd, op initiatief van pastoor Poell, in Gemert een devotiekapelletje ("keske") gebouwd ter ere van Maria. Er kwam een Mariabeeld van beton in te staan, een kopie van het gipsen beeldje van pastoor Poell.
- In 1935 werd in de parochie van pastoor Poell een nieuwe pastorie gebouwd. Boven de entree in de gevel van de pastorie werd een beeld van Onze Lieve Vrouw van Gemert geplaatst. De kleuren van de wapens van het originele beeld van het kasteel waren opnieuw onderzocht door de missioloog pater Loffeld. Het gevelbeeld van de pastorie kreeg dan ook deze kleuren weer terug.

 

 

 

Bronnen en literatuur

Website: Ad Otten, 'Onze Lieve Vrouw van Gemert : Moeder Gods boven de kasteelpoort', Heemkundekring Gemert, 1996.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Gemert O.L. Vrouw.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.