Roermond, Dionysius de Kartuizer

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: Dionysius de Kartuizer
Datum: 12 maart
Periode: 15e eeuw - ?
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Caroluskapel
Adres: Swalmerstraat 100 Roermond
Gemeente: Roermond
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Dionysius de Kartuizer verbleef tussen 1424 en zijn overlijden in 1471 in de kartuis (kartuizerklooster) van Roermond. Vanwege zijn extatische ervaringen zijn in het verleden pogingen gedaan om hem zalig te verklaren, maar deze zijn op een gegeven moment gestopt. Dionysius is vrijwel vergeten en van een bedevaarttraditie is nooit sprake geweest.

Auteur: Frans Kroonenberghs
Illustraties:
Topografie
Cultusobject

Dionysius de Kartuizer werd in 1402 of 1403 als Dionysius van Leeuwen, of naar zijn plaats van herkomst, Dionysius van Rijkel geboren nabij het Belgische Sint Truiden. Daar bezocht hij de school. Op dertienjarige leeftijd vertrok hij naar Zwolle om bij de Broeders des Gemenen Levens een opleiding te volgen.Hij wilde daarna als postulant intreden bij de kartuizers in Zelem bij Diest of in Roermond, maar daar werd hij te jong bevonden. Dionysius besloot daarop zijn studie in 1421 voort te zetten aan de universiteit van Keulen. Hier studeerde hij in 1424 af als magister artium ( de vrije kunsten). In datzelfde jaar mocht hij intreden bij de kartuizers in het kartuizerklooster "Mariae Bethlehem" te Roermond. Hier verbleef hij de rest van zijn leven, met enkele jaren onderbreking, tot zijn dood in 1471. Tussen 1466 en 1469 was hij ook nog prior van de kartuis in 's-Hertogenbosch. De kartuizers waren een belangrijke hervormingsbeweging binnen de Katholieke Kerk. Ook Dionysius was heel erg geïnspireerd door het gedachtegoed van de Moderne Devotie. In de kartuis van Roermond hield hij zich vooral bezig met gebed en het schriijven van boeken, verhandelingen, preken, brieven en geestelijke oefeningen. Hij liet een zeer uitgebreid oeuvre na, dat een aanzienlijk deel van de theologische en filosofische kennis van de Middeleeuwen uitmaakte. Zijn grote kennis en inzichten maakten hem ook bekend in pauselijke en wereldlijke kringen als politiek en religieus raadgever, o.a. bij Philips de Goede en Nicolaas van Cusa. Tijdens zijn leven kreeg Dionysius ook meerdere visioenen, wat hem de de titel "doctor extaticus" ('de extatische leraar') opleverde. Hij stond ook sterk onder de invloed van mystici als Jan Ruusbroec en Gertrud von Helfta. Dionysius werd na zijn dood in Roermond begraven.
 

 

Verering

- Dionysius was één van de belangrijkste scholastici van de Late Middeleeuwen. Zijn oeuvre was wijdverspreid en had eeuwenlang grote invloed op het theologische debat, ondanks dat hij geen originele denker was maar vooral samenvatte wat er tot dan toe over de katholieke, Griekse en Arabische theologie en filosofie bekend was. Hij is nu vrijwel vergeten. Hij overleed in Roermond in 1471 en daar wordt ook in de Caroluskapel (voorheen de kapel van het Grootseminarie Roermond) zijn schedel in een verzegeld kistje in de reliekenkast bewaard. In 2022 werd deze schrijn geopend om wetenschappelijk vast te stellen of het inderdaad de echte schedel van Dionysius betrof. De resultaten hiervan zijn nog niet bekend. Men probeert op deze manier Dionysius een beetje uit de vergetelheid te halen. Vanwege zijn extatische visioenen en zijn ascetische levenswijze is na zijn dood herhaaldelijk geprobeerd om hem zalig, en vervolgens heilig, te verklaren, maar dit is door de terughoudendheid bij de Kartuizers nooit gelukt. Dionysius de Kartuizer moet dus niet verward worden met de H. Dionysius, de eerste bisschop van Parijs uit de 3e eeuw n.Chr.
- In Roermond is nog een straat naar hem genoemd.
- In Stadspark de Kartuis, grenzend aan de Caroluskapel, bevindt zich een nis met de beeltenis van Dionysius

 

 

Bronnen en literatuur

Literatuur: W. Mulder, 'Dionysius De Kartuizer', in: P.J. Blok, P.C. Molhuysen, Nieuw Nederlands biografisch woordenboek, dl. 2 (1912); Karel Swenden, 'Dionysius (van Leeuwen of van Rijkel)' in: Nationaal Biografisch Woordenboek, vol. 10, 1983, kol. 147-152; P.J.A. Nissen,  'Dionysius de Kartuizer (1402/3-1471): De 'doctor extaticus' uit Roermond',  in: G. van Bree (Ed.), Spiegel van Roermond , Jaarboek voor Roermond 1998, (pp. 64-71). Stichting Rura; Peter Nissen, 'Dionysius de Kartuizer (1402/3-1471): de roem van de Roermondse Kartuis', in: Het Geheim van de Stilte, catalogus van de gelijknamige tentoonstelling, onder redactie van K. Pansters, Zwolle : Waanders Uitgevers, 2009. 
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Roermond Dionysius.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.