Utrecht, Heilige Maria Magdalena

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: Heilige Maria Magdalena
Datum: 22 juli [is de kerkwijdingsdag van de Dom]
Periode: ?? - ca. 1580
Religieuze context: christelijk
Locatie: Dom in Utrecht
Adres: St. Maartenskerk/Domkerk
Gemeente: Utrecht
Provincie: Utrecht
Bisdom: Utrecht
Samenvatting:

Er zijn in de bronnen géén aanwijzigingen gevonden voor het bestaan van een aparte bedevaartcultus rond deze heilige.
Geen bedevaartplaats.

Auteur: F.H.A. Rikhof; Geert Vink
Illustraties:
Topografie
Cultusobject

Maria Magdalena in Utrecht

- Het belang van Maria Magdalena voor de Utrechtse dom is niet zozeer gelegen in het bezit van
een reliek maar veel meer in het feit, dat de herdenking van de kerkwijding al van oudsher samenviel
met de feestdag van deze heilige. In het Liber donationum van de dom is een passage in een 16e
-eeuwse hand opgenomen over een drietal wijdingen van de kathedraal, waarvan de laatste plaatsvond
op 22 juli 1173. Sedertdien is deze dag altijd in ere gebleven als de officiële kerkwijdingsdag.
- Voor de reliek van Maria Magdalena, die de dom bezat, was in alle genoemde religieuze
feestelijkheden opvallende rol weggelegd. Volgens een in 1522 vervaardigde lijst, moesten op 22 juli
deze relieken in de dom tentoongesteld worden en het gehele arsenaal aan kandelaars in de dom van
brandende kaarsen voorzien worden. Gedurende de octaaf (= week daarna) bleven de relieken van
Maria Magdalena in de dom staan maar werd wel het aantal brandende kaarsen teruggebracht tot drie.
- Over de reliek is nauwelijks meer bekend dan dat zij was geborgen met vele andere relieken in een grote
 witte kist met de letter A (In magna cista alba signata littera A) Omtrent de herkomst en lotgevallen na de
Reformatie tasten we, evenals bij de meeste andere relieken uit de Domschat, volledig in het duister.

Verering

In de Middeleeuwen werden om de zeven jaar in Utrecht sommige relikwieën in de Dom tentoongesteld om "het gemeen derwaarts te lokken, met bekendtmaakingen". In de meeste plaatsen werden relikwieën  elk jaar en soms meermaals per jaar tentoongesteld. Om de zeven jaar was om de goegemeente ervan te overtuigen dat deze relikwieën dan ook zevenmaal waardiger en eerbiediger dan de anderen waren en moesten dan ook vereerd worden met geen ander doeleinde dan daardoor des te meer volk van de omliggende plaatsen naar Utrecht te lokken en daardoor des te meer offeranden te ontvangen, 'hetwelk , -volgens een bron -, het eigenlijke doelwit van dit bedrijf was'. Bron: Isaak Le Long : 'Historische beschryvinge van de Reformatie der stadt Amsterdam'. ( Amsterdam1729)

Bronnen en literatuur

Archieven: Rijksarchief Utrecht, archief domkapittel nrs 419 en 2509; H. Bruch (ed), Johannes de Beke, : 'Croniken van den Stichte van Utrecht ende van Hollant', 's-Gravenhage 1982, 189; S. Muller Fz."Het oudste cartularium van het Sticht Utrecht", 's-Gravenhage 1892. (Werken van het Historisch Genootschap, 3e serie nr. 3), 178-179.
Literatuur: H.F. van Heussen en H. van Rijn: 'Historie ofte beschrijving van ' Utrechtsche bisdom. I. deel Van Oudheden en gestichten der stad Utrecht', Leiden 1719, 109-110; W. Moll: 'Kerkgeschiedenis van Nederland vóór de hervorming, Utrecht 1957, II, 250; J.E.A.L. Struick: 'Utrecht door de eeuwen heen', Utrecht/Antwerpen 1984, 4e, 76; J.J.M. Timmers: 'Christelijke symboliek en iconografie', Bussem 1974 (2e, herziene druk), 283; Isaak Le Long: Historische Beschryvinge van de Reformatie der stadt Amsterdam etc. (Amsterdam: Joh. van Septeren, 1729, 1729) p. 458: zevenjaarlijkse reliekentoning op Maria Magdalenedag'; R.R. Post: 'Kerkgeschiedenis van Nederland in de Middeleeuwen (Utrecht:Spectrum, 1957) dl. 2, p. 250.
Overige Bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier, Utrecht.

Laatste mutatie 03-03-2025
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.