- De middeleeuwse parochiekerk is sinds de verbouwing in de eerste helft van de 16e eeuw een kruiskerk. De kerk was, naar wordt aangenomen, gewijd aan O.L. Vrouw en kwam na de hervorming, waarschijnlijk in het begin van de 17e eeuw, in protestantse handen. De kerk is naar het zich laat aanzien in de jaren daarop sterk vervallen. In 1632 werd het koor van de kerk verbouwd en ingericht als kerkgebouw voor de kleine protestantse gemeenschap te Ammerzoden. Het middenschip en de kruisgedeelten vervielen tot ruïne. Tot op heden is de kerk, gelegen aan de Mr. Lagrostraat (vroegere Kerk- of Voorstraat), deels een ruïne.
- Deels rondom de voormalige kerkgronden liep De Heilige Weg (zie Kadasterkaart van 1832; nu: deels Heiligenweg en deels Hoge Heiligenweg), die zijn naam ongetwijfeld te danken heeft aan een relatie met de middeleeuwse bedevaartcultus en/of mogelijk gehouden processies (vgl. ⟶ Amsterdam, H. Sacrament).
- Voor de hervorming bezat de kerk te Ammerzoden een altaar gewijd aan Quirinus. Hieraan waren goederen verbonden ten behoeve van een vicaris. Onder die goederen waren ook 'elf hont lands genaempt St. Quirijnsmeer'. De goederen van de Quirinusvicarie zijn sinds de hervorming in handen van de heren van Ammerzoden gekomen. In 1872 werden zij (weer) eigendom van de r.k. parochie te Ammerzoden, toen deze de nog resterende goederen van de laatste heer kocht.

- Quirinus is een Romeins martelaar uit de tweede eeuw. Volgens de legende kreeg hij als tribuun in het romeinse leger opdracht om paus Alexander I te arresteren, doch hij liet zich bekeren. Zijn verering begon in de 11e eeuw vanuit het Rijnland (Neuss). Als een van de zogenaamde 'Vier Heilige Maarschalken', werd hij aangeroepen bij grote rampen, zoals de pest. St. Quirinus wordt in de liturgische kalender op 30 maart herdacht.
- Over de aanwezigheid van relieken of een cultusbeeld in de kerk van Ammerzoden is niets bekend.
 

- Over de bedevaarten naar Quirinus te Ammerzoden zijn vermeldingen bekend uit de 15e en de 16e eeuw. In 1419 ging Jan III van Berlaer, heer van Helmond, met gevolg op bedevaart naar Ammerzoden. Op het eind van de 15e eeuw, op 2 maart 1495, testeerde Reinaer Reinerszoon te Vlijmen twee koeien aan zijn vrouw waarvoor zij onder andere op bedevaart moest naar Quirinus te Ammerzoden: 'Daervoer sal sij doen een bevart met enen peerde tot Merevelt (⟶ Meerveldhoven), een tot Bern[e], ene voer ons Vrouw ten Bosch (⟶ 's-Hertogenbosch, O.L. Vrouw), een voer sunt Anthonis en sunte Lenarts tot Brecht, een in die gaersvei (Garsweide) voor ons Vrouw (⟶ Elshout) ende een voer sunte Karijn (Quirinus) tot Ammerroei'.
- Ook in de 16e eeuw had de cultus een meer dan regionale uitstraling. Dit blijkt uit een testament dat een vrouw uit Oss, Lijsbrecht van Dijck, op 22 maart 1561 liet opmaken. Lijsbrecht vermaakte haar bezittingen aan haar echtgenoot, op voorwaarde dat hij een bedevaart onderneemt (of laat ondernemen) naar ⟶ Bergharen, 'Amelroy' (= Ammerzoden), ⟶ Boxtel, ⟶ St. Oedenrode en drie stuivers offert aan 'St. Walfaert' in ⟶ Elst.

Archivalia: Zaltbommel, streekarchief Bommelerwaard: parochiearchief, handschrift: Verhandeling over de vicarie van de H.H. Quirinus en Nicolaus te Ammerzoden, beschrijving van de geschiedenis van de vicariegoederen, waarschijnlijk opgesteld door pastoor I. Trienekens, 1936; Oss, streekarchief Brabant-Noordoost: oud-rechterlijk archief Oss, inv.nr. 50 (22-3-1561).

Literatuur: Jan Cunen, 'Bedevaarten opgelegd in een testament te Oss, van 1561', in: Sint-Jansklokken 8 (1929) p. 667; F.A.J. Vermeulen, Monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Gelderland. Eerste stuk, eerste deel, De Bommelerwaard ('s-Gravenhage 1932) p. 7-16; J.P.H. Goossens, 'Ammerzoden als bedevaartplaats', in: Bijdragen en Mededelingen Gelre 55 (1955-1956) p. 34; W.H.Th. Knippenberg, Kultuurhistorische Verkenningen in de Kempen III, oude pelgrimages vanuit Noord-Brabant (Oisterwijk: Brabants Heem, 1968) p. 32; S.E.M. van Doornmalen, 'De nederlands-hervormde ruïnekerk te Ammerzoden. Romantiek contra historische realiteit?', in: Publicatiebanden van de Stichting Oude Gelderse Kerken 4, nr. 10, afl. 39 (1994) p.161-173; Kadastrale Atlas Gelderland 1832. Ammerzoden (Arnhem: Stg. werkgroep KAG, 1995), overzichtskaart.

Overige bronnen: KDC BiN-dossier Ammerzoden.